بهار نیوز - مردی که آرزو داشت در ایران بمیرد

گروه فرهنگ و هنر: «نیکول آنقدر ایران را دوست داشت که با وجود شدت گرفتن بیماری‌اش، حاضر نشد برای درمان به خارج از کشور برود، چون نگران بود آنجا از دنیا برود و خارج از ایران دفن شود. در نهایت هم به آرزویش رسید.»

این‌ها جمله‌های فرزاد هاشمی –عکاس- درباره‌ «نیکول فریدنی» است؛ عکاس ارمنی-ایرانی که عاشق ایران بود و از او با عنوان پدر عکاسی طبیعت ایران یاد می‌شود. 28 دی‌ماه سال‌روز تولد اوست. نیکول 14 ساله بود که دوربین به دست گرفت و عکاسی کرد. شهر کرمان و کویرهایش در تقدیر دست‌ها و نگاه هنرمندانه‌ی او نقش مهمی داشتند.   در روزهای نوجوانی‌اش دوربینی که پدرش برایش خریده بود برمی‌داشت و با دوستانش سوار دوچرخه فاصله‌ی ماهان-کرمان را طی می‌کرد و از طبیعت زیبای کویر عکس می‌گرفت.

علاقه‌ی او به طبیعت ایران پررنگ‌ترین ویژگی زندگی حرفه‌ای اوست. دوستانش و همکارانش با اشاره به این موضوع او را یکی از پیشروترین عکاسان طبیعت ایران می‌دانند که قاب‌های متفاوتی از طبیعت را برای نسل‌های آینده به جا گذاشته است.

آرزو داشت در ایران بمیرد
فرزاد هاشمی -عکاس طبیعت-درباره‌ی فریدنی گفت: نیکول فریدنی از سال 70 با آژانس «سفیر» همکاری داشت و عکس‌هایش را در اختیار آژانس گذاشته بود. او آن‌قدر به ایران علاقه‌مند بود که هر ماه برای عکاسی به یک منطقه از کشور سفر می‌کرد. او از عکاسان دو میلتی بود و با اینکه خانواده‌اش در کانادا زندگی می‌کردند، همیشه برای عکاسی به ایران می‌آمد. وقتی به او می‌گفتیم باید برای عکاسی به سفرهای خارجی برود ناراحت می‌شد و دوست داشت عکاسی از نقاط مختلف ایران در برنامه‌های او گنجانده شود. ما هم سعی می‌کردیم برنامه‌هایمان را طوری برنامه‌ریزی کنیم که او برای عکاسی در ایران بماند. فریدنی عاشق کویر بود. او افزود: او آن‌قدر ایران را دوست داشت که با وجود بیماری‌اش و شدت گرفتن آن، حاضر نبود برای درمان به خارج از کشور برود، چون نگران بود آن‌جا از دنیا برود و خارج از ایران دفن شود. در نهایت هم سال‌های پایانی عمرش را در همین کشور گذراند و به آرزویش رسید و همین جا هم به خاک سپرده شد.

هاشمی همچنین اظهار کرد: این بزرگترین درسی است که بچه‌های امروز به فرهنگ و طبیعت ایران علاقه‌مند هستند، می‌توانند از نیکول فریدنی یاد بگیرند. او حتی وقتی برای عکاسی به حرم امام رضا (ع) می‌رفت با وجود اینکه از اقلیت‌های مذهبی بود می‌گفت‌، می‌روم زیارت تا برای کارم انرژی بگیرم. این عکاس ادامه داد: نگاهی که نیکول فریدنی به طبیعت ایران داشت تا به حال در هیچ یک از آثار عکاسان ایرانی دیده نشده است. او با توانمندی‌های علمی و شناختی که نسبت به ابزار عکاسی داشت، توانست نگاه نویی از طبیعت ایران را در قاب دوربینش به ثبت برساند. عکاسی طبیعت ایران مدیون کارهای اوست و گروه‌های بسیاری چه بخواهیم چه نخواهیم تحت تاثیر نگاه او به طبیعت قرار گرفتند؛ نگاهی که فضای خاصی از تصاویر تکراری ارائه می‌کرد.

با او که بودیم نگران هیچ چیز نبودیم
سیمون آیوازیان -نوازنده گیتار کلاسیک و عکاس- نیز درباره دوست قدیمی‌اش به ایسنا گفت: من با نیکول فریدنی حدود 30 سفر به کویرهای ایران داشتم. یکی از حُسن‌های قابل توجه این عکاس که تقریبا در هیچ کس آن را ندیده‌ام، حافظه عجیب او و شناخت راه‌های کویر بود. او به قدری کوره‌راه‌ها‌، کوه‌ها و دشت‌های ایران و مناطق کویری را می‌شناخت که هر وقت همراه او بودیم، نگران چیز دیگری نمی‌شدیم. اگر به راه‌ها آشنایی نداشته باشی عکاسی از کویر خیلی سخت است و ممکن است گم شوی؛ به خاطر همین بود که وقتی با او سفر می‌کردیم خیالمان راحت بود. فریدنی انسان بی‌نظیری بود. آیوازیان افزود: یکی دیگر از ویژگی‌های عکاسی نیکول، توجه به آب و هوا و نور بود. او خیلی خوب می‌دانست که چه فضا و زاویه‌ای را برای گرفتن عکس انتخاب کند. خیلی وقت‌ها وقتی به صورت جمعی به طبیعت می‌رفتیم و عکس می‌گرفتیم، حتی کسی که پا جای پای نیکول می‌گذاشت و از همان زاویه عکس می‌گرفت، عکس‌هایش شبیه او نمی‌شد. فریدنی در کار لابراتواری هم آدم بسیار دقیق و خاصی بود.

