عذرخواهی کافی است؟

صادق صدرایی
برخورد تند حجت الاسلام محسن قرائتی با حسین نمازی که به «آقای دوربینی» مشهور شده است در مراسمی که از تلویزیون به طور زنده پخش می‌شد در یکی دو روز اخیر بحث‌های متفاوتی را ایجاد کرده است. برخی با گره زدن آنچه در این مراسم رخ داده است با برنامه چهل ساله درس هایی از قرآن این پرسش را مطرح می‌کنند که آیا نمی‌توان چنین برخوردهای نامناسبی را که این مورد آن علنی شده است به عنوان یکی از دلایل کاهش اثرگذاری روحانیت بر جامعه دانست؟ گروهی دیگر نیز در مقابل بر این عقیده‌اند که روحانیون نیز قبل از هر عنوانی مانند همه ما انسان هستند و ممکن است روزی از موضوعی عصبانی و یا ناراحت باشند و برخوردی از خود نشان دهند که مورد پسند جامعه نباشد.

زمان زیادی از انتشار ویدئویی که نشانگر رفتار تند آقای قرائتی بود نگذشته بود که خبر عذرخواهی این روحانی معروف منتشر شد. در این برهوت عذرخواهی در جامعه ایرانی، این اقدام در نوع خودش شایسته تقدیر و توجه است و شاید نیاز باشد به همان میزان که آن رفتار به دور از ادب مورد انتقاد قرار گرفته است این معذرت خواهی نیز مورد توجه جدی قرار بگیرد. طبیعتا قرار نیست خود را در جایگاه قاضی نشانده و کسی را به واسطه یک اشتباه که خود نیز به اشتباه بودن آن آگاه است و سریع و صریح هم معذرت خواهی کرده است محکوم کنیم اما چه خوب است که با دقتی بیشتر در رفتار و گفتارمان در روابطی که با دیگران داریم به مرحله‌ای نرسیم که نیازی به عذرخواهی باشد. اگر بخواهیم به همین موضوع اخیر سخت گیرانه‌تر بنگریم هم می‌توانیم این پرسش را مطرح کنیم که اگر این خطا به این شکل وسیع بازتاب پیدا نمی‌کرد آیا باز هم شاهد عذرخواهی حجت الاسلام قرائتی بودیم؟

به همین بهانه خوب است که کمی هم به مقوله عذرخواهی از این زاویه توجه کنیم که آیا همواره و برای هر اشتباهی عذرخواهی کافی است؟ و می‌توان با یک «ببخشید» آب رفته را به جوی بازگرداند؟ اگر به روابط بین کودکان با دقتی بیشتر بنگریم شاهد آن خواهیم بود که کودکانی که در محیط خانواده، با‌تربیتی صحیح‌تر رشد یافته‌اند پس از دعوا با همسن و سالان خود تلاش می‌کنند که با عذرخواهی، اشتباهشان را جبران کنند و تصورشان این است که «عذرخواهی» آنان را به جایگاهی بالاتر از طرف مقابل که به او ظلم شده می‌نشاند. شاید به این وجه از مسئله عذرخواهی کردن کمتر توجه  شده باشد که فردی که از خطای خود معذرت می‌خواهد هر چقدر هم شایسته تقدیر باشد نباید گمان کند که در جایگاهی بالاتر قرار گرفته است و یا با یک عذرخواهی ساده می‌توان مسئله را حل شده دانست.