بهار نیوز - دوستی با فقرا یا دشمنی با فقر؟!

مهدی نورمحمدزاده
شکی نیست یکی از صحنه‌های زیبایی که در ایران امروز قابل مشاهده و رصد است، حضور عاشقانه مردم در اهدای بسته‌های معیشتی به مستضعفان و مواسات با آسیب‌دیدگان اقتصادی کرونا است. اما با این حال به نظر می‌رسد شیوه‌های اجرایی طرح‌های «رزمایش مومنانه» و نگاه صاحب منصبان و اصحاب فرهنگ و رسانه جامعه ما به مفهوم «مواسات»، نیازمند آسیب‌شناسی و اصلاح است. جستارهای پراکنده زیر، تلنگرهایی فرهنگی در این باب هستند که امیدوارم مورد توجه خیران عزیز و فعالان اجتماعی این حوزه قرار بگیرد.
1-هدف از مواسات اسلامی، غمخواری، همدلی و کمک به فقرا و مستضعفان جامعه است، نه به رسمیت شناختن فقر و استضعاف در جامعه! ما بیش از دوستی با فقرا، مکلف به دشمنی با فقر هم هستیم، پس چه بهتر که در کنار رفع نیازهای چند روزه و تغذیه‌ای نیازمندان، اگر توانستیم به فکر رفع دایمی فقر و فلاکت آنها باشیم. افتخاری ندارد اینکه حرمها و مصلاها را پر کنیم از بسته‌های معیشتی و آمار بدهیم از افزایش میلیونی تعداد بسته‌ها و کمک ها! معنای پنهان این آمارهای بزرگ، یعنی رشد بی سابقه فقر و افزایش جمعیت فقرا! حالا مردم به کنار، مسئولان جامعه چه فکری برای اپیدمی فقر در جامعه اسلامی ما کرده اند؟ ! کاش در کنار آمار بسته‌ها و کمک ها، حواسشان کمی هم به این آمارها و رقم‌ها باشد!
2-آفت مواسات ناشیانه، له کردن کرامت انسانها است. چند روزی می‌شود تلویزیون کلیپی را پخش می‌کند که یک راننده تاکسی کلافه از بیکاری کرونایی، با دریافت یک بسته غذایی مزین به آرم هلال احمر خوشحال می‌شود و مشکل اقتصادی خودش را حل شده می‌بیند! با خودم فکر می‌کردم فرزندان رانندگان عزیز تاکسی، با دیدن این کلیپ چه احساسی نسبت به شغل و حتی شخصیت پدرشان پیدا می‌کنند؟ ! جز اینکه از له شدن کرامت شغلی و شخصی پدرشان، تحقیر می‌شوند و بغض می‌کنند؟ ! مگر هرکس که گرفتار بیکاری و مشکل اقتصادی شد، باید مستحق دریافت صدقه باشد؟ ! پس بیمه‌های بیکاری و حوادث و یا وام‌های ضروری و قرض الحسنه بانک‌ها کی و کجا به درد مردم خواهند خورد؟ ! آسیب دیدگان اقتصادی کرونا، به‌اندازه همه ما کرامت دارند و نیازی به صدقه من و شما یا فلان ارگان و نهاد هم ندارند! به جای چسباندن برچسب فقر به ایشان، به فکر ساز و کارهای بیمه ای، قانونی و البته بدون منت برای حمایت اقتصادی از ایشان باشیم!
3-سیره عملی شاه مردان مولا علی (ع) در مواسات فقرا و مستضعفان، پرهیز از نمایشی کردن موضوع و تاکید بر کمک پنهانی بوده است. هنوز هم در حیرتم از شعور دینی جماعتی چند ده نفره که همگی زیر فلاش دوربین‌های عکاسی خبرنگاران جمع شده بودند تا یک بسته معیشتی را تحویل یک خانواده نیازمند بدهند! هرچند خیلی وقت‌ها ظهور نفسانیت و ریاکاری تا این حد هم تابلو و آشکار نیست، اما به هر حال وجود دارد و همه خیران بزرگوار باید نگران آن باشند. مبادا که نیت ما از مواسات، بیش از آن که برای قرب الهی و حفظ کرامت و آبروی مستضعفان باشد، معطوف به ارضای هوس‌های خیریه‌ای و شخصیت پردازی معنوی برای نفس خودمان باشد! به قول عزیزی صاحب فکر، باید برویم ته ته دلمان و ببینیم کدام وضعیت را بیشتر دوست داریم: اینکه در جامعه، فقیری پیدا نشود و ما از انفاق و مواسات بی بهره بمانیم یا اینکه بساط فقر گسترده باشد و فقرا باشند و ما باشیم و دلخوشی هایمان به موسسات خیریه و بسته‌های معیشت!؟
4-جهت گیری اصلی جامعه اسلامی در توجه به مستضعفان، باید بسط عدالت باشد نه کمک‌های خیریه‌ای به نیازمندان! تا در مسیر پیاده‌سازی عدالت قرار نگیریم، امکان ریشه کنی و حتی مهار فقر را پیدا نخواهیم کرد. نگویید که اینها شعار است و دور از دسترس، اتفاقا با برخی راهکارهای ساده هم می‌توان قدم‌های کوچکی برای این مسیر طولانی برداشت. فعالان اجتماعی و فرهنگی در کنار انعکاس رزمایش‌های مومنانه و توزیع بسته‌های معیشت، باید مسئولان دولتی را برای اجرای عدالت مالیاتی تحت فشار بگذارند! روزنامه چی ها، باید فرجام فیش‌های نجومی و افزایش ظرفیت رشته‌های پزشکی را سئوال کنند! عدالتخواهان، باید شفافیت‌های مدیریتی و اقتصادی کلان را مطالبه کنند و نظام‌های قبیله‌ای و فامیلی حاکم در حاکمیت را رسوا کنند!
حتی خیّران بزرگوار هم می‌توانند کمپین انصراف از دریافت یارانه و فراهم شدن امکان اهدای دایمی آن به نیازمندان را تشکیل دهند و بخشی از مشکل نیازمندان را یک بار برای همیشه و با حفظ کرامت آنها حل کنند. باور کنید همین سهام عدالت و یارانه، اگر به درستی مدیریت شود و منافع آن به سمت دهک‌های پایین جامعه جاری شود، پرده آبروی بسیاری از نیازمندان جامعه را حفظ خواهد کرد! و نکته پایانی اینکه واقعا عجیب نیست که در یک جامعه مدعی عدالت و مواسات، بازیگران سلبریتی از پرداخت مالیات معاف می‌شوند، پزشکان متخصص کارت خوان نصب نمی‌کنند، حقوق و پاداش چند ده میلیونی مدیران حکومتی منع قانونی ندارد، اما افزایش حقوق سالیانه کارگران، برخلاف نص صریح قانون و به میزان کمتر از نرخ تورم سالانه، محاسبه، امضا و تایید می‌شود؟ ! اگر به فکر مبارزه با فقر هستیم باید با این فجایع مدیریتی و رویه‌های فقرساز هم مقابله کنیم و الّا سال بعد، باید بسته‌های معیشتی بیشتری تدارک ببینیم و حرم‌های بزرگتری را برای چیدن آنها قُرق کنیم!