تاریخ انتشار : ۱۳۹۸/۰۲/۰۳ ساعت ۱۶:۱۳
کد مطلب : ۱۷۶۴۱۶
آغاز روزهای سخت‌تر
گروه اقتصادی: سرانجام دولت ترامپ اعلام کرد با هدف به صفر رساندن درآمدهای نفتی ایران، معافیت‌های فروش نفت ایران به هشت کشور را تمدید نمی‌کند. این معافیت‌ها که در حوزه تحریم نفتی اجرایی می‌شد در یک سال اخیر سبب باز ماندن راه تنفسی برای فروش نفت ایران شده بود. از یک سال پیش و با بازگشت مجدد تحریم‌های نفتس شاهد آن بودیم که بیش از نیمی از میزان فروش نفت ایران کاهش پیدا کرد و به همین دلیل شاهد بر هم ریختگی و آشفتگی اقتصاد بودیم.
واقعیت آن است که بر خلاف تبلیغات دولتی هنوز و همچنان بخش بزرگی از منابع مالی در اختیار کشور مستقیم و یا غیر مستقیم به فروش نفت وابسته است و به همین دلیل می‌توان گفت حیات و ممات اقتصاد ایران رابطه مستقیمی با نفت دارد؛ هر گاه به هر دلیلی در فروش نفت اختلالی به وجود آید همچون یک سال اخیر و یا سال‌های ۹۰ و ۹۱ اقتصاد از هم فرومی‌پاشد و هرگاه فروش نفت افزایش پیدا کند همچون دهه هشتاد و یا دهه پنجاه، شاخص‌های اقتصادی بهبود می‌یابند. در چنین اقتصادی تحریم نفتی معنایی جز تیر خلاص به آن را نخواهد داشت و از همین رو نگرانی‌ها درباره بی توجهی به آثار سوء تحریم‌های نفتی بر معیشت و زندگی مردم می‌بایست بسیار بیشتر از این می‌بود که امروز شاهدش هستیم. اما چه باید کرد و آیا راهی برای برون‌رفت از این بحران وجود دارد؟
واقعیت آن است که برای گذر از این بحران اقتصادی نخستین گام، پذیرش وجود بحران است. اگر مسئولان دولتی و دیگر تصمیم‌گیران همچنان تصور ناصحیح و غیرواقعی از تحریم‌های نفتی داشته باشند و آن را نعمت تصور کنند نمی‌توان امیدی به بهبود شرایط داشت. اما اگر بپذیریم که اقتصاد نفتی ایران با تحریم فروش نفت فلج خواهد شد آن گاه شاید بتوان امیدوار بود که با به تکاپو افتادن و طرحی نو در انداختن شرایطی دگرگون‌یافته ایجاد شود.
برای غلبه بر تحریم نفتی می‌بایست دو گزینه اقتصادی و سیاسی به شکل هم‌زمان در دستور کار قرار بگیرد. گزینه اقتصادی تکیه کردن بر منابع مالی غیر نفتی همچون مالیات و گردشگری است. حذف نگاه‌های متحجرانه و یا امنیتی به مقوله گردشگری و باز کردن مرزهای کشور به روی ایرانیان خارج از کشور و شهروندان دیگر کشورها علاوه بر آن که می‌تواند بخش عمده‌ای از موانع جذب سرمایه خارجی را از میان ببرد به ارتقا درآمدهای گردشگری نیز کمک می‌کند. در حوزه درآمدهای مالیاتی اما به دلیل رکود موجود امکان افزایش درصد مالیاتی وجود ندارد.
در نتیجه می‌باید برای جایگزینی درآمدهای مالیاتی به جای فروش نفت به راهی دیگر اندیشید و آن مسیر نیز حذف معافیت‌های مالیاتی گسترده‌ای است که اقتصاد ملی را از درآمدهای ناشی از مالیات هلدینگ‌های بزرگ وابسته به مراکز قدرت محروم ساخته است. مطلب آخر آن که این گزینه‌های اقتصادی برای غلبه بر تحریم نفتی بدون در پیش گرفتن راه حل سیاسی ره به جایی نخواهد برد. در نتیجه به موازات تلاش برای تغییر ساختار نفتی و دولتی حاکم بر اقتصاد ایران ضرورت دارد تا در سیاست خارجی نیز نگاهی دیگر حکمفرما شود و با به کار بستن ابزارهای حوزه دیپلماسی از جمله مذاکره شرایط سخت تحریمی موجود را تغییر داد.
