بهار نیوز - تبدیل «مسئله» به «بحران» تحریم‌ها

رضا صادقیان
فراگیری کلید واژه تحریم در گفتگو، مصاحبه‌ها و ارایه نظرات اقتصادی در میان ادبیات اهل سیاست حکایت آن دارد که طی سال‌های گذشته شکل و محتوی تحریم‌ها از یک مسئله سیاسی و اقتصادی به بحران تبدیل شده است.
سابقه تحریم‌های آمریکا به ابتدای تاریخ شکل‌گیری نظام جدید سیاسی و تسخیر سفارت آمریکا توسط دانشجویان موسوم به پیرو خط امام(ره) باز می‌گردد، آن رویه تا زمان روی کار آمدن دولت اول کلینتون به گونه‌ای بود که ایران تنها با تحریم‌هایی سر و کار داشت که از سوی دولت آمریکا وضع می‌شد، اما در دولت کلینتون این همه به شکل قانون و اعمال جرایم مالی برای طرف‌های سرمایه‌گذاری در صنایع نفت و گاز تغییر یافت، در واقع در این بازه زمانی شاهد آن هستیم که تحریم‌ها از حالت یک کنش تنبیهی و نمادین که بعضا با نادیده گرفتن آن از سوی شرکای اروپایی، آسیایی و شرکت‌های آمریکایی اتفاق می‌افتاد و وضعیت را برای مدیران ارشد کشور قابل کنترل کرده بود؛ اما تحریم‌های شکل گرفته پس از اجرایی شدن قانون داماتو به صورت هدف‌گذاری شده صورت گرفته بود، این قانون تا سال 2016 و هر پنج سال یکبار از سوی رییس جمهور وقت آمریکا تمدید شده است. با این وجود و در اوج اجرایی کردن تحریم‌های داماتو بسیاری از شرکت‌های ژاپنی، ایتالیایی، چینی، آلمانی و... با نادیده گرفتن این تحریم‌ها به مبادلات تجاری و سرمایه‌گذاری در صنایع زیرساختی با ایران همکاری می‌کردند.
اما گره‌ خوردن مسئله انرژی هسته‌ای و افزوده شدن تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل، اتحادیه اروپا، کانادا، استرالیا و... موضوع تحریم‌ها را از یک دشواره قابل کنترل در حوزه اقتصادی و مبادلات تجاری به بحران تبدیل کرد. در واقع تحریم‌های سابق به صورت یکجانبه از سوی آمریکا انجام می‌شد، ولی در تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل ذیل هفت منشور سازمان ملل «تهدید یا نقض صلح در جهان» به ترتیبی اعمال شد که اعضای اتحادیه اروپا پا را از این همه فراتر گذاشتند و با تحریم حمل و نقل، کشتی‌رانی، بیمه، تبادلات مالی با بانک‌های ایرانی و تحریم شخصیت‌های حقوقی و حقیقی ایرانی این همه را وارد مرحله‌ای جدید کرد. با امضای توافق برجام تحریم‌های شورای امنیت برداشته شد، ولی ساز و کار این تحریم‌ها از سوی کشورهای دیگر حفظ گردید. مسئله ماندگار کردن تحریم‌ها از سوی کشورهای اروپایی و رفتن به سوی ایجاد کانال ارتباطات مالی پس از امضای برجام نشان از آن دارد که سیاست‌مداران اروپایی، آمریکا و کشورهای همراه کننده را به این نتیجه رساند که می‌توان با حفظ تحریم‌ها و نگاه داشتن اهرم‌های فشار که زمینه تغییر رفتار ایران را به همراه بیاورد، همچنان تحریم‌ها را فعال نگاه داشتند. خروج آمریکا از برجام و همراهی نکردن کشورهای اروپایی در مبادلات تجاری بیان کننده آن است که اروپایی‌ها در گفتار با خروج و تحریم‌های جدید مخالفت می‌کنند، ولی در عمل گامی برای اصلاح وضعیت تحریم‌ها برنمی‌دارند.
طی یک دهه اخیر تکرار کلید واژه تحریم از سوی مسئولان دولتی، نمایندگان مجلس شورای اسلامی و سایر شخصیت‌های سیاسی، کاندیدای ریاست جمهوری در سال 92 و 96 و کسانی که خود را برای پوشیدن قبای ریاست دولت آینده در زمان حال آماده می‌کنند نشان از آن دارد که دشواره تحریم‌ها به یک بحران تغییر یافته است. آنگونه که از سخنان سخنگوی دولت، وزیر بهداشت، رییس بانک مرکزی و سایر فعالان بخش خصوصی هویداست انجام هرگونه عملی در تبادلات با کشورهای خارجی در گرو حل و یا تعدیل تحریم‌ها است.
برخلاف نظر برخی از چهره‌های سیاسی و پژوهشگران دانشگاهی که تحریم‌های سال‌های اخیر را به دلیل عادت کردن مدیران اقتصادی و اجرایی با مسئله تحریم طی سال‌های متمادی را ناچیز و کم اثر برمی‌شمارند، استفاده مکرر مسئولان از واژه تاثیر منفی تحریم‌ها و بوجود آمدن تبعات مخرب در حوزه کسب و کار فعالان بخش خصوصی نشان می‌دهد که تاثیر تحریم‌ها غیرقابل کتمان بوده است.