بهار نیوز - گزارشی درباره خودروهای لوکس تهران

گروه دجامعه: «نگاش كن!‍ با آدم حرف مي زنه.» اين جمله تكه كلام عده يي خاص در ميان قشرهاي مختلفي است كه در ايران زندگي مي كنند.

كدام دسته افراد؟ افرادي كه زندگي آنها در مدل ماشيني كه دارند خلاصه مي شود. ماشين ماشين بازها، بي شوخي و كاملاجدي با آنها حرف مي زند. پس عجيب نيست كه اين دسته افراد هر كاري مي كنند تا ماشيني مدل جديد و بالاداشته باشند. حاضرند از جنبه هاي مختلف زندگي شان بگذرند تا فقط و فقط به ماشيني كه دوست دارند، برسند.

وقتي ماشين اين دسته افراد با آنها حرف مي زند به خودي خود نيازي ندارند، فاكتورهاي خاص ديگر را وارد زندگي شان كنند. اگر هم در هر زمينه ديگري تلاش مي كنند، سعي مي كنند تا به هدف نهايي برسند. هدف نهايي براي اين دسته افراد داشتن ماشين مدل جديدتر است. چنين فرهنگي در ميان ايرانيان، به طور خاص مردان ايراني در چند سال گذشته تا حدي ريشه دوانده كه انگار سال هاست، ايراني ها در كورس ماشين بازي بوده اند و اين در حالي است كه تا چند سال قبل تنوع مدل ماشين ها در ايران به اندازه امروز نبوده است. چرا؟ چه شده كه حيات عده يي در گرو داشتن ماشين مدل جديد است و هر كاري براي داشتن اين ماشين مي كنند؟ اين فرهنگ از نيازي واقعي به وجود آمده يا اثر تبليغات است؟ شايد هم هيچ كدام اينها نيست و دليل ماشين باز شدن مردهاي ايراني موضوع ديگري است. براي كند و كاوي ساده حول اين موضوع با ماشين بازهاي مختلف، از اقشار و گروه هاي مختلف حرف زديم تا بدانيم چه شده كه ماشين بازي، يكي از خصوصيات جدايي ناپذير عده يي شده: عده يي كه تعدادشان، رو به بيشتر شدن است و به سرعت رو به تكثر دارند.

جوانان و ماشين بازي
شايد فكر كنيد، جوانان ماشين باز به جيب شان نگاه مي كنند و ماشيني مي خرند. شايد هم فكر كنيد جوانان ماشين باز، تنها حسرت و عشق ماشين هاي مختلف را همراه خود دارند تا روياي شان را به واقعيت تبديل كنند و فكر مي كنند: «آرزو، بر جوانان عيب نيست.» اما از همين اول كار بدانيد براي جوانان ماشين باز، داشتن ماشيني كه به آن عشق مي ورزند شوخي نيست. اين عشق، جدي ترين عشق زندگي آنهاست پس تنها با رويا و آرزو دل خوش نمي شوند. هر كاري مي كنند تا به آرزوي شان برسند. براي رسيدن به اين آرزو گاهي هزار و يك توجيه پيدا مي كنند و گاهي صادقانه مي گويند عشق ماشين است كه آنها را به سمت خريد ماشين مدل بالابا به جان خريدن همه مشكلاتش مي برد و گاهي هم صادقانه اعتراف هاي ديگري هم مي كنند. اعتراف هاي صادقانه ماشين بازها جذاب تر و عجيب تر از آن است كه فكرش را مي كنيد.

كارمند ساده بانك و تويوتاي كمري
مردي ٣٠ ساله كه كارمند ساده بانك است و به تازگي ماشين قبلي اش را عوض كرده و «تويوتا كمري» مدل جديدي خريده است، يكي از ماشين بازهايي است كه با من هم كلام مي شود. نمي تواند خوشحالي اش را از اينكه توانسته اين ماشين را بخرد، به هيچ وجه مخفي كند. مدل ماشينش ٢٠٠٨ است و حدود ١٢٠ ميليون براي آن پول داده است. حرف ماشينش كه مي شود، فقط از يك موضوع ناراحت است: اينكه ماشين «كاركرده» است. اين موضوع ظاهرا بزرگ ترين غصه حال حاضر اين مرد ٣٠ ساله است. از او در مورد ماشينش مي پرسم و اينكه چرا آن را خريده؟ اول از كليشه ها شروع مي كند: «ايمني خوبي دارد. رفاه بيشتري را برايم با خودش مي آورد.» بعد كه از درآمد ٩٠٠ هزارتوماني اش مي گويم و اينكه چطور اين ماشين را خريده، انگار تازه سر درد دلش باز مي شود: «من هشت سال است كه در بانك كار مي كنم. كمتر پيش آمده از درآمدم خرج عمده يي بكنم و هميشه قسمت عمده پولم را پس انداز كردم.

