بحث راز سر به‌مُهر بزرگترین آهنگساز روس

به گزارش دويچه وله آلمان، روسیه این روزها ۱۷۵مین سالگرد تولد پیتر ایلیچ چایکوفسکی (۱۸۴۰ – ۱۸۹۳) را جشن می‌گیرد. او در عمر نه چندان طولانی ده‌ها اثر ماندگار، از سمفونی و کنسرتو و باله و اپرا تصنیف کرد که تا امروز از محبوب‌ترین قطعات موسیقی کلاسیک به شمار می‌روند. چایکوفسکی تنها برای شهروندان روسیه عزیزترین آهنگساز نیست، دولتیان نیز در بزرگداشت او سنگ تمام گذاشتند، در مسکو و سن‌پترزبورگ و شهرهای دیگر، ده‌ها کنسرت و نمایشگاه و جشنواره در بزرگداشت او برگزار کردند اما دولت روسیه مایل است تنها تصویر "رسمی" و مجاز از آهنگساز بزرگ رواج یابد. به همین دلیل است که کارگزاران فرهنگی روسیه از ساخت فیلمی سینمایی به کارگردانی کیریل سربرنیکوف جلوگیری کردند.

این سینماگر سرشناس قصد داشت در فیلمی درباره زندگی چایکوفسکی، از چیزی سخن بگوید که کمابیش همه از آن خبر دارند، اما کسی حق ندارد به زبان بیاورد: آهنگساز بزرگ به همجنس گرایش داشت و در سراسر زندگی از این موضوع رنج می‌برد، زیرا در زمان او موضوعی ممنوع و غیرمتعارف بود. برای ولادیمیر مدینسکی، وزیر فرهنگ روسیه، غیرقابل تصور است که هنرمند بزرگی مانند چایکوفسکی، این آبروی هنر و اوج موسیقی روسیه، بتواند همجنس‌گرا باشد. برای وزیر که از طرفداران سرسخت کلیسای ارتدوکس محسوب می‌شود، این بزرگترین توهین به فرهنگ روسی و به عبارت دیگر "عبور از خط قرمز" است.

وزیر فرهنگ و هنر نخست فیلمساز را از هرگونه اشاره به این جنبه از زندگی خصوصی آهنگساز بزرگ باز داشت و با ادامه مقاومت سازندگان فیلم، تولید آن منتفی شد. وزیر مدعی شده بود که همجنس‌گرایی چایکوفسکی "شایعه" است و برای آن هیچ سندی وجود ندارد، درحالی‌که کارشناسان و پژوهشگران اسناد، نامه‌ها و نوشته‌های کافی از موسیقی‌دان بزرگ در دست دارند که چنین گرایشی را ثابت می‌کنند.

ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور، نیز در این‌باره گفته بود: ما چایکوفسکی را نه به خاطر زندگی خصوصی، بلکه به خاطر موسیقی زیبای او دوست داریم. چایکوفسکی، با باله‌هایی مانند "دریاچه قو"، "فندق شکن"، "زیبای خفته"، ۶ سمفونی برجسته و ده‌ها اثر مهم دیگر بزرگترین آهنگساز روسیه شناخته می‌شود. او به اروپا سفر کرد و با آهنگسازانی بزرگ مانند گوستاو مالر، ادوارد گریگ و ریشارد واگنر دیدار کرد. چایکوفسکی با این گنجینه هنری عظیم، تنها ۵۳ سال عمر کرد. هنوز درباره علت مرگ او نکاتی مبهم وجود دارد، اما در این باره نیز کسی چیزی نمی‌گوید و دولت روسیه مایل است همان روایت رسمی بیان شود.

در گزارش‌های رسمی آمده است که چایکوفسکی بر اثر ابتلا به بیماری وبا درگذشت. گفته می‌شود، او که تنها از بطری آب می‌نوشید، در رستورانی در سن‌پترزبورگ، با نوشیدن آب آلوده مسموم شد. برخی از کارشناسان از دلایل دیگری برای مرگ چایکوفسکی یاد می‌کنند، برای نمونه از این واقعیت که آهنگساز، به ویژه در سال‌های پایانی زندگی دچار افسردگی شدید تا ناراحتی عصبی بود و به شدت از مرگ می‌ترسید. تعارض‌های درونی او، از جمله به خاطر همجنس‌گرایی پنهان، او را مدام آزار می‌داد. از دیرباز این شایعه یا گمانه‌زنی رواج داشته که آهنگساز بزرگ با سم آرسنیک به زندگی خود پایان داده است.