گزارش صداي آلمان؛ زیارت با اعمال شاقه!

گروه جامعه: راديو دويچه‌وله آلمان در گزارشي به بهانه اتفاق شرمسارانه اخير فرودگاه جده عليه زوار ايراني نوشت: مسلمانان ایرانی سال‌هاست که همه گونه خطر را بر خود می‌خرند تا به سفرهای زیارتی بروند. از اولین حادثه‌ای که برای زائران ایرانی افتاد نزدیک به ۳۰ سال می‌گذرد اما عزم این افراد برای زیارت همچنان جزم است؛ حتی با طعم مرگ.

در روز ۹ مرداد ۱۳۶۶ (۳۱ ژوئیه ۱۹۸۷) پس از آن که حجاج ایرانی در تظاهرات موسوم به "برائت از مشرکین" در مکه شعار "مرگ بر آمریکا" و "مرگ بر اسرائیل" سر ‌دادند، نیروهای امنیتی عربستان بر آنان آتش گشودند. در جریان این درگیری ۴۰۲ نفر کشته شدند که ۲۷۵ نفر از آنان ایرانی بودند. همچنین گفته شد که مینی‌بوسی که ظاهرا قصد دور کردن زنان از محل حادثه را داشته گم شده و در نتیجه تعدادی از زنان ایرانی که برای سفر حج به عربستان رفته بودند، ناپدید شدند.

پس از این واقعه، دو کشور عربستان سعودی و ایران سفارت‌خانه‌های خود را در پایتخت دو کشور تعطیل و روابط دیپلماتیک‌شان را قطع کردند. آیت‌الله (امام) خمینی نیز اعلام کرد که حتی اگر صدام را ببخشد، هرگز آل سعود را نخواهد بخشید. این رویداد اولین حادثه‌ای بود که در زمان حکومت جمهوری اسلامی برای زائران ایرانی در خارج از مرزهای ایران روی می‌داد، اما آخرین آن نبود. پیش‌بینی‌می‌شد پس از این رویداد، تعداد کسانی که برای سفر حج به عربستان می‌روند، کمتر شود اما این اتفاق هم نیفتاد. تنها پیامد این حادثه، حذف تظاهرات "برائت از مشرکین" از مراسم حج ایرانیان بود.

اصرار ایرانیان برای رفتن به سفر حج حتی زمانی که این سفر از سوی عربستان با محدودیت‌هایی روبرو می‌شد هم همچنان ادامه داشت. نمونه آن زمانی بود که ایران متهم به دست داشتن در ترور سفیر عربستان در آمریکا شد. پس از ایراد این اتهام، وزارت خزانه‌داری آمریکا اعلام کرد که شرکت هواپیمایی ماهان، اعضای سپاه قدس را که متهم به دست داشتن در "توطئه ترور" سفیر عربستان هستند، به طور مخفیانه به خاک این کشور منتقل کرده و به همین دلیل این شرکت را تحریم کرد.

این خبر زمانی اعلام شد که بنا بود شرکت ماهان ایر ۱۴۷ پرواز به مقصد جده انجام دهد. این پروازها اجازه فرود در فرودگاه جده را پیدا نکردند، اما ایرانیان با استفاده از خطوط هوایی دیگر بالاخره خود را به عربستان رساندند. پس از پایان جنگ هشت ساله ایران و عراق و به طور مشخص پس از سقوط حکومت صدام حسین در عراق، راه ایرانیان برای سفر زیارتی به عراق نیز گشوده شد، هرچند این سفرها در زمان حکومت صدام هم کم و بیش انجام می‌شد.

سفرهای زیارتی ایرانیان به عراق، در طول حضور نیروهای آمریکایی نیز با وجود آن‌که روزانه چندین انفجار و عملیات انتحاری در این کشور روی می‌داد، همچنان ادامه داشت. در تمام این سال‌ها به خصوص در ایام عزاداری، عملیات تروریستی در زیارتگاه‌های شیعیان به وقوع می‌پیوست و هرساله ده‌ها ایرانی در این ترورها کشته می‌شدند، اما سفرهای زیارتی از زمین و گاه آسمان ادامه داشت.

در یکی از این رشته عملیات به اتوبوسی که زائران ایرانی را به عراق می‌برد حمله شد و در جریان این حمله حداقل ۲۰ ایرانی کشته و مجروح شدند. اردیبهشت سال گذشته نیز، بمب‌گذاری در جنوب تکریت، باعث کشته و زخمی شدن ۲۷ زائر ایرانی شد. کمتر از شش ماه پیش خبر از کشف یک گور دسته‌جمعی در ۲۰ کیلومتری جنوب بغداد رسید که تعدادی از آنها ایرانی بودند. گمان زده شد که این افراد زائرانی بودند که قصد داشتند به منظور شرکت در مراسم عرفه (یکی از مراسم مسلمانان) خود را پای پیاده به کربلا، برسانند.

