بهار نیوز - فرجام برجام و ديپلماسي منطقه‌اي ايران

تاثیر اقتصادی قطع روابط دیپلماتیک ایران با اعراب

گروه اقتصادي: پس از اعدام شیخ نمر و در پی آن حمله گروهی از عوامل خودسر به سفارت عربستان روابط ایران و برخی کشورهای حاشیه خلیج فارس و اتحادیه عرب طی روزهای گذشته وارد مرحله‌ای تازه‌ای شده است. پس از اعلام قطع رابطه ایران و عربستان، کشورهایی همچون بحرین، کویت، سودان، قطر و امارات همچنین جیبوتی نیز سطح روابط خود با ایران را کاهش دادند. در کنار روابط سیاسی و دیپلماتیک اما کشورهای عرب منطقه، روابط اقتصادی خود با ایران را نیز در روزهای اخیر تغییر داده اند اما تأثیر تغییر در سطح تبادلات اقتصادی این کشورها با ایران تا چه میزان و به ضرر چه کشورهایی خواهد بود؟

حجم تجارت کشورهای قطع‌کننده روابط سیاسی با ایران قابل مقایسه با میزان کل تجارت کشورمان نیست پس وجود اندک رابطه اقتصادی و مبادلات محدود کالا بین ایران و کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس، به جز امارات متحده عربی، که ناشی از اقتصاد ضعیف آنها و همچنین عدم تمایل به مراوده با ایران است باعث می‌شود تا قطع یا کاهش رابطه این کشورها تأثیر چندانی بر اقتصاد ایران نگذارد. مضافا این که جمهوری اسلامی به راحتی می‌تواند کشورهای جایگزین را در منطقه پیدا نموده و رابطه جدیدی را برقرار نماید در این صورت نه تنها ایران باتوجه به بزرگی و تنوع اقتصادش، آسیبی از این بابت نخواهید دید بلکه با تعدد طرفهای تجاری خارجی می‌تواند دست به ایجاد بالانس و موازنه اقتصادی در منطقه بزند و در نهایت پیروز این معادله باشد.

از سوی دیگر، هر رابطه دو طرف دارد. همان طور که خریدار نیاز به کالای خریداری شده دارد، کشور فروشنده نیز احتیاج دارد که بازاری داشته باشد تا کالایش را بفروشد. این حکم کلی در روابط ایران و کشورهای عربی نیز صادق است. درک همین مورد اقتصادیست که باعث شده امارات به عنوان بزرگترین شریک تجاری ایران در میان کشورهای منطقه به نوعی دست ردّ به سینه عربستان بزند و تنها به انتشار بیانیه‌ای اعتراضی اکتفا نماید. بررسی آمارهای گمرک جمهوری اسلامی ایران نشان می‌دهد در هشت ماه نخست سال جاری، در میان کشورهای مذکور، کشور امارات بیشترین مراوده تجاری را با ایران داشته است به‌ طوری که حجم واردات از این کشور بیش از پنج میلیارد دلار و حجم صادرات به امارات نیز بیش از سه میلیارد دلار برآورد شده است.

امارات می‌داند که اگر ایران از فضای بازرگانی آنجا خارج شود، بازگشت دوباره ایران به آن کشور کار آسانی نیست و زیان عمده را تنها کشور امارات متحمل می‌شود. همچنین امارات می‌داند که عربستان پیش از این با کاهش نرخ تعرفه گمرکی خواهان کنار زدن آن کشور و ایجاد رابطه مستقیم تجاری با ایران بوده است مرکز توسعه صادرات عربستان می‌گوید که تصمیم ریاض به کاهش نرخ تعرفه گمرکی به این امید بود که عربستان بتواند جای دوبی را در صادرات کالا به ایران بگیرد. به علاوه با این کار امید می‌رفت نقش واسطه‌ای دوبی در تبادل دو کشور از میان برود یا بسیار کم شود.

پس رقابت آشکار موجود بین دو کشور امارات و عربستان در تجارت با ایران می‌تواند عامل دیگری باشد برای عدم استقبال این کشور از کاهش روابط تجاری با جمهوری اسلامی. اما وجود چالش بین ایران و عربستان از این که سفارت آن کشور در تهران مورد حمله و تخریب عده‌ای افراطی قرار گرفته است خالی از تبعات منفی نیز نخواهد بود. گرچه این واقعیت پذیرفتنی است که برخی کشورهای عربی منطقه به دنبال ایجاد چالش برای ایران هستند و از آن سود می‌برند و متأسفانه درسالهای گذشته هم در این‌باره موفق بوده‌اند اما طبیعی است که اگر ناامنی سیاسی در سفارتخانه‌های داخل ایران اثبات شود، می‌تواند اثر منفی بر روابط اقتصادی کشور بگذارد چرا که همه دولت‌های میزبان، مسؤولیت حفاظت از سفارتخانه‌ها را برعهده دارند.

حمله و تخریب سفارتخانه ها، کنسولگریها و اماکن تجاری متعلق به دول خارجی همان طور که همه مقامات کشور هم به نوعی اشاره کرده‌اند، ذهنیتی از ایران در خارج به ‌وجود می‌آورد که مطمئناً روی سرمایه‌گذاری کشورهای خارجی اثر منفی می‌گذارد. عربستان پیش از این نشان داد که از اجرای برجام و جای گرفتن ایران در جمع کشورهای مؤثر در اقتصاد دنیا بسیار عصبانی‌ست. سعودی‌ها تلاش نمودند تا با سرازیر نمودن نفت خود در بازار، ایران را از لحاظ اقتصادی تحت فشار قرار دهند و اکنون نیز به‌نظر نمی‌رسد عملکرد عربستان زیاد به موضوعات سفارتخانه و کنسولگری این کشور باز ‌گردد بلکه عربستان و برخی دیگر از کشورهای عربی به دنبال یک تسویه‌حساب تاریخی هستند.

اکنون آن چه می‌تواند تمام چالش‌های منطقه را در نطفه خفه نماید و ایران را، با دست باز، توانا در ایجاد موازنه، آن هم با کشورهای اروپایی و آمریکای شمالی نشان دهد اجرای عملی برجام است. ایران با وجود موقعیت ژئوپلتیک ممتاز در منطقه و داشتن جزایری همچون قشم و کیش دارای آنچنان پتانسیلی است که در صورت تزریق سرمایه‌گذاری از سوی کشورهای پیشرفته به الگویی بی‌رقیب در منطقه بدل خواهد شد. هم اکنون ایرانی‌ها قسمت قابل ملاحظه‌ای از بنگاههای اقتصادی امارات و برخی دیگر از کشورهای منطقه و حتی دنیای پیشرفته را در اختیار دارند، ایجاد موقعیت بالفعل مناسب در کشور می‌تواند این تجار فعال را به وطن باز گرداند تا اندیشه و سرمایه خود را در جهت بهبود ایران مصروف دارند. (اشکان بنکدار جهرمی)