راستش اول پولم را پس انداز مي كردم براي تشكيل زندگي و خريدن خانه. اما ماشين نگذاشت. ماشين، دلم را برد.» جمله آخر را با خنده يي مي گويد كه تلخ است. از وضعيت خانواده اش مي پرسم: «اوضاع مالي خانواده من معمولي است. پدر و مادرم هم هر دو كارمند هستند. اما من تا اين سن توي خانه پدري مانده ام و عملاخرج زندگي من با آنهاست. من هر چه درمي آورم جمع مي كنم و در دو سال گذشته سه بار ماشين عوض كردم. لذت داشتن ماشين مدل بالارا با هيچ چيز ديگر عوض نمي كنم. هيچ چيز.» مي پرسم يعني نمي خواهد هيچ وقت مستقل شود. خانه يي بخرد؟ از شادي اش كم مي شود: «نمي دانم. فعلاكه نمي توانم. وقتي هيچ كدام اينها را ندارم و نمي توانم داشته باشم ترجيح مي دهم به ماشين هايم دل خوش باشم. يك روز بالاخره«بي.ام.و» بخرم و آن وقت خوشبخت خوشبخت باشم.»

مي پرسم واقعا با «بي. ام. و» خوشبخت خواهد بود؟ سرش را تكان مي دهد ومي گويد: «شك نكن.» مي شود جواب من. مي پرسم ماشينش را جاي نداشته هايش نمي گذارد؟ ساكت مي شود. با ترديد مي گويد: «نمي دانم. شايد ماشين يك جور مسكن است. مسكن براي فراموش كردن درد چيزهايي كه ندارم و نمي توانم داشته باشم. وقتي اين طوري است، «بي. ام. و» قوي ترين مسكن است.»

تاجر مواد غذايي و لذت امتحان ماشين هاي گوناگون
از هر طرف كه مي روم در حرف هايم با اين مرد به ماشينش مي رسم و آرزوهايش در مورد ماشين هاي احتمالي آينده اش، رفتار اين مرد و توجيه هاي اوليه اش شباهت بسياري به مرد ٣٢ ساله ديگري دارد كه هم كلامم مي شود. اين مرد واردات مواد غذايي دارد و درآمدش را نمي گويد. اما حدس اينكه ازآنچه در ذهن ما مي گذرد بالاتر است، سخت نيست. اين مرد هم صحبت هايش را با توجيه هاي كلي شروع مي كند: «براي من راحتي و مزاياي ماشين مهم است. شكي نيست كه هرچه مدل ماشين بالاتر باشد، ايمني آن بالاتر مي رود، وقتي من اين موضوع را مي دانم پس بديهي است كه ماشين هاي جديدي كه به بازار مي آيند را هر چقدر هم گران باشد، بخرم.» وقتي از او مي پرسم چند وقت يك بار ماشينش را عوض مي كند، روي ديگر سكه ماشين باز بودنش را نشان مي دهد: «معمولاهر ماشين شش تا هشت ماه زير پايم مي ماند.

من دوست دارم ماشين هاي مختلف را امتحان كنم. بفهمم چه فرقي باهم دارند. براي همين همه مدل هاي «كمري» را داشته ام. از پرايد سوار شده ام تا بنز. هر ماشيني خصوصيت و حال خاص خودش را دارد، نمي توانم خودم را از لذت امتحان كردن ماشين هاي جديد محروم كنم.» از ماشين فعلي اش مي پرسم: «موضوع اين است كه من دوتا ماشين دارم يك «لندكروزر» كه حدود ٣٠٠ ميليون قيمت دارد و كارهاي درون شهر و سفرهايم را با آن انجام مي دهم و يك بنز. بنزم را تازه خريده ام و حدود ٦٠٠ ميليون قيمت دارد. اين بنز واقعا با من حرف مي زند. يعني لذت نشستن پشت بنز جديد را با هيچ چيز عوض نمي كنم. خلاصه اش كنم. من فقط عاشق امتحان ماشين ها هستم. البته، منكر اين موضوع نمي شوم كه مدل ماشينم روي نگاه ديگران بر شخصيتم هم تاثير دارد. همه زندگي من حالابنزي است كه جديدا خريده ام.»

