بهار نیوز - 86 سال با يار صبور انقلاب

فعالیت سیاسی پیش و پس از انقلاب دكتر ابراهیم یزدی

گروه سياسي: در شرح زندگي پر فراز و نشيب دكتر ابراهیم یزدی در ويكي پديا چنين مي‌خوانيم: (۱۳۱۰–۶ شهریور ۱۳۹۶)، فعال سیاسی ایرانی و دبیرکل نهضت آزادی ایران بود. ابراهیم یزدی در مهر ماه سال ۱۳۱۰ در یک خانواده مذهبی متوسط اهل یزد در قزوین به دنیا آمد؛ در سال ۱۳۱۶ همراه خانواده به تهران مهاجرت کرد و در خیابان ری پرورش یافت.تحصیلات ابتدایی را در دبستان‌های مولوی (بازارچه مُعیّر) و ادب (پشت مسجد سپهسالار)، تحصیلات متوسطه را در دبیرستان دارالفنون و تحصیلات عالیه را در دانشکده داروسازی دانشگاه تهران در سال ۱۳۳۲ به اتمام رسانید.

یزدی در سال ۱۹۶۱ به ایالات متحده آمریکا رفت، و مدتی طولانی به همراه همسر و ۶ فرزندش در شهر هوستون ایالت تگزاس زندگی می‌کرد. او و همسرش در سال ۱۹۷۱ شهروند ایالات متحده شدند. رسانه‌ای شدن این امر در بحبوحه انقلاب در نشریات آمریکا خبرساز شد. وی در زمان اقامتش در آمریکا، مدتی محقق علمی دانشکده پزشکی بیلور در تگزاس بود. او در هنگام تحصیل در رشته داروسازی با بخش آسیب‌شناسی و فارماکولوژی دانشگاه بیلور همکاری می‌کرد. در این مدت او تحقیقاتی در مورد سرطان کرد و مقالات پژوهشی مهمی در این زمینه در نشریات تخصصی پزشکی به چاپ رساند.

ابراهیم یزدی در خلال زندگی در آمریکا، در حالی که در دانشگاه «بیلور» درس می‌خواند به تأسیس انجمن اسلامی دانشجویان آمریکا و کانادا، انجمن اسلامی پزشکان آمریکا و کانادا پرداخت. او مؤسس اولین مسجد شهر هوستون بود و همچنین از مؤسسان «جامعه مسلمانان هوستون» و نخستین رئیس آن بشمار می‌رود که بزرگترین سازمان اسلامی در آمریکا به‌شمار می‌آید. وی عضو هسته مرکزی بسیاری از تشکلهای دانشجویی مسلمان در آمریکا بوده‌است. تعدادی از آنان حال جزو رهبران و دولتمردان برجسته کشورهای مسلمان دنیا به‌شمار می‌روند. همانند رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه، ماهاتیر محمد نخست وزیر سابق مالزی، انور ابراهیم معاون وی، حسن الترابی از دولتمردان سودان و عزالدین عراقی از فعالان دموکرات در عراق هستند. او متناوباً کلاسهای قرآن هفتگی در منزل خود برگزار می‌کرد و جزوات و کتابهای اسلامی زیادی منتشر کرده‌است.

فعالیت سیاسی پیش از انقلاب
ابراهیم یزدی فعالیت سیاسی خود را با عضویت در نهضت خداپرستان سوسیالیست شروع کرد. با شروع نخست‌وزیری دکتر محمد مصدق او به سلک طرفداران نهضت ملی شدن صنعت نفت درآمد و با وقوع کودتای ۲۸ مرداد و شروع به کار نهضت مقاومت ملی به رهبری سید رضا زنجانی، عضو این نهضت شد. او در کمیته‌های دانشگاه، شهرستانها، انتشارات، سیاسی و اجرایی فعال و همچنین عضو هیئت تحریریه و ناشر روزنامهٔ «راه مصدق» بود.

