بهار نیوز - و باز هم یك مهلت ۶۰ روزه دیگر!

محمد توکلی
روز شمار شصت روز دوم برجامی ایران آغاز شده است! با تصمیم جمهوری اسلامی برای اجرایی کردن گام دوم کاهش تعهدات خود در برجام حالا شصت روز دیگر به پایان قطعی توافق هسته‌ای باقی مانده است. این موضوع که پس از این شصت روز گام سوم ایران در این موضوع چه خواهد بود هم‌چنان محل سوال و ابهام است و تا این لحظه مقامات رسمی نظام تمایلی به اظهارنظر در این خصوص نداشته‌اند اما با توجه به مراحل اول و دوم کاهش تعهدات برجامی می‌توان حدس زد که برداشته شدن گام سوم برابر است با به خط پایان رسیدن برجام! به همین جهت می‌توانیم شصت روز باقی مانده تا مرحله سوم از توقف اجرای بخش‌هایی از برجام را شصت روز سرنوشت‌ساز بنامیم که برای همه طرف‌های این توافق و حتی ایالات متحده که دیگر در برجام حاضر نیست حائز اهمیت است.

خواسته اعلامی مقامات سیاسی ایران از طرف‌های باقی مانده در برجام جبران خسارت‌های ناشی از خروج آمریکا از توافق هسته‌ای است، اروپایی‌ها به همراه روسیه و چین نیز خواسته‌هایی مبنی بر اجرای کامل توافق از سوی جمهوری اسلامی ایران دارند و ایالات متحده هم به عنوان غایب تاثیرگذار بر معادله برجام پیشنهاد مذاکره بدون پیش‌شرط برای دست یافتن به توافقی دیگر را روی میز قرار داده است. این منشور سه وجهی مرتبط با برجام است که باید دید هر وجه آن در شصت روز باقی مانده چه خواهند کرد.

به نظر می‌آید حتی با وجود چراغ سبزهای پیدا و پنهان که برخی از مقامات ایران و آمریکا برای مذاکره به یکدیگر نشان می‌دهند جوّ غالب هم‌چنان با ابراز مخالفت با این اتفاق همراه است و در نتیجه در دو ماه پیش رو رخداد علنی مثبت قابل ذکری در روابط تنش‌آلود ایالات متحده و جمهوری اسلامی را مشاهده نخواهیم کرد.
از طرف دیگر مقامات ایرانی نیز با وجود فشارهای جدی ناشی از تحریم‌ها هم‌چنان بر کاهش تعهدات خود در برجام و متوقف ساختن اجرای بخش‌هایی از این توافق تاکید دارند و تمایلی به بازگشت از این تصمیم نشان نمی‌دهند. بنابراین بعید به نظر می‌آید تغییری جدی در رویکرد تازه نظام سیاسی ایران در حوزه دیپلماسی رخ دهد.

با کنار هم قرار دادن این دو نکته درباره ایران و آمریکا می‌توان به این نتیجه رسید که نقش‌آفرین اصلی در شصت روز پیش رو اتحادیه اروپا و در درجه پایین‌تر چین و روسیه خواهند بود. دولت‌های اروپایی به دلایل گوناگون بیشتر از هر طرفی در برجام خواستار حفظ این توافق هستند اما مشکل از آن جایی آغاز می‌شود که امکان و توان اروپایی‌ها در حوزه اقتصادی چیزی بیشتر از اینستکس و مانند آن نخواهد بود و اگر آنان در این شصت روز هم در پی رویکردی مانند گذشته باشند شانس حفظ برجام به شدت اندک خواهد شد اما به نظر می‌آید مزیت نسبی دولت‌های اروپایی هم‌چنان در واسطه‌گری سیاسی است.

گفت‌وگوی تلفنی مهم مکرون و روحانی که چند ساعت پیش از برداشته شدن گام دوم برجامی ایران صورت گرفت را می‌توان در همین چارچوب تحلیل کرد. حال باید منتظر ماند و دید که آیا اتحادیه اروپا می‌تواند با نقش‌آفرینی سیاسی خود برجام را حیاتی دوباره ببخشد؟!