ماشين بازي در ميانسالي
اگر فكر مي كنيد، ماشين بازي و عشق ماشين تنها در ميان جوانان ريشه دوانده، شما هم مثل ما اين ذهنيت غلط را پاك كنيد. عشق ماشين هم از آن دست عشق هاست كه سن و سال نمي شناسد و اگر فكر مي كنيد وجود اين عشق در افراد مسن تر عجيب است، حق داريد اما خيلي از واقعيت ها تعجب برانگيزند و چنين واقعيتي در جامعه ايران هم يكي از آنهاست. اما وقتي دلايل، توجيه ها و اعتراف هاي ساده افراد ميانسال براي ماشين بازي را بخوانيد، ديگر چندان هم از دانستن اين واقعيت تعجب نمي كنيد.

مردي ٥٥ ساله كه ماشين باز است، وقتي خيلي ساده و بي تكلف هم كلامم مي شود، از كليشه ها و حرف هاي مرسوم ماشين بازها نمي گويد. از دلايلي مي گويد كه خاص خودش است: «من پزشكم. اما پزشك عمومي. حدود ٢٥ سال پيش كه ازدواج كردم، قرار نبود پزشك عمومي بمانم من هم فكر مي كردم متخصص مي شوم، اما نشد. شرايط اجازه نداد. در هرحال در آن سن و سال به خاطر رشته تحصيلي ام با دختري از طبقه بالاازدواج كردم. همسرم هميشه مي گويد من با يك دكتر ازدواج كردم. توقع اين موضوع را دارد كه زندگي اش مثل زن يك پزشك متخصص باشد و پسران هم همين توقع را دارند. من چاره يي ندارم جز اينكه براي حفظ خانواده ام خواسته هاي آنها را برآورده كنم.

از طرف ديگر همسرم شديدا با فاميلش چشم و همچشمي دارد و فرزندانم هم با همين فرهنگ بزرگ شده اند. پس من بايد هر طور شده، ماشينم را مرتب عوض كنم و مدل جديدتر ماشين بخرم تا خواسته آنها برطرف شود.» از او مي خواهم در مورد ماشينش توضيح دهد: «از چند سال پيش كه ماشين هاي مدل جديد در بازار پر شد، مرتب ماشين عوض كردم. پول خريد اين ماشين ها را هم با قرض كردن از دوستانم و چند شيفت و چندين جا كار كردن و گاهي حتي وام گرفتن جور كردم. بعضي ماشين ها را هم كه ليزينگ خريدم. چند سال پيش «آزرا» خريدم. بعد يكي از مدل هاي «كمري» را خريدم. اما چون پسرهايم ماشين شاسي بلند دوست دارند و بيشتر فاميل زنم هم از اين مدل ماشين ها دارند، چند وقت پيش مجبور شدم «پرادو» بخرم كه حدود ٣٠٠ ميليون قيمت دارد. جور كردن پولش واقعا سخت بود، مجبور شدم كمك دست يكي از دوستانم كه عمل هاي زيبايي صورت مثل تزريق بوتاكس و... انجام مي دهد، كاركنم تا پول خريدش را جور كنم. اما چاره چه بود.» مي پرسم خودش اين ماشين را دوست ندارد؟ صادقانه جواب مي دهد: «من با مترو توي شهر رفت وآمد مي كنم و پول بنزين پرادو را ندارم. چون به ماشين هاي لوكس كارت بنزين تعلق نمي گيرد. پرادو مثل دكوري در خانه است كه براي ميهماني ها و رفت وآمد با فاميل همسرم از آن استفاده مي كنم. از روزي هم كه پسرهايم ساز كوك كنند ماشين جديدي مي خواهند، مي ترسم.»

اين بنز شخصيت من است
اين مرد كه در نگاه اول ماشين باز به نظر مي رسد، در اصل فقط رفتار ماشين بازها را دارد و اما از خريد ماشين هاي مدل جديد، بيشتر از اينكه لذت ببرد اذيت مي شود، در مقابل اين مرد، مرد ٥٨ ساله ديگري است كه حدودا سالي يك بار ماشينش را عوض مي كند. اول مدل ماشينش را و بعد دلايلش را. ساده مي گويد: «از من گذشته كه سوار اين ماشين هاي شاسي بلند جوان ها بشوم. به شخصيت من هم نمي خورد. من چندين و چند سال است كه فقط بنز دارم. اما مرتب مدل بنزم را عوض مي كنم. يعني بايد اين كار را بكنم. همه شخصيت و زندگي من درگرو بنزي است كه سوار مي شوم.»