در سال ۱۳۳۹ و با فعال شدن دوباره جبهه ملی (دوم) به عضویت کمیته انتخابات این جبهه درآمد. او در این سال به آمریکا مهاجرت کرد و از سال ۱۳۴۰ تا سال ۱۳۴۴ به عنوان دبیر شورای مرکزی جبهه ملی ایران، شاخه آمریکا و عضو هیئت اجرایی و مسئول تشکیلات جبهه، عضو هیئت تحریریه مجله «اندیشه جبهه» ارگان جبهه ملی فعالیت می‌کند. در زندگی نامهٔ منتشره از سوی کمیته انتخابات نهضت آزادی آمده‌است در این مسئولیت‌ها او با دکتر چمران، دکتر شایگان، دکتر نخشب همکاری می‌کرد.

با تأسیس نهضت آزادی ایران در سال ۱۳۴۰ او به همراه مصطفی چمران، علی شریعتی و صادق قطب‌زاده به تأسیس شاخه‌های اروپا و آمریکای این نهضت مبادرت می‌ورزد و به عنوان رئیس شورای مرکزی نهضت آزادی ایران در خارج از کشور انتخاب می‌شود. او همچنین مسئولیت انتشار ماهنامه پیام مجاهد ارگان نهضت آزادی ایران خارج از کشور را هم بر عهده داشته‌است.

او در سال ۱۳۴۴ مسئولیت رهبری سازمان مخصوص اتحاد و عمل (سماع) را بر عهده داشته‌است و با همکاری مصطفی چمران و محمد توسلی به تأسیس اولین پایگاه آموزش جنگ‌های مسلحانه ابتدا در مصر و سپس در جنوب لبنان مبادرت می‌ورزد. او در هنگام اخراج امام خمینی از عراق و امتناع دولت کویت از پذیرش امام خمینی و هیئت همراه به او پیشنهاد مهاجرت به فرانسه را می‌دهد و با همکاری صادق قطب زاده خانه‌ای در نوفل لوشاتو به این منظور تهیه می‌شود. او در این مدت از مشاورین ارشد امام خمینی بوده‌است.

ابراهیم یزدی در دوران اقامت امام خمینی در نوفل‌لوشاتو، فرانسه از مشاوران او بود.او پس از پیروزی انقلاب ۱۳۵۷ ایران، به همراه امام خمینی به ایران بازگشت. در بهمن ۱۳۵۷، ابراهیم یزدی به دستور امام خمینی به عضویت نهادی مخفی به نام شورای انقلاب اسلامی ایران درآمد. خلخالی ادعا می‌کند ابراهیم یزدی بازپرس دادگاه انقلاب در زمان محاکمهٔ ژنرال‌های ارتش شاهنشاهی ایران بود و با آغاز به کار دولت موقت انقلاب به سمت «معاون نخست‌وزیر در امور انقلاب» برگزیده شد.

وی برای مدتی به عنوان سرپرست مؤسسه کیهان منصوب شد و پس از استعفای کریم سنجابی از وزارت امور خارجه ایران، به عنوان «وزیر امور خارجه دولت موقت انقلاب» معرفی شد. در دوران وزارت او، ایران از پیمان سنتو خارج شد و سپس به جنبش غیرمتعهدها پیوست. در فاصله کوتاهی پس از آغاز بحران گروگان‌گیری در سفارت آمریکا، دولت موقت به نخست‌وزیری مهدی بازرگان در اعتراض به ناتوانی دولت و کنترل گروه‌های خودسر استعفا داد. وی سپس در سال ۱۳۵۸ خورشیدی، نماینده مردم تهران در دوره اول مجلس شورای اسلامی شد، اما پس از آن، صلاحیت‌اش برای نامزدی در انتخابات دوره‌های بعدی مجلس شورای اسلامی، توسط شورای نگهبان قانون اساسی رد شد.

