گروه سیاسی: ساعات پایانی پنجشنبه خبر انتصاب سیدابراهیم رئیسی به ریاست قوه قضاییه رسما اعلام شد. در هفتههای اخیر موضوع جایگزینی حجتالاسلام رئیسی به جای آیتالله لاریجانی در رسانهها منتشر شده بود و بحث و گفتگوهایی را ایجاد کرده بود.
برخی بر این باور هستند که برگزیدن فردی از درون دستگاه قضایی و با سابقه سالها کار قضایی وجه مثبت انتصاب رئیسی بهعنوان ریاست دستگاه قضایی است و گروهی دیگر نیز این دیدگاه را مطرح میکنند که قوه قضاییه به دلیل مشکلات فراوانی که دچار آن شده است با تغییراتی در این سطح نمیتواند از چالشهای پیش رو عبور کند و ضرورت اصلاحی ساختاری در این قوه بیشتر از تغییر افراد احساس میشود. با هر نگاهی که به این انتصاب بنگریم و آن را مورد ارزیابی قرار دهیم این یک واقعیت است که ما با فصل تازهای در عمر فعالیتکهای دستگاه قضایی روبرو هستیم و احتمالا تا یک دهه آینده رئیسی بر کرسی قاضیالقضات تکیه خواهد زد. به نظر میآید با نگاهی به تجارب گذشته میتوان الزامات و ضرورتهایی که میتواند توجه به آنها مسیر عبور از چالشهای قضایی را هموارتر کند را مورد توجه قرار داد. در ادامه مرور کوتاهی بر این الزامات خواهیم داشت.
۱. قوه قضاییه و رسانهها: یکی از عیانترین مشکلات دستگاه قضایی نوع رابطه مسئولان این قوه با رسانهها بوده است. ترسیم خطوط قرمز گسترده به شکلی که نزدیک شدن به نقد عملکرد قوه قضاییه را تقریبا غیرممکن میکرد وضعیتی را ایجاد کرد که شاهد غیبت نظارت رسانهای بر دستگاه قضایی بودیم. به نظر میآید که لازم است رییس جدید دستگاه قضایی این هاله قدسی غیرقابل نقد که در اطراف قوه قضاییه کشیده شده را از بین ببرد و از سوءتفاهمی که اقتدار قضایی را بستن دهان منتقدان میداند گذر کند. این مهم بیش و پیش از هر فرد یا گروه به سود قوه قضاییه خواهد بود زیرا تجربه بشری و علم نشان داده است که غیاب نظارت رسانهای به گسترش فساد و بی قانونی میانجامد.
۲. قوه قضاییه و سایر ارکان قدرت: از جمله مشکلات دستگاه قضایی به خصوص در یک دهه اخیر چالشهای مسئولان این قوه با سایر ارکان قدرت و به خصوص قوه مجریه بوده است. این مسئله علاوه بر آن که جلوه نامناسبی را از رابطه میان قوای کشور نمایان میکند سبب ایجاد و گسترش بی اعتمادی میان مردم و حکمرانان خواهد شد. بر همین اساس ضرورت دارد رئیسی اختلافات و چالشهای احتمالی با سایر قوا و دیگر ارکان قدرت را به نوعی دیگر مورد بررسی و مواجهه قرار دهد و به جای سخنرانیهای هفتگی تند به اصل تفکیک قوا وفادار بوده و رقابتهای جناحی را وارد رابطه دستگاه قضایی با دیگر قوا نکند.
۳. قوه قضاییه و استقلال قضایی: یکی دیگر از موارد انتقاد از عملکرد قوه قضاییه شائبه تحت تاثیر قرار گرفتن دستگاه قضایی از نهادهای خارج از قوه قضاییه بوده است. این موضوع همواره از سوی مسئولان تکذیب شده اما منتقدان نیز نشانهها و استدلالهایی را برای اثبات این ادعای خود داشتهاند که نمیتوان به سادگی از کنارش عبور کرد. بنابراین ضرورت دارد رییسی با بررسی مواردی که منتقدان به عنوان مصادیق اثبات این ادعا مطرح میکنند از اقتدار و استقلال قوه قضاییه صیانت کرده و موانع احتمالی قوه قضاییه مستقل را از سر راه بردارد.