چرخه معکوس!

گروه سیاسی: رییس‌جمهور صبح روز گذشته در جمع نیروهای مسلح اعلام کرد که در مجمع عمومی سازمان ملل با ایده‌ای تازه در خصوص منطقه حاضر خواهد شد. پیشنهادی که بر اساس آن شاهد همکاری نظامی کشورهای منطقه برای تامین امنیت خواهیم بود. به نظر می‌آید که این طرح مقامات جمهوری اسلامی در نگاه نخست قابل توجه است و می‌تواند بخش‌ قابل توجهی از بحران‌های موجود به خصوص در حوزه خلیج فارس را کنترل کرده و در مرحله بعد نیز آن را کاهش دهد. اما آیا این پیشنهاد، عملی است و پیش‌شرط‌های اجرایی شدن آن مورد توجه قرار گرفته است؟ از این منظر که به موضوع بنگریم آن‌گاه باید گفت که به نظر می‌رسد ایده ائتلاف کشورهای منطقه برای حفظ امنیت بسیار بلندپروازانه و در عمل غیراجرایی خواهد بود. در ادامه از دلایل عدم امکان اجرایی شدن این طرح خواهیم گفت.

۱. بنا بر آنچه مقامات جمهوری اسلامی ایران در گذشته و رییس‌جمهور در روز قبل گفته‌اند، آنان تاکید دارند که چنین همکاری‌هایی تنها و تنها زمانی قابلیت اجرایی شدن دارد که نیروهای نظامی بیگانه و به طور مشخص نظامیان ایالات متحده از منطقه و به ویژه خلیج فارس خارج شوند.
نخستین مانع اجرایی شدن ائتلاف ایران و کشورهای منطقه به همین پیش‌شرط باز می‌گردد. چه بخواهیم، چه نه اکثریت قریب به اتفاق کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس از حضور آمریکایی‌ها در منطقه استقبال کرده و حتی می‌توان گفت آمریکایی‌ها و دیگر بیگانگان به دعوت همین کشورها به این منطقه آمده‌اند و بنا بر آنچه از مواضع رسمی و غیر رسمی مسئولان آن کشورها پیداست قرار نیست حمایت نیروهای نظامی خارجی حاضر در منطقه را به قیمت همکاری و ائتلاف با جمهوری اسلامی از دست داده ببینند.

۲. مانع دیگر بر سر راه اجرایی شدن این ایده نیز عدم توجه تصمیم‌گیران به چرخه دیپلماتیکی است که نتیجه آن به ائتلاف ختم شود و به نوعی اعلام این پیشنهاد حرکت بر مدار چرخه‌ای معکوس در دیپلماسی منطقه‌ای است. توضیح بیشتر آن که مقامات دستگاه دیپلماسی ایران و برخی طرف‌های خارجی پس از انعقاد توافق هسته‌ای از ضرورت الگوگیری از آن مذاکرات و توافق برای حل‌وفصل بحران‌های منطقه‌ای سخن گفته بودند. پیشنهادهایی نظیر تغییر سیاست جمهوری اسلامی از «قدرتمندترین در منطقه» به «منطقه قدرتمند»، اعلام آمادگی برای تشکیل «مجمع گفت‌وگوهای منطقه‌ای» میان ایران و کشورهای منطقه و در نهایت «برجام منطقه‌ای» همه و همه در راستای ایجاد فضایی همچون مذاکرات هسته‌ای جمهوری اسلامی و گروه ۱+۵ این بار در منطقه بود که به دلایل مختلف از ناهماهنگی‌های داخلی تا عدم جدیت و تمایل برخی طرف‌های منطقه‌ای به جایی نرسید و بی نتیجه ماند.

اگر این چرخه به درستی به حرکت در می‌آمد می‌شد امیدوار بود که نتیجه «مجمع گفت‌وگوهای منطقه‌ای» توافقی همچون برجام باشد و در نتیجه اجرایی شدن این توافق شاهد تشکیل ائتلاف ایران و کشورهای منطقه برای تامین امنیت باشیم. اما حالا که آن پیش‌نیازهای چنین طرحی نه تنها به نقطه‌ای مطلوب نرسیده بلکه هنوز آغاز نشده است قاعدتاً نمی‌توان انتظار داشت با چرخه‌ای معکوس، به یکباره شاهد اجرایی شدن ائتلاف «امید و هرمز» باشیم. کوتاه سخن آن که در چنین شرایطی طرح اعلام شده از سوی رییس‌جمهور که ظاهراً در روزهای آینده و در سفر روحانی به مقر سازمان ملل در نیویورک بیشتر از قبل مورد تاکید قرار می‌گیرد بیشتر از آنکه تغییری روی زمین ایجاد کند طرحی بلندپروازانه و تبلیغاتی است که ثمر چندان جدی نخواهد داشت.