سفرهای زیارتی ایرانیان تنها محدود به عراق و مکه نیست. سوریه، کشوری که پنج سال است درگیر جنگ داخلی است نیز، تا همین اواخر یکی از مقاصد سفرهای زیارتی ایرانیان بود. حتی زمانی که در تابستان ۱۳۹۱ گروه تروریستی "گردان البراء" اعلام کرد که ۴۸ زائر ایرانی را ربوده است، باز هم از حجم سفرهای زیارتی ایرانیان به سوریه کاسته نشد. آزادی این ۴۸ نفر و بازگشت آنان به ایران، آن تعداد کمی را هم که از سفر به سوریه واهمه داشتند، جرأت دوباره بخشید.

پیش از این حادثه نیز در زمستان ۱۳۹۰، یازده ایرانی که از راه زمینی و به قصد زیارت عازم سوریه بودند، توسط گروه‌های مسلح ربوده شده بودند. به گزارش پرس‌‌تی‌وی، ربایندگان مسلح اتوبوس حامل این زائران را متوقف کرده و از میان مسافران ۱۱ مرد را جدا کرده و با خود بردند و بقیه مسافران از جمله زن‌ها را در اتوبوس رها کردند. با تشدید درگیری‌ها در سوریه و اشغال بخش بزرگی از مناطق این کشور توسط گروه تروریستی داعش "دولت اسلامی" مدتی است که سفرهای زیارتی ایرانیان به آن‌جا متوقف شده است.

دوباره عربستان؛ این بار جده
آخرین حادثه‌ای که گریبان زائران ایرانی را گرفت اما از جنس دیگری بود؛ آزار جنسی دو نوجوان ایرانی که از حج عمره باز می‌گشتند در فرودگاه جده توسط ماموران پلیس فرودگاه. هنوز مشخص نشده که این دو نوجوان مورد تجاوز جنسی قرار گرفته‌اند یا آزار جنسی دیده‌اند‌، اما این مسئله چیزی از اهمیت ماجرا کم نمی‌کند. نمایندگان مجلس ایران طرحی را پیشنهاد داده‌اند که بر اساس آن سفر حج عمره تا زمانی که عربستان نتواند امنیت زائران را تضمین کند، متوقف شود.

سخنگوی وزارت خارجه ایران هم اعلام کرده که این وزارت‌خانه به طور جدی پیگیر این موضوع است و تا حصول نتیجه و پاسخ قانع‌کننده مقامات سعودی، به پیگیری‌های خود ادامه خواهد داد. مرضیه افخم همچنین افزوده: «وزارت خارجه علاوه بر اعتراض رسمی و ارسال یادداشت اعتراضی، کاردار عربستان را احضار کرده و مراتب اعتراض شدید ایران به ایشان منتقل شده و از دولت عربستان خواستار تسریع اقدامات در روند مجازات متهمان شده‌ایم». آملی لاریجانی، رئیس قوه قضائیه نیز در جلسه مسئولان عالی قضایی (۱۹ فروردین) با اشاره به خبر تعرض به دو نوجوان ایرانی در فرودگاه جده، از وزارت امور خارجه خواست تا با جدیت این موضوع را پیگیری کند.

وی گفت: «تعرض به دو زائر در کشوری که مسئولانش خود را خادم حرمین شریفین می‌دانند به هیچ وجه قابل قبول نیست و خاطیان باید به اشد مجازات برسند تا دیگر شاهد چنین جرائمی نباشیم.» در این گیر و دار اما اخباری که از عربستان می‌رسد، نشانی از عذرخواهی و پیگیری ندارد و عربستان هواپیمای حامل زائران ایرانی را که فاقد استانداردهای اروپایی بود از جده برگردانده است. رئیس سازمان حج و زیارت در این باره گفته است: «هواپیمایی که شب گذشته از جده به اصفهان بازگردانده شد، از ابتدای عملیات عمره به طور مرتب در حال فعالیت بود و هنوز نمی‌دانیم دلیل اصلی بازگرداندن این هواپیما چه بوده است.»

وی البته تاکید کرده که بازگرداندن این هواپیما ربطی به اتفاق فرودگاه جده ندارد و ایران در حال پیگیری علت این اقدام عربستان است. فضای مجازی هم مانند اتفاقات مشابهی که روی می‌دهد، پر شده از شعارها و اظهارنظرهای احساسی که گاه رنگ و بوی نژادپرستانه هم می‌گیرد. اما برای اینکه بتوان نتیجه گرفت این رویداد چه تاثیری بر عزم مسلمانان ایرانی برای رفتن به سفرهای پرخطر زیارتی داشته، باید منتظر اعلام تعداد زائران در سال جاری ماند.