واقعیت آن است که بر خلاف تبلیغات دولتی هنوز و همچنان بخش بزرگی از منابع مالی در اختیار کشور مستقیم و یا غیر مستقیم به فروش نفت وابسته است و به همین دلیل می‌توان گفت حیات و ممات اقتصاد ایران رابطه مستقیمی با نفت دارد؛ هر گاه به هر دلیلی در فروش نفت اختلالی به وجود آید همچون یک سال اخیر و یا سال‌های ۹۰ و ۹۱ اقتصاد از هم فرومی‌پاشد و هرگاه فروش نفت افزایش پیدا کند همچون دهه هشتاد و یا دهه پنجاه، شاخص‌های اقتصادی بهبود می‌یابند. در چنین اقتصادی تحریم نفتی معنایی جز تیر خلاص به آن را نخواهد داشت و از همین رو نگرانی‌ها درباره بی توجهی به آثار سوء تحریم‌های نفتی بر معیشت و زندگی مردم می‌بایست بسیار بیشتر از این می‌بود که امروز شاهدش هستیم. اما چه باید کرد و آیا راهی برای برون‌رفت از این بحران وجود دارد؟
واقعیت آن است که برای گذر از این بحران اقتصادی نخستین گام، پذیرش وجود بحران است. اگر مسئولان دولتی و دیگر تصمیم‌گیران همچنان تصور ناصحیح و غیرواقعی از تحریم‌های نفتی داشته باشند و آن را نعمت تصور کنند نمی‌توان امیدی به بهبود شرایط داشت. اما اگر بپذیریم که اقتصاد نفتی ایران با تحریم فروش نفت فلج خواهد شد آن گاه شاید بتوان امیدوار بود که با به تکاپو افتادن و طرحی نو در انداختن شرایطی دگرگون‌یافته ایجاد شود.
برای غلبه بر تحریم نفتی می‌بایست دو گزینه اقتصادی و سیاسی به شکل هم‌زمان در دستور کار قرار بگیرد. گزینه اقتصادی تکیه کردن بر منابع مالی غیر نفتی همچون مالیات و گردشگری است. حذف نگاه‌های متحجرانه و یا امنیتی به مقوله گردشگری و باز کردن مرزهای کشور به روی ایرانیان خارج از کشور و شهروندان دیگر کشورها علاوه بر آن که می‌تواند بخش عمده‌ای از موانع جذب سرمایه خارجی را از میان ببرد به ارتقا درآمدهای گردشگری نیز کمک می‌کند. در حوزه درآمدهای مالیاتی اما به دلیل رکود موجود امکان افزایش درصد مالیاتی وجود ندارد.
در نتیجه می‌باید برای جایگزینی درآمدهای مالیاتی به جای فروش نفت به راهی دیگر اندیشید و آن مسیر نیز حذف معافیت‌های مالیاتی گسترده‌ای است که اقتصاد ملی را از درآمدهای ناشی از مالیات هلدینگ‌های بزرگ وابسته به مراکز قدرت محروم ساخته است. مطلب آخر آن که این گزینه‌های اقتصادی برای غلبه بر تحریم نفتی بدون در پیش گرفتن راه حل سیاسی ره به جایی نخواهد برد. در نتیجه به موازات تلاش برای تغییر ساختار نفتی و دولتی حاکم بر اقتصاد ایران ضرورت دارد تا در سیاست خارجی نیز نگاهی دیگر حکمفرما شود و با به کار بستن ابزارهای حوزه دیپلماسی از جمله مذاکره شرایط سخت تحریمی موجود را تغییر داد.