مرد ٥٨ ساله يي كه با او صحبت مي كنم، سال هاست كه مهندس عمران است و شركت ساختماني دارد، وقتي اين مرد مي گويد همه زندگي اش بنز اوست، از عشقش به بنزش نيست. اين جمله او معناي ديگري دارد. خودش توضيح مي دهد: «همه سرمايه من، سرمايه شخصي من كه نيست. قسمت عمده اين سرمايه پول سرمايه گذاران است كه من با آن كار مي كنم. اگر ماشيني كمتر از بنز زير پايم باشد و اين بنز مدلي قديمي داشته باشد، سرمايه گذار به من اعتماد نمي كند كه پولش را دستم بسپارد. بنابراين همه كار و زندگي من درگرو دفتر كار، سر و وضع و ماشيني است كه دارم. به همين خاطر، به تازگي هم ماشينم را عوض كردم و بنز مدل جديدتر از قبل خريدم. بنزي كه حالادارم، حدود ٨٠٠ ميليون قيمت دارد. اين بنز شخصيت من است.»

فرهنگ سازي و ماشين بازي
گسترش فرهنگ ماشين بازي و عشق ورزيدن به ماشين، با وجود اينكه دلايل مختلف جامعه شناسانه و فردي دارد، اما دليلي كاملارسمي هم دارد. براي توضيح اين دليل رسمي بايد سراغ رسانه ها برويم. رسانه رسمي دولتي، يعني تلويزيون و برنامه هاي آن. نگاهي ساده به سريال ها و فيلم هايي كه از تلويزيون پخش مي شود، به خوبي نشان مي دهد كه در اين فيلم و سريال ها افراد باشخصيت، باپرستيژ و به طور خلاصه افرادي كه سري توي سرها دارند، ماشيني مدل بالازير پا دارند و آنها كه از داشتن چنين موهبتي محروم اند، افرادي هستند كه در جامعه جدي گرفته نمي شوند و به نوعي شهروند اين كشور به حساب نمي آيند.

چنين موضوعي بدون لفافه و صريح در تمام سريال هاي تلويزيوني ديده مي شود و بدتر از اين، در بيشتر برنامه ها براي نشان دادن شخصيتي كه ديگران به راحتي او را دست مي اندازند و جدي نمي گيرند اولين نشاني كه به كار گرفته مي شود، داشتن ماشين مدل پايين يا قديمي است. اين فرهنگ تا حدي در ذهن سازندگان برنامه هاي تلويزيوني ريشه دوانده كه كمتر سريال تلويزيون را مي بينيم كه چنين فرهنگي را تبليغ نكند و واضح است كه خواه ناخواه شهروندان ايراني از هر طبقه اجتماعي، با هر سن و شغل و درآمدي تحت تاثير فرهنگ داشتن ماشين بهتر براي نشان دادن شخصيت برتر قرار مي گيرند و آن را بازتوليد مي كنند. در اصل رسانه ملي آيينه يي از فرهنگي شده كه در جامعه موج مي زند و اين آيينه با دامن زدن به چنين فرهنگي آن را گسترش مي دهد. از طرف ديگر نه تنها سريال ها و فيلم هاي تلويزيون ايران كه سريال هاي شبكه هاي ماهواره يي كه طرفداران زيادي دارند هم چنين فرهنگي را به خوبي در خودشان جا داده اند و آن را در ذهن مخاطبان پروپاقرص هم ته نشين مي كنند.