ابراهیم یزدی، در جلد سوم کتاب خاطراتش، در صفحه ۷۳۷ در نامه‌ای به تاریخ ۲۴ بهمن ۱۳۶۹ خطاب به احمد خمینی نوشته: «شما خوب می‌دانید که «برنامهٔ سیاسی و اجرایی» آقای خمینی را من تنظیم کرده و ایشان تصحیح و تنقیح نمودند، که بعدها بر طبق آن شورای انقلاب و دولت موقت… تأسیس گردید. شما به کسی این اتهامات پوچ و بی اساس را زده‌اید که طراح و مؤسس سپاه پاسداران بوده‌است، طراح و مبتکر «روز قدس» بوده‌است، طراح اصلی و اولیه برخی دیگر از نهادهای انقلاب بوده‌است» ابراهیم یزدی، تا پیش از انقلاب ایران سال‌ها به همراه خانواده‌اش در آمریکا زندگی کرد و به شهروندی ایالات متحده آمریکا درآمد. او پس از کنارگذاشته شدن از مناصب حکومتی، بارها به دلایل مختلف زندانی شد و آخرین بار از تاریخ ۹ مهر ۱۳۸۹ تا ۲۹ اسفند ۱۳۸۹ خورشیدی در زندان بود.

پس از انقلاب
ابراهیم یزدی همراه با امام خميني از فرانسه به ایران آمد. با تشکیل شورای انقلاب، او به عضویت این شورا برگزیده می‌شود و با شروع دولت موقت مهندس بازرگان، او نخست به عنوان معاون نخست وزیر در امور انقلاب و سپس پس از استعفای کریم سنجابی از پست وزارت امور خارجه به عنوان وزیر خارجه دولت انتخاب می‌شود. او در سالهای ۵۸ و ۵۹ سرپرستی مؤسسه کیهان را بر عهده داشت.

او همراه با استعفای مهندس بازرگان از دولت کناره گیری کرد. با برگزاری انتخابات مجلس شورای ملی در این انتخابات از تهران کاندیدا شد و در دور اول انتخابات به وکالت مجلس انتخاب شد. در مجلس اول شورای ملی (اسلامی) عضو کمیسیون‌های تحقیق، امور خارجه، بهداشت و درمان و بازرگانی خارجی بوده‌است.

پس از این، صلاحیت او برای کاندیداتوری در مجلس شورای اسلامی توسط شورای نگهبان رد شده‌است. او در سالهای بعد از انقلاب در ایران زندگی کرده‌است و ریاست کمیتهٔ اجرایی، دفتر سیاسی متناوباً بر عهده داشته‌است و از اعضای شورای مرکزی نهضت آزادی به صورت متمادی بوده‌است. پس از فوت مهندس مهدی بازرگان، از سوی شورای مرکزی نهضت آزادی به سمت دبیر کلی نهضت آزادی برگزیده شد.

ابراهیم یزدی پیش از برگزاری اجلاس سران سازمان کنفرانس اسلامی در تهران، یک هفته بازداشت شد اما پس از آزادی برخی سران کشورها همراه با اسکورت خود در منزل وی با او دیدار کردند که بازتاب وسیعی در رسانه‌های بین‌الملل داشت و جایگاه وی را در عرصه سیاسی جهان اسلام نشان داد. همین موضوع نیز باعث شد که برغم بازداشت وی عمدتاً این بازداشت‌ها کوتاه مدت باشد، گرچه پس از اعتراضات جنبش سبز وی برای چندین ماه در بازداشت بسر برد.

