گره خوردن منافع کشورها به یکدیگر و هم‌چنین فشار سنگین دولت ایالات متحده بر اعضای اوپک، تصویری از اجلاس اخیر ایجاد کرد که می‌توان آن را در صدر چالش‌برانگیزترین نشست‌های بین‌المللی در سال‌های اخیر طبقه‌بندی کرد. به شکل اجمالی می‌توان وضعیت اجلاس اخیر کشورهای صادر کننده نفت را به این شکل توصیف کرد: عربستان پس از به وجود آمدن چالش‌هایی با آمریکا در پرونده قتل جمال خاشقچی در پی توافق برای کاهش تولید نفت بود اما از طرف دیگر هیچ تمایلی به استثنا شدن ایران از توافق برای کاهش تولید نداشت، روسیه مانند همیشه بازی دوگانه‌ای را آغاز کرده بود و هم‌زمان با اعلام موافقت برای کاهش تولید نفت به ثابت ماندن و حتی افزایش تولید نفت هم چراغ سبز نشان می‌داد!

دونالد ترامپ،‌ از ابتدا یک خواسته بیشتر نداشت و آن کاهش قیمت نفت بود. او نشان داده است که برای رسیدن به این مقصود ابایی از متلاشی ساختن ساختار اوپک هم ندارد حتی اگر در اجلاس اخیر به هدفش نرسیده باشد. جمهوری اسلامی ایران نیز در نشست این بار اوپک از یک طرف نسبت به کاهش تولید نفت و به تبع آن افزایش قیمت طلای سیاه بی میل نبود و از سوی دیگر بر این نکته تاکید داشت که این کاهش تولید نباید شامل نفت ایران شود. به این تصویر خلاصه شده از منافع متضاد اعضای اوپک می‌توان موضوعاتی از قبیل لزوم اجماع برای تصمیم‌گیری در ساختار اوپک، جدایی قطر از اوپک، اختلافات عربستان و ایران در مسائل منطقه، جنگ تجاری چین و آمریکا و... که هر کدام در حد خودشان به پیچیدگی تصمیم‌گیری منجر می‌شد را هم افزود.

اما آنچه در نهایت مورد موافقت اجماعی مجمع کشورهای صادرکننده نفت قرار گرفت به زبان ساده چه بوده است؟ سرانجام اعضای تولیدکننده نفت در سازمان  اوپک و تولیدکنندگان غیر اوپک به این تصمیم رسیده‌اند که تولید نفت را کاهش دهند و از طرف دیگر ایران نیز از این اقدام مستثنی شود. در نگاه اول چنین تصمیمی همان چیزی است که مقامات ایرانی آن را به عنوان هدف خود برگزیده بودند و شاید هم به همین دلیل بود که رسانه‌های دولتی در یکی دو روز اخیر زنگنه را ظریفی دیگر می‌خوانند و توافق اوپک را موفقیتی برای دیپلماسی نفتی ایران اما همه واقعیت این نیست! ایران پس از خروج دولت دونالد ترامپ از توافق هسته‌ای و بازگشت مجدد تحریم‌ها بخش بزرگی از امکان صادرات نفت خود را از دست داده است و با توافق اوپک و یا بدون آن هم مشمول کاهش تولید نفت و از دست رفتن بخش بزرگی از درآمدهای نفتی خود بوده است.

از طرف دیگر افزایش مقطعی قیمت نفت در روزهای اخیر را هم نمی‌توان مستمر و مداوم ارزیابی کرد زیرا نه تنش نسبی میان عربستان و آمریکا آنقدرها جدی و عمیق است که سبب تقابل نفتی سعودی‌ها با ایالات متحده از طریق افزایش قیمت نفت شود و نه روس‌‌ها آنقدرها اهل پایبندی به توافقاتی از جنس آنچه با اعضای اوپک توافق کردند هستند که بتوان اتفاقات عجیبی را در بازار نفت متصور شد.  از همین رو به هیچ وجه بعید نیست که برخی کشورهای عضو و غیر عضو اوپک در هفته‌ها و ماه‌های آینده از توافق برای کاهش تولید عبور کنند و بازار نفت یک بار دیگر چالش تازه‌ای را تجربه کند.

مطلب آخر آنکه تکیه و تاکید بر فروش نفت که دهه‌ها است تبدیل به مبنا و پایه اصلی اقتصاد ایران شده است سبب به وجود آمدن شرایطی است که هر تکانه خارجی همچون تحریم سبب خسارت وارد آوردن به زندگی روزمره و معیشت مردم می‌شود. روزی می‌توان از پیروزی و موفقیت سخن گفت که از ساختار نفتی اقتصاد ایران عبور کنیم و رخدادهایی چون آنچه در اجلاس اخیر اوپک رخ داد نه آنقدرها برای مردم حائز اهمیت است و نه می‌توان نام پیروزی بر آن نهاد.

بهار نیوز