چرا ژان پل سارتر نوبل ادبی را قبول نکرد؟

در تاریخ اعطای جوایز نوبل تنها یک برنده جایزه نوبل ادبیات بوده که حاضر به پذیرش جایزه خود نشده است. ژان پل سارتر در سال ۱۹۶۴ از قبول این جایزه خودداری کرد. در آن زمان عدم پذیرش نوبل ادبیات جنجالی آفرید که کاملا با تصوراتی که درباره این نویسنده و فیلسوف فرانسوی رایج بود همخوانی داشت. حال آکادمی سوئد با آغاز سال ۲۰۱۵ اسنادی را درباره سارتر منتشر کرده که تا کنون جزو اسناد طبقه‌بندی شده بودند. به گزارش روزنامه آلمانی "زود دویچه"، این اسناد نشان می‌دهند که ژان پل سارتر به هیچ وجه خواستار آن نبوده که هیاهویی به پا کند.

طبق این اسناد، ژان پل سارتر پس از شنیدن شایعاتی مبنی بر اینکه جایزه نوبل ادبیات به او تعلق خواهد گرفت، در نامه‌ای به دبیر دائمی آکادمی سوئد درخواست کرد که به هیچ وجه او را به عنوان برنده جایزه انتخاب نکنند. او در این نامه نوشته بود که بنا به ملاحظات اساسی‌‌ای که مربوط به آزادی یک روشنفکر می‌شوند، نمی‌تواند و نمی‌خواهد این جایزه را بپذیرد، نه در این سال (۱۹۶۴) و نه در سال‌های پس از آن.

به نوشته "زود دویچه"، اما آکادمی سوئد تصمیم خود را گرفته بود و نمی‌خواست از آن منصرف شود – اگرچه در مورد کیفیت ادبی اثر سارتر تردید داشت، به خاطر این‌که در آن تمایل زیادی برای تبلیغ عقایدی خاص می‌دید و نیز چون به "اگزیستانسیالیسم" به عنوان "فلسفه مد روز" نگاه می‌کرد.
در حقیقت ژان پل سارتر به جایزه نقدی نوبل نیاز داشت، چون در آن زمان مشکلات مالی فراوانی گریبانگیرش بود. انتشار نخستین بخش خاطرات زندگی‌اش نیز – که آکادمی سوئد از آن بسیار به وجد آمده بود – نتوانسته بود از مشکلات مالی وی بکاهد.

نام سارتر به عنوان برنده جایزه نوبل ادبیات ۱۹۶۴ اعلام شد بدون آن‌که این نویسنده بزرگ فرانسوی آن را بپذیرد. عدم خودداری آکادمی سوئد از اهدای جایزه به سارتر سبب شد که نام "ویستن هیو اودن"، شاعر انگلیسی-آمریکایی که نامزد دیگر این جایزه بود، از فهرست نامزدهای دریافت جایزه نوبل ادبیات حذف شود. افزون بر این، در سال ۱۹۶۴ برای نخستین بار نام "پل سلان"، شاعر آلمانی‌زبان، به عنوان نامزد دریافت جایزه نوبل ادبیات مطرح شده بود.

"زود دویچه" می‌نویسد، قضاوتی که آکادمی سوئد درباره آثار این نویسنده تاثیرگذار کرده بسیار تند به نظر می‌رسد. در اسناد منتشر شده آکادمی درباره پل سلان آمده است: «کمیته معتقد نیست که چنین نامزدی توقعاتی را که لازمه دریافت یک جایزه بزرگ جهانی است برآورده می‌کند.» اسناد منتشر شده همچنین شایعاتی را که بخصوص یکی از اعضای آکادمی سوئد به نام "لارس گیلنستن" درباره سارتر پخش کرده بود، تایید نمی‌کنند. این شایعات حاکی از این بودند که ژان پل سارتر در دهه ۱۹۷۰ از آکادمی پرسیده که آیا جایزه نقدی نوبل هنوز قابل دریافت هست یا نه.