ماجرای فروش جنگنده‌های F-14
وی در سمت وزیر امور خارجه وقت ایران دربارهٔ علل و عواملی که باعث شد تا دولت موقت مسئله فروش هواپیماهای فوق را مطرح کند در مصاحبه‌ای با روزنامه کیهان گفته بود: «چنان‌که می‌دانید بغیر از نیروی دریایی آمریکا هیچ کشوری هواپیمای اف- ۱۴ ندارد مگر ایران؛ و سیستم پرواز این هواپیما بسیار پیچیده‌است و حتی موشکهایی که این هواپیما حمل می‌کند هنوز آزمایش نشده و بطور کلی بکار انداختن این هواپیماها برای خود آمریکا هم بسیار مشکل است… در مورد هواپیمای اف- ۱۴ و بررسی جمیع جوانب امر چنین نتیجه گرفتیم که نمی‌توانیم هواپیمای اف – ۱۴ را نگهداریم زیرا نگهداری آنها باعث تشدید و استمرار وابستگی ما به آمریکا می‌شود» همچنین در مصاحبه دیگری با نشریه تایم گفته بود: «در مورد جنگنده‌های اف – ۱۴ ما از چندی پیش با مقامات آمریکایی وارد مذاکره شده‌ایم. هدف نهایی ما از این مذاکرات، فروش کلیه این جنگنده‌ها که شامل ابزار و آلات مربوط به این هواپیما نیز خواهد بود، می‌باشد» در جلسه مورخ ۲۱ مرداد ۵۸ شورای انقلاب، بهشتی قاطعانه با فروش هواپیماهای اف – ۱۴ به آمریکا مخالفت کرده و تأکید می‌کند که دولت موقت بدون اجازه شورای انقلاب حق چنین کاری را ندارد.

وی همچنین در چهارمین روز از تشکیل دولت موقت اعلام می‌کند که «دولت ایران یک طرفه قراردادهایش را با آمریکا فسخ کرد.» که از جمله این قرار دادها تحویل F16های خریداری شده از آمریکا بود. سپهید آذربرزین در کتاب خاطراتش تحت عنوان «فرماندهی و نافرمانی» می‌نویسد: چهارمین روز نخست وزیری بازرگان بود، مرا هم دعوت به کار کرده بود که ضمن اینکه فرمانده نیروی هوایی باشم، مشاور عالی نخست وزیر در امور دفاع و امنیت ملی هم باشم. صبح داشتم می‌رفتم اداره، دیدم که دکتر یزدی در رادیو اعلام کرد که دولت ایران تمام قراردادهایش را با دولت آمریکا فسخ کرد. بقیه که می‌شنوند چیزی نمی‌گویند و می‌گویند بارک الله! اینها نمی‌دانند که چه خبر شده، نخست وزیر هم نمی‌داند چه شده، هیچ‌کس نمی‌دانست. تلفن را برداشتم و به بازرگان گفتم که شما خبر را شنیدی؟ گفت چه خبر؟ گفتم الان یزدی اعلام کرد که دولت ایران یک طرفه قراردادهایش را با آمریکا فسخ کرد. گفتم این مسئله فقط در مورد نیروی هوایی نزدیک به ده میلیارد دلار خسارت می‌شود. حالا من در مورد نیروی زمینی و بقیه نمی‌دانم.

ماجرای اعدام امیران ارتش شاهنشاهی
پس از پیروزی انقلاب و دستگیری تعدادی از سران و مقامات امنیتی، نظامی و سیاسی پهلوی وی در کنار مهدی بازرگان برای جلوگیری از اعدام دستگیرشدگان تلاش می‌کند. و به گفته خلخالی به آنان «در باغ سبز نشان می‌داد» صادق خلخالی در این باره در خاطرات خود می‌گوید: از جمله کسانی که در همه کارها دخالت می‌کرد و بازپرس شده بود؛ ابراهیم یزدی بود که در دولت موقت اول معاون نخست وزیر و سپس وزیر امور خارجه شد.

.... ابراهیم یزدی در طبقه سوم مدرسه رفاه که من هم آنجا بودم، نصیری و رحیمی را به محاکمه کشید. آنها با وجود اینکه می‌دانستند که من از طرف امام به عنوان قاضی و حاکم شرع معرفی شده‌ام به این امر توجه نمی‌کردند، خودشان می‌بریدند و می‌دوختند و در باغ سبز نشان می‌دادند. تلویزیون هم جریان را ضبط می‌کرد و ما هم نظاره می‌کردیم. سرانجام کاسه صبرم لبریز شد و مستقیماً به خدمت امام رفتم و عرض کردم: ابراهیم یزدی می‌گوید که جزو شورای انقلاب است و نمی‌گذارد من به کارها رسیدگی کنم. او در همه کارها مداخله می‌کند و مانع کار ما می‌شود. امام فرمود: او جزو شورای انقلاب نیست و زورش هم به تو نمی‌رسد اگر آمد آنجا یقه او را بگیر! (سپس امام یقه مرا گرفت و گفت اینجوری) پس از بیانات امام من با قدرت تمام به مدرسه رفاه برگشتم. ابراهیم یزدی در کارها مداخله می‌کرد … من می‌خواستم در آن شب ۲۴ نفر را اعدام کنم. چشم همه آنها را بسته بودیم؛ اما این آقایان دائماً این پا و آن پا کردند می‌رفتند و می‌آمدند و من هم خون دل می‌خوردم.

فردای آن شب که نصیری و ناجی و رحیمی و خسروداد اعدام شدند مهندس بازرگان مصاحبه مطبوعاتی تشکیل داد و با کمال تعجب اعلام نمود: ما از وضع دادگاه‌های انقلاب کوچکترین اطلاعی نداریم. مسعود بهنود می‌گوید در شب اول انقلاب خلخالی قصد داشت ۳۰ نفر را اعدام کند که با پایداری یزدی فقط ۴ نفر اعدام شدند و در نهایت ۲۰ نفر از آنها جان به در بردند و اکنون (۱۳۹۰) هنوز سه تن از آنها زنده‌اند. خلخالی رهبران نهضت آزادی را مانع اعدام زندانیان دانسته و می‌گوید در هنگام اعدام هویدا تلفن‌های زندان اوین را قطع کرده بود تا آنان مانع از اعدام نشوند.

گفتگو با صدام حسین
یزدی، وزیر امور خارجه دولت موقت روز ۱۰ شهریور ۱۳۵۸ در حاشیه اجلاس سران جنبش عدم تعهد در هاوانا پایتخت کوبا، با صدام حسین، رئیس‌جمهور وقت عراق دیدار و گفتگو کرد. نشریات وقت محورهای دیدار و گفتگوی یزدی با صدام را پیرامون مسائل مربوط به خوزستان، کردستان و تبلیغات مطبوعاتی دو کشور عنوان کردند و به نقل از یزدی نوشتند فضای حاکم بر کنفرانس و صراحت در بیان مسائل از جانب دو کشور رضایت‌بخش و این دیدار، سازنده بوده‌است. این دیدار با وساطت و درخواست رئیس‌جمهور الجزایر در ویلای محل اقامت صدام صورت گرفت. علاوه بر صدام حسین، سفیر عراق در سازمان ملل متحد و سعدون حمادی وزیر امور خارجه عراق نیز حضور داشتند. از ایران علاوه بر یزدی، آقایان حسین لواسانی، دکتر منصور فرهنگ و یک نفر دیگر از اعضای هیئت شرکت داشتند. یزدی ۳۵ سال پس از این دیدار، در مهر ماه ۱۳۹۳ برای نخستین بار متن کامل گفتگوی خود با صدام را منتشر کرد.

انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۸۴
یزدی در حالی که رد صلاحیتش تقریباً قطعی دانسته می‌شد، برای نامزدی انتخابات ریاست جمهوری ایران (۱۳۸۴) ثبت‌نام کرد. وی پس از ثبت‌نام گفت: «همه شهروندان باید به قانون «التزام» داشته باشند هر چند به آن «اعتقاد» نداشته باشند. ما به دنبال تغییر در ساختارهای حقیقی هستیم نه ساختارهای حقوقی… ما با ثبت‌نام خودمان بار دیگر به حاکمان فرصت می‌دهیم که راه حلی برای رفع بحران‌های موجود بیندیشند.» یزدی در فرم انتخاباتی خود، واژه «اعتقاد» را در عبارت «اعتقاد به مبانی قانون اساسی» خط زده و عبارت «التزام» را جایگزین کرده بود. با این حال، او در گفتگویی که با حسین دهباشی در برنامه خشت خام داشت، گفت که هیچ‌گاه در انتخابات ریاست جمهوری نامزد نشده‌است.