از نیکول انرژی و دقت اخلاق یاد گرفتیم
اسماعیل عباسی -عکاس و استاد دانشگاه- نیز فریدنی را یکی از بنیان‌گذاران عکاسی طبیعت ایران دانست و گفت: او جزو نسلی بود که ما خیلی از آن‌ها یاد گرفتیم. فریدنی اگرچه تحت عنوان معلم وارد دانشگاه و کلاس درس نشد، اما با عملکرد و کارهایش توانست درس‌های زیادی به ما بیاموزد. او حتی در سن بالا هم خوب کار می‌کرد. در دوره‌ای که بحث‌های جدید عکاسی مطرح نشده بود‌، فریدنی تجربیات شخصی‌اش را به صورت کتاب و عکس در اختیار علاقه‌مندان گذاشت. او همچنین اظهار کرد: ما از او انرژی‌، دقت و اخلاق در عکاسی را یاد گرفتیم. امیدوارم نسل‌های جدید یک چنین موارد و پدیده‌هایی را الگوی خود قرار بدهند و فکر نکنند که نوع عکاسی آن‌ها به دلیل متفاوت بودن با معیارهای جدید عکاسی، عقب ماندگی حرفه‌ای است. مسیری که آن‌ها طی کردند از نقاط عطف عکاسی ایران است. آن‌ها سنگ به سنگ و آجر به آجر این مسیر را پیمودند.

هر وقت کم می‌آورم به نیکول فکر می‌کنم
ساعد نیک‌ذات –عضو هیئت مدیره انجمن عکاسان ایران- نیز درباره نیکول فریدنی گفت: زنده‌یاد فریدنی قدم به قدم این مملکت را در یک کتاب فشرده کرد و بخشی از جغرافیای محیطی و انسانی کشور را در زمان فرّارِ فانیِ پرسرعت امروز در قاب دوربینش به ثبت رساند و برای نسل‌های آینده باقی گذاشت. او کسی بود که تا آخرین لحظه کار کرد. من زمانی که در زندگی و کار کم می‌آورم، به انسان‌هایی مثل نیکول فکر می‌کنم که چقدر با تلاش و کار در سال‌های پایانی عمر به ما امید می‌دادند و این کارشان لذت‌بخش بود. او افزود: فریدنی از خلیج فارس گرفته تا جنگل‌های شمال را در سفرهایش دید و از آن‌ها عکس گرفت. کاش می‌شد کارهای این هنرمند به صورت گالری دائمی و یا حتی در یک سایت مجازی به نمایش گذاشته شود. متاسفانه ما هیچ وقت نتوانستیم افتخاراتمان را در یک جا جمع کنیم. فکر می‌کنم وظیفه بستگان ایشان است که با هماهنگی ارگان‌هایی مثل انجمن عکاسان ایران، وب‌سایتی را برای نمایش آثار نیکول راه بیاندازند.

تا زمانی که نفس می‌کشید عاشق عکس گرفتن بود
محمد فرنود -عکاس پیشکسوت- نیکول فریدنی را یکی از برجسته‌ترین عکاسان دوره معاصر دانست و گفت: به نظر من او توانست دوره‌ای از عکاسی ایران را به زیباترین شکل ممکن احیا کند. او تعهد خیلی بزرگی نسبت به ژانری که انتخاب کرده بود، داشت و از طبیعت زیبا و بکر ایران عکس گرفت. نیکول برای عکاسی به جاهایی می‌رفت که شاید تا پیش از او پای انسانی به آن‌جا نرسیده بود. او افزود: عکس‌های او برای نسل امروز و آینده مفید هستند. آیندگان با دیدن عکس‌های او می‌فهمند که مناظر، اماکن و زندگی اجتماعی مردم ما در یک دوره‌ی خاص چگونه بوده است. او تا زمانی که نفس می‌کشید عاشق عکس گرفتن بود و حتی زمانی که روی ویلچر بود با عشق و علاقه از کارش صحبت می‌کرد. به نظر من در حق او کم‌لطفی شده و باید مکان معتبری برای آرشیو و نگه‌داری گنجینه عظیم و ماندگار عکس‌های این هنرمند در نظر گرفته شود. نیکول فریدنی 28 دی‌ماه سال 1314 در شیراز متولد شد. او عکاسی را به صورت تجربی و خودآموز یاد گرفت. به دلیل آشنایی‌اش به زبان‌های انگلیسی و فرانسوی منابع مختلفی را مطالعه کرد و با اصول عکاسی طبیعت در دنیا آشنا شد. مهم‌ترین کارهای او مربوط به عکاسی از طبیعت و بناهای تاریخی شهرهای مختلف ایران بود. آرشیو عکس طبیعت نیکول فریدنی را کامل‌ترین آرشیو عکس طبیعت ایران می‌دانند. نیکول فریدنی روزهای آخر عمرش را روی یک تخت گذراند، با کپسول اکسیژنی که نفس کشیدن را برایش آسان‌تر می‌کرد و در کنار عکس‌هایی که یادگار سال‌های جوانی‌اش بودند؛ عکس‌هایی از طبیعت سرزمینی که 72 سال در آن زندگی کرد، او در سال 1386 از دنیا رفت.