در سريال هاي شبكه هاي ماهواره يي افراد از هر قشر و با داشتن هر سطح درآمد، اولين چيزي كه مي خرند ماشين است و ماشين اين دسته افراد حتي اگر در روستاهاي اطراف شهرهاي بزرگ كشوري اروپايي زندگي كنند قطعا آخرين مدل، شيك و گرانقيمت است. در اين سريال ها نيمي از واقعيت نشان داده مي شود و نيم ديگر پنهان مي ماند. واقعيت اين است كه به دليل گران بودن سوخت، در كشورهاي ديگر افراد كمي از ماشين شخصي استفاده مي كنند، اما قدرت خريد آن را دارند و اين ماشين ها در ديگر كشورها به نسبت ايران ارزان تر است. اما ايراني ها نمي بينند كه افراد ساكن ديگر كشورها ماشين هايي كه در ايران بسيار گران است را عموما يا نمي خرند يا اگر بخرند، كم پيش مي آيد كه به دليل بالابودن هزينه سوخت از آن استفاده كنند، تنها مي بينند افراد ديگر كشورها ماشين هاي زيبا زير پا دارند و از هر طبقه اجتماعي كه هستند همواره با اين ماشين ها رفت وآمد مي كنند. نيمه واقعيتي كه سريال هاي شبكه هاي ماهواره يي به ايرانيان نشان مي دهند، فرهنگ ماشين بازي را بيشتر از آنچه در حال حاضر در كشور ما وجود دارد، تقويت مي كند و ظاهرا فعلاچاره يي هم براي جلوگيري از رشد اين فرهنگ نيست.

سبك زندگي و ماشين بازي
درميان نظرات مختلفي كه در مورد بروز و ظهور ماشين بازها در جامعه ايران وجود دارد، جامعه شناسان، به خصوص آسيب شناسان اجتماعي به اين موضوع به شكل نوعي آسيب نگاه مي كنند. دكتر سعيد خراط ها، جامعه شناس در اين مورد مي گويد: «خريدن ماشين هاي مدل بالاو اينكه زندگي افراد در مدل ماشيني كه دارند، خلاصه شود درواقع نوعي سبك زندگي است كه در جوامع مادي گرا در ميان اقشار مختلف و گروه هاي سني متفاوت بروز و ظهور پيدا مي كند. در جامعه ايران هم كه روند مادي گرايي با نوعي شتاب در حال گسترش است، اين سبك زندگي در چند سال گذشته رشد كرده است.»

اين آسيب شناس اجتماعي ادامه مي دهد: «در جوامع مادي گرا شان و شخصيت افراد با ميز آنها و شاخص هاي مادي سنجيده مي شود كه نوع و مدل ماشين يكي از اين شاخص هاست. يعني در چنين جوامعي هر فردي كه ماشين بهتري داشته باشد، شخصيت اجتماعي و شان اجتماعي بالاتري دارد. پس عجيب نيست كه در جامعه ايران هم ماشين بازها عده يي از شهروندان ايراني شده اند كه تعداد آنها رو به بيشتر شدن است.»

دكتر خراط ها توضيح هاي بيشتري هم دارد: «زماني كه ارزش هاي مادي جاي ديگر ارزش ها را مي گيرد، افراد در درجه اول خودشان را با مسكني كه دارند، به ديگران معرفي مي كنند و بعد از آن با مدل خودرويي كه دارند. در اين ميان چون در ايران قيمت مسكن بالاست افراد، كمتر به اين موضوع فكر مي كنند كه خودشان را با مسكني كه دارند به ديگران بشناسانند و به جاي آن به فكر خريد ماشين مدل بالامي افتند. از ميان اين افراد، عده يي ثروتي بادآورده و غير بادآورده دارند كه به راحتي ماشيني كه مدلي بالادارد را مي خرند و عده يي ديگر، چنين پولي را ندارند. اين دسته افراد از نيازهاي والاتر خود مثل تشكيل خانواده و... چشم مي پوشند و تنها به خريد ماشين دلخوش مي شوند و اين درواقع اصل آسيبي است كه چنين فرهنگي به جامعه و فرهنگ ايراني وارد مي كند.»

او به اين نكته هم اشاره مي كند: «در بروز و ظهور فرهنگ ماشين بازي از نقش رسانه ملي هم نمي توان غافل شد. رسانه ملي گاهي هدايت گر جامعه در موضوعي خاص است و گاهي بازتاب دهنده و بازتوليدكننده آن. در مورد اين موضوع خاص رسانه ملي به جاي اينكه نقش هدايت كننده را بر عهده بگيرد، بيشتر اين فرهنگ را بازتوليد كرده و رواج مي دهد و چنين موضوعي جاي تاسف دارد.»

باوجود تمام صحبت ها، درد دل ها و حتي صحبت هاي كارشناسانه، واقعيت اين است كه ماشين بازها در جامعه ايران رو به بيشتر و بيشتر شدن هستند و اگر به ماشين آنها نگاهي بيندازيم و همزمان يكي از آنها بگويد: «نگاش كن! با آدم حرف مي زنه» اينقدر در لحن كلامش حس خاصي وجود دارد كه لحظه يي فكر مي كنيم، ماشين آنها واقعا حرف مي زند.