بازداشت در سال ۱۳۸۸
نهضت آزادی در جریان حوادث پس از انتخابات ۱۳۸۸ از معترضان به نتایج انتخابات بود و ابراهیم یزدی نیز چندین بار دستگیر شد. در تاریخ ۷ دی ۱۳۸۸ و در پی حوادث عاشورای ۱۳۸۸، مأموران امنیتی ساعت ۳ بامداد با مراجعه به منزل ابراهیم یزدی، او را بازداشت و به زندان اوین منتقل کردند. وی که از کهولت سن و سرطان پروستات رنج می‌برد و تحت درمان بود، نیاز به مراقبت مستمر پزشکی و درمانی داشت. در پی این اقدام جامعه اسلامی هوستون که شامل سیصد هزار نفر از مسلمانان است، در نامه‌ای به مسئولان نظام، خواهان آزادی فوری و بدون قید و شرط ابراهیم یزدی و دیگر مخالفان مسلمان شد. همچنین فعالان ملی-مذهبی مانند ابوالفضل بازرگان، محمد بسته‌نگار، حبیب‌الله پیمان، غلامعباس توسلی، رضا رئیس‌طوسی، عزت‌الله سحابی، هاشم صباغیان، احمد صدر حاج سید جوادی، اعظم طالقانی، نظام‌الدین قهاری و علی‌اکبر معین‌فر با ابراز نگرانی از اوضاع جسمی ابراهیم یزدی، طی نامه‌ای نوشتند «به عنوان یک امر اخلاقی و صرفاً از جهت رعایت حقوق انسانی، امکان آزادی ابراهیم یزدی را با هدف ادامه درمان او فراهم کنند.»در پی صدور اجازهٔ مرخصی، وی از زندان اوین به بیمارستان برای انجام عمل قلب باز منتقل گردید.

بازداشت در سال ۱۳۸۹
وی مجدداً در روز جمعه ۹ مهر ۱۳۸۹ به اتهام شرکت در نماز جمعه غیرقانونی بازداشت شد. ایرنا گزارش کرد که او در حین برپایی یک نماز جمعه ویژه اعضای حزب نهضت آزادی در اصفهان، به همراه هاشم صباغیان و سیدعلی اصغر غروی دستگیرشده‌است. به گفته مقامات انتظامی این نماز جمعه به اقدام فعالان فرقه وهابیت برپا شده بود. به گزارش بی‌بی‌سی به نقل از شاهدان عینی، یزدی و صباغیان در آن روز برای شرکت در مراسم ختم یکی از اعضای نهضت آزادی به شهر اصفهان سفر کرده بودند و هنگامی که برای استراحت به منزل یکی از دوستان خود رفته بودند، بازداشت شدند. رسیدگی به پرونده نمازجمعه غیرقانونی به قاضی صلواتی سپرده شده‌است و او از پذیرش وکیل ابراهیم یزدی خودداری کرده‌است. گفتنی است که او در آن زمان سالمندترین زندانی سیاسی ایران بوده‌است.

بازداشت وی با اعتراضات داخلی و خارجی روبرو شد از جمله سیصد هزار تن از مسلمانان آمریکا طی بیانیه‌ای خطاب به رهبران ایران خواستار آزادی وی شدند. همچنین بیش از ۱۳۰ روشنفکر معروف از جمله نوام چامسکی، یورگن هابرماس و اسلاوی ژیژک در نامه‌ای سرگشاده خواستار آزادی او شدند. یزدی پس از بازداشت به خانه امن وزارت اطلاعات منتقل گردید و یک بار نیز شایعه درگذشت وی منتشرشد. عزت‌الله سحابی علت دستگیری وی را اطلاعات زیاد وی پیرامون رویدادهای انقلاب می‌داند. یