بهار نیوز - به نويسندگان روی خوش نشان نمی‌دهند

بی‌اعتمادی غیردولتی‌ها و ترس تاریخی متقابل دولتی‌ها؛

گروه فرهنگ و ادب: فریدون عموزاده خلیلی می‌گوید: ساختار آموزش و پرورش آثار نویسندگان را به رسمیت نمی‌شناسد، بنابراین روی خوشی به آن‌ها نشان نمی‌دهد.

او همچنین اظهار می‌کند: از یک طرف بی‌اعتمادی غیردولتی‌ها و از طرف دیگر ترس تاریخی متقابل دولتی‌ها باعث شده است ارتباط بخش دولتی و مدنی چندان آرمانی و مطلوب نباشد. این نویسنده و رییس هیأت‌مدیره انجمن نویسندگان کودک و نوجوان که در محل این خبرگزاری انجام شد بیان کرد: اگر کف انتظارات انجمن را ایجاد محیطی برای گردهمایی و همنشینی نویسندگان این حیطه بدانیم انجمن طی 17 سال فعالیت خود از آن اولین مجمع عمومی که با حضور حدود 100 عضو اولیه تشکیل شد تا 500 عضو امروز توانسته تا حدودی به این موفقیت‌ موردنظر دسترسی پیدا کند. اگرچه برای تعیین اهداف متعالی خود که بخشی از آن‌ها ایجاد زمینه آموزش، ارتقا و ارتباط نویسندگان در داخل و خارج و دفاع از حقوق حرفه‌یی و صنفی نویسندگان بود با مشکلاتی مواجه بوده و هست.

او افزود: سقف انتظارات ما در زمینه شکل‌گیری انجمن، ایجاد تشکلی حرفه‌یی بود که بتوانیم از حقوق نویسندگان و فعالان عرصه ادبیات کودک و نوجوان در حوزه‌های صنفی، فرهنگی، حقوقی و اجتماعی حمایت جدی کنیم. همچنین انجمن با ایجاد زمینه‌های آموزشی و ارتباطی مساعد، ادبیات کودک تخصصی‌تری را شکل دهد که در نهایت به شکوفایی ادبیات کودک به تمام معنا کمک کند. این نویسنده با اشاره به این‌که از موسسان اولیه این تشکل مدنی بوده است گفت: فکر ایجاد زمینه‌ای برای نزدیکی نویسندگان کودک و نوجوان از دهه 60 وجود داشت. شاید یکی از اولین آن‌ها جمعی بود که در قالب محفل‌های خودمانی در دهه 70 نطفه آن در کتابخانه پارک شهر با حضور نویسندگان مختلف شکل گرفت و ادامه آن به دفتر ادبیات و هنر کودک و نوجوان رسید با حضور کسانی همچون رضا رهگذر، مصطفی رحماندوست و من، اگرچه ما درصدد آن بودیم که این تشکل را با اتیکتی مشخص سامان دهیم ولی به دلیل اختلاف سلیقگی، فکری و شاید هم خصلتی نتوانستیم آن را سامان دهیم، اگرچه در همان زمان این تشکل با حضور 30-40 نفر قابل راه‌اندازی بود.

تأثیر شرایط اجتماعی بر نهادهای مدنی
عموزاده خلیلی در ادامه اظهار کرد: بعد از آن تجربیات دیگری هم در این زمینه داشتیم که هیچ‌کدام به نتیجه نرسید. شاید شرایط اجتماعی ایجاب نمی‌کرد. نمی‌توان تأثیر شرایط اجتماعی را بر نهادهای مدنی منکر شد. در دولت اصلاحات فضایی برای تقویت تشکل‌های مدنی شکل گرفت و باز فیل ادبیات کودکی‌ها یاد هندوستان کرد و یک جمع 7 یا 9 نفره که برخی از آن‌ها افرادی همچون مرحوم حسین ابراهیمی الوند،‌ مصطفی رحماندوست، علی‌اصغر سیدآبادی، حسین فتاحی، مهدی حجوانی، سوسن طاقدیس و من بودیم تصمیم گرفتیم انجمن نویسندگان کودک را با هدف تامین کف خواسته‌های‌مان که همانا ایجاد محفلی برای گردهمایی نویسندگان بود شکل دهیم.

رییس انجمن نویسندگان کودکان و نوجوان یادآور شد: البته سقفی که ما برای چنین تشکلی درنظر داشتیم بسیار متعالی‌تر و آرمانی‌تر بود ولی امروز برای ارزیابی این تشکل باید فاصله کف تا سقف اهداف و برنامه‌ها را بررسی کرد. من فکر می‌کنم ما به برخی از اهداف‌مان رسیده‌ایم که مهم‌ترین آن‌ها ایجاد شرایطی برای گردهمایی و بده بستان فرهنگی 500 نویسنده و عضو انجمن طی 17 سال فعالیت این تشکل بوده است. اگرچه این حداقل موفقیت است.

عموزاده خلیلی با بیان این‌که ما دل‌مان می‌خواست در زمینه رسیدن به آن سقف آرمانی به پیشرفت‌های بیش‌تری نائل شویم تأکید کرد: در زمره مسائلی که ما در پی آن بودیم تقویت ادبیات کودک به مفهوم واقعی کلمه بود. می‌توانیم در این زمینه دلایلی را جست‌وجو کنیم که بخشی توجیه‌پذیر و بخشی توجیه‌ناپذیرند. فراموش نکنیم که هر تشکل مدنی برای ارتقای سطح اعضای خود نیازمند منابع مادی و انسانی است. اگرچه انجمن به لحاظ منابع انسانی با اتکا به اعضایی با پتانسیل بالا و روحیه مدنی خوب کار کرد اما به لحاظ ضعف منابع مالی نتوانست آن‌چنان که موردنظر این تشکل بود به اهدافش برسد.

او افزود: انجمن با حق عضویت اعضایش اداره می‌شود و از این نظر جزو پاک‌ترین تشکل‌هایی است که به لحاظ مادی و معنوی خود را اداره کرده است. البته ما برای ادامه حیات این تشکل از مشارکت در پروژه‌های کوتاه‌مدت هم استفاده کرده‌ایم اما هدف دوم ما که اتفاقا راضی‌کننده هم نبود این بود که ما فکر می‌کردیم باید وجه مطلوب ادبیات را با همه ارزش‌های هنری و فرهنگی آن در جامعه گسترش دهیم. این ایده‌آلی بود که ما تصور می‌کردیم باید در افق دید مخاطبان، اولیا و مجموعه‌های ذیربط آن‌ها مثل آموزش و پرورش و از طریق مدارس ایجاد کنیم؛ هدفی که با موانع متعددی مواجه شد.

قطع بودن رابطه با آموزش و پرورش
عموزاده خلیلی گفت: انجمن با این نیروها و پتانسیل می‌بایست و شاید می‌توانست ارتباط موفقی با آموزش و پرورش داشته باشد تا بتواند بر روی دید بچه‌ها در مورد کتاب اثر بگذارد و افق دید مطالعاتی آن‌ها را افزایش دهد، اما متاسفانه رابطه با آموزش و پرورش اغلب قطع است. ورود به مدارس با مجوزهای سفت و سختی توأم است. در حالی که ما فکر می‌کنیم بهترین مجوز برای یک نویسنده و یک خالق ادبی همان اثر اوست؛ اثری که مخاطب آن را می‌پسندد و با آن ارتباط برقرار می‌کند.

نویسنده کتاب «کلاغ‌های بلوار ساعت» افزود: این در حالی است که ساختار آموزش و پرورش این مجوزها را به رسمیت نمی‌شناسد، بنابراین هرگز روی خوشی به نویسندگان نشان نمی‌دهد. به قول دوستی می‌گفت اگر بچه‌ها با ادبیاتی پویا، زنده، زیبا، جذاب و مؤثر که در خارج از فضای رسمی آموزش و پرورش جریان دارد مواجه شوند آیا نمی‌پرسند اگر ادبیات این است پس این متن‌های کتاب‌های درسی ما چیست؟ من گمان و ادعا می‌کنم که اگر بخش تألیف کتاب‌های درسی آموزش و پرورش از پتانسیل و ظرفیت جاهایی مثل انجمن استفاده کند حتما متون ضعیف، مرده و کسالت‌بار کتاب‌های درسی بهتر و خواندنی‌تر می‌شود و دانش‌آموز با لذت و علاقه متن کتاب درسی‌اش را می‌خواند؛ اتفاقی که در کتاب‌های درسی خیلی از کشورهای دیگر افتاده است.

عموزاده خلیلی تاکید کرد: این تلاش‌ها در هیچ دوره‌ای به طور مستقیم اثربخش نبوده است، یعنی ما در هیچ دوره‌ای نتوانستیم به صورت مستقیم با آموزش و پرورش ارتباط قابل قبولی داشته باشیم. اگرچه دوستان همواره تلاش کرده‌اند از فرصت‌هایی که برای ارتباط وجود داشته نهایت استفاده را بکنند و از روزنه‌های پدیدآمده بهترین بهره را ببرند کما این‌که در هفته کودک سال جاری که با محوریت آموزش و پرورش کلید خورد و چراغ‌ سبزی که به انجمن نشان داده شد انجمن هم کاملا استقبال کرد و در حدی که خواسته شده بود با آموزش و پرورش و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان وارد تعامل شد.او تصریح کرد: شاید به دلیل مقاومت ساختاری آموزش و پرورش، باید مصلحت‌اندیشانه و از منظر منافع فرهنگ ملی به دنبال راهکارهایی بود که راه ورود به مدرسه‌ها را برای نویسندگان و تولیدکنندگان فرهنگ غیررسمی هموار کنیم اما این‌که این کار به صورت سیستماتیک باشد و نویسندگان ما در این زمینه با مشکلی مواجه نبوده باشند هرگز ممکن نشده است.

اختلاف‌ها را کنار بگذاریم
رییس هیأت‌مدیره انجمن نویسندگان کودک و نوجوان در بخش دیگری از گفت‌وگو با ایسنا درباره اختلاف‌هایی که بین برخی از اعضای انجمن متبوعش در سال‌های اخیر شکل گرفته است گفت: من خودم به شخصه فکر می‌کنم انجمن باید زمینه جذب حداکثری را برای همه نویسندگان داشته باشد. یکی از اهداف انجمن همین بود که محیطی برای حضور همه دوستان نویسنده با همه دیدگاه‌ها، سلایق و نگرش‌ها باشد. ماجرایی که در سه چهار سال پیش رخ داد و انجمن از حضور برخی از افراد توانمندش محروم شد، اتفاق خرسندکننده‌ای نیست. ما باید به رغم همه اختلاف‌های فکری، ادبی، سلیقه‌یی و حتی خصلتی، همدیگر را تحمل و این خانه را حفظ کنیم.

او تاکید کرد: من ایده‌آلم این است که از همه اعضا با همه گرایش‌های فکری و هنری و ادبی استفاده شود و ظرفیت‌ها افزایش پیدا کند. مگر ما در ایران چند هوشنگ مرادی کرمانی، احمدرضا احمدی، شهرام اقبال‌زاده، مصطفی رحماندوست ، طاهره ایبد، افسانه شعبان‌نژاد، مهدی حجوانی و علی‌اصغر سیدآبادی داریم؟ اگر واقعا به افق‌های روشن و به اهداف بلندمان نگاه کنیم باید از این ظرفیت‌ها در حد عالی استفاده شود و علی‌رغم همه اختلاف‌های طبیعی فکری و روشی نگذاریم این تشکل انسجام خود را از دست دهد و کمک کنیم کیان آن محفوظ بماند.

عموزاده خلیلی تاکید کرد: انجمن، حضور در انجمن و تأثیرگذاری در تصمیم‌های انجمن حق تمامی اعضای آن و تمامی نویسندگان کودکان و نوجوانان است، بنابراین باید به نفع ادبیات کودک ایران اختلاف‌ها را کنار بگذاریم و صرفا به تلاش برای پایایی و پویایی آن بپردازیم. همچنان که در یک خانواده ممکن است اتفاقاتی رخ دهد و اختلافاتی پیش آید ولی می‌بینیم که همه در خانه حضور دارند و با یکدیگر زندگی می‌کنند. این حق قانونی، صنفی و عرفی همه نویسندگانی است که طبق اساس‌نامه انجمن اگر سه کتاب کودک تالیفی دارند و توانمندی خود را در حوزه‌ فعالیت برای کودکان به ثبوت رسانده‌اند این خانه را از آن خود بدانند.این نویسنده با اشاره به رخدادهای تازه‌ای که در زمینه همکاری انجمن متبوعش با انجمن تصویرگران کتاب کودک و نوجوان و انجمن فرهنگی ناشران کتاب کودک و نوجوان صورت گرفته گفت: اخیرا انجمن نویسندگان کودک به همراه دو تشکل دیگری که از آن‌ها یاد شد جلسات مشترکی داشته و به چشم‌انداز خوبی برای همکاری‌های بیشتر و ایجاد یک دفتر هماهنگی مشترک رسیده‌ایم. فکر می‌کنم اگر این رخداد تداوم داشته باشد و ما نشست‌های مشترک‌مان را به منظور ایجاد یک نهاد مشترک با دبیرخانه واحد به سرانجام برسانیم به زودی به هدف اصلی‌مان که همان هم‌افزایی در حوزه ادبیات کودک و نوجوان به منظور ارتقای وضعیت این ادبیات است، می‌رسیم.

جزو معدود زمان‌هایی است که دولت نهادهای مدنی را تشویق می‌کند
عموزاده خلیلی همچنین تاکید کرد: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در دوره جدید نشانه‌هایی از تمایل و تعامل برای همکاری با این سه نهاد مدنی نشان داده و این جزو معدود زمان‌هایی است که دولت نهادهای مدنی را تشویق می‌کند برای این‌که خودشان فعال شوند و بخشی از کار را در اختیار بگیرند. این سه نهاد می‌توانند همکاری خوبی را با وجود دبیرخانه‌ای مشترک سامان دهند و وزارت ارشاد هم ظاهرا تمایل دارد بخشی از مسئولیت‌هایش را مثلا در زمینه برگزاری نمایشگاه‌های داخلی و بین‌المللی همچون نمایشگاه بلونیا به آن‌ها واگذار کند.او درباره فراخوانی که انجمن به تازگی برای گردآوری بانک اطلاعاتی نویسندگانی که افتخاراتی را کسب کرده‌اند، داده است گفت: برنامه‌ریزی برای رسیدن به اهداف مشترک نیازمند اطلاعات دقیق است، بنابراین سه انجمن تلاش کرده و می‌کنند که نویسندگان، تصویرگران و ناشران موفق در عرصه‌های مختلف را که توانسته‌اند جوایز متعددی در عرصه داخلی و خارجی کسب کنند برای ایجاد تعامل‌های ملی و بین‌المللی گسترده‌تر شناسایی کنیم.

بی‌اعتمادی و تردید تاریخی
رییس انجمن نویسندگان کودک و نوجوان تعامل انجمن متبوعش را با سایر نهادهای غیردولتی خوب و با نهادهای دولتی نیازمند رفع سوءتفاهم‌ها توصیف کرد و گفت: در حال حاضر نهادهای غیردولتی فعالی در حوزه ادبیات کودک و نوجوان مثل شورای کتاب کودک و یا انجمن تصویرگران کتاب کودک و همچنین انجمن فرهنگی ناشران کتاب کودک و نوجوان در عرصه ادبیات فعال‌اند که هیچ همپوشانی‌ای با هم ندارند و هرکدام براساس اهداف خود کار می‌کنند.او تاکید کرد: در حال حاضر تعامل خوبی بین چنین نهادهایی وجود دارد. مثلا شورای کتاب کودک با انجمن نویسندگان رابطه بسیار خوبی را داراست اما در مورد نهادهای دولتی متاسفانه یک سوء تفاهم و تردید تاریخی روند کار و همکاری را با کندی مواجه می‌کند. از طرف نهادهای دولتی تردیدی تاریخی نسبت به نهادهای غیردولتی وجود دارد. این سوءظن تاریخی باعث شده تا این ارتباط همواره منقطع و ضعیف باشد و یا با نسیمی از بین برود. بنابراین این ارتباط نیازمند تصحیح و تحمل دوجانبه است.

او افزود: از طرف دیگر از سوی غیردولتی‌ها این احساس وجود دارد که دولت قدرت را در اختیار دارد،‌ تصمیم می‌گیرد و کارش را به پیش می‌برد و در هر صورت نظرشان را تحمیل می‌کنند. یعنی از یک طرف این بی‌اعتمادی و از طرف دیگر ترس تاریخی متقابل باعث شده است ارتباط بخش دولتی و مدنی چندان آرمانی و مطلوب نباشد. رییس انجمن نویسندگان کودک و نوجوان یادآور شد: دولت به مفهوم عام باید اعتمادسازی کند. خیلی از کارها را می‌توان از طریق واگذاری به نهادهای مردمی تسهیل کرد. غیردولتی‌ها هم باید تعریف‌شان را در زمینه دولت و تعامل با آن تصحیح کنند. هر دولتی اهداف، برنامه‌ها و چارچوب‌هایی را دارد که باید از سوی نهادهای مدنی زاویه ورود به آن‌ها و گفت‌وگو و همکاری با آن‌ها درک شود.

بنا به گفته عموزاده خلیلی، در دولت فعلی نسبت به دولت گذشته نگاه مثبت بیش‌تر و سوءظن کم‌تری نسبت به نهادهای مردمی وجود دارد و نشانه‌هایی از اراده دوجانبه‌ای برای کاهش این سوءتفاهم را به خوبی می‌شود احساس کرد. شاید بتوان با مشخص کردن اهداف اصلی توسط هر دو طرف راه رسیدن به آن‌ها را تسهیل کرد.رییس انجمن نویسندگان کودک و نوجوان گفت: می‌توان اهداف اصلی را تولید کتاب بهتر، قوی‌تر، جذاب‌تر و خواندنی‌تر، افزایش نرخ مطالعه و ایجاد فضای فرهنگی شاداب برای کودکان و نوجوانان قرار داد و از تمام پتانسیل‌ها در این زمینه استفاده کرد. البته ممکن است تعریف طرفین از کتاب خوب متفاوت باشد اما حتی می‌توان در نشست و گفت‌وگوهایی مکرر این تعاریف را به هم نزدیک کرد، چرا که عرصه فرهنگ، عرصه تعامل و گفت‌وگوست.