دگرگونی جهان

رضا صادقیان
جهان امروز به دلیل تغییر سیاست‌های اعمال شده از سوی صاحبان قدرت مانند تمام سال‌های گذشته دائم در تغییر و تحول است.
شدت تغییرات در دنیای امروز در مقایسه با سال‌های گذشته بسیار گسترده‌تر و عمیق‌تر شده است. این تغییر را می‌توان در شکل و محتوی سیستم‌های سیاسی کشورها نظاره کرد. چه بسا در شماری از کشورها به دلیل تغییر شرایط دستگاه حاکم به این نتیجه برسد که سیاست‌های گذشته به حاشیه رانده و در راستای تطبیق با امور بین‌الملل و پاسخ به نیازهای شهروندان، سیاست مبتنی بر نگرش یکجانبه‌نگر جای خود را به دیدگاه چندجانبه و نوین بدهد.
دیدگاهی که با کمترین هزینه در حوزه روابط بین‌المللی و سیاست داخلی امکان بهره‌وری افزون‌تر و تامین کننده منافع ملی را فراهم می‌آورد. طی یک سال گذشته حوادث پیوسته‌ای در جهان رخ داده که جای بازنگری و تعریف چشم‌اندازی جدید را برای کشورها در راستای منافع ملی‌شان لازم کرده است. عبور کردن از کنار این رویدادها و وقایع را با عینک دیروز دیدن نه تنها هزینه کشورداری را برای حاکمان افزایش خواهد داد، بلکه باعث می‌گردد بدون در نظر داشتن تغییرات پیرامونی جهان معاصر به اهداف سابق و براساس همان رویکردها ادامه مسیر داده شود. در قبال این شرایط می‌توان دو نوع رویکرد متفاوت و بعضا متضاد را گزینش کرد:
1. سیاست‌ها را با توجه به تغییر شرایط مورد بازخوانی قرار دارد. 2. چهره‌های جدید را برای انجام سیاست‌های سابق به استخدام درآورد. رویکرد نخست وابسته به چهره‌های سیاسی، دیپلمات‌ها و اشخاص نیست، چرا که با عوض شدن و اصلاح رویه‌های گذشته اشخاص نیز در راستای سیاست‌ها نوین گام برمی‌دارند. اما در روش دوم نه تنها سیاست‌ها عوض نمی‌شود، بلکه راه سابق با چهره‌های جدید ولی با ادبیات گذشته ادامه خواهد یافت. به عبارتی حاکمان گمان می‌کنند که در کلیت سیاست‌ها ایرادی نیست و می‌توان با جابجایی افراد به چشم‌انداز مورد نظر رسید.
به عنوان مثال؛ شرایط امروز جهان، سیاست‌های آمریکا و کشورهای اروپایی برای احیاء برجام طی سه ماه گذشته و خصوصا پس از اعتراضات خیابانی شهروندان تغییرات گسترده‌ای کرده است. لحن و گفتار مسالمت‌جو طرف‌های مذاکره کننده در مقایسه با ماه‌های گذشته نه تنها عوض شده، بلکه محتوی نفی و انکار را درباره سیاست‌های هسته‌ای ایران نمایان می‌کند. می‌توان گفت فهم واقعیت‌های اکنون و شاخص‌هایی که به عنوان برگ برنده در نظر دولت سیزدهم و مدافعان طولانی شدن مذاکرات بود، در حال حاضر نه تنها وجود ندارد بلکه از میان رفته و بازگشت به شرایط سه ماه گذشته بسیار پیچیده است. بخش‌های از رویدادهایی که به این نقطه منجر شده از قبیل:
1. نامشخص بودن فرجام جنگ روسیه علیه اوکراین 2. تغییر سیاست‌های اتحادیه اروپا در قبال انرژی‌های فسیلی و کاهش واردات گاز از روسیه 3. افزایش صادرات گاز قطر و آمریکا به اروپا 4. برقراری روابط جدید میان چین و عربستان بر پایه انرژی 5. انتظار نامشخص برای فرا رسیدن فصل سرد در اروپا 6. وقوع اعتراض‌های خیابانی در ایران 7. مدارا کردن چین با تایوان 8. افزایش نگرانی‌ها آژانس انرژی اتمی درباره فعالیت‌های جدید هسته‌ای 9. صدور قطعنامه انتقادی شورای حکام درباره برنامه هسته‌ای  10. تغییرات سیاسی در اسراییل.
چنانچه بپذیریم که سیاست‌گذاری‌ها با رویکردهای محدود قابل تحقق نیست و براساس شواهد و قرائن موجود نیازمند بازنگری است و سیالیت سیاست را به عنوان بنیان تغیرات پیرامونی درک کنیم، لاجرم به سوی فهم سیال از سیاست خواهیم رفت. فهمی که تغییرات اکنون را می‌پذیرد، اصلاح می‌شود، براساس وضعیت موجود اقدام به تصمیم‌گیری سیاسی می‌کند تا با تکیه به منابع محدود به دستاوردهای نامحدود دسترسی پیدا کند. انتقال این پیام، سیاست‌گذاری براساس تغییرات جهان در زمینه‌های مختلف به شهروندان و مخاطبان خارجی برای گام برداشتن به سوی حکمرانی نو و اصلاح رویه‌ها بسیار کارساز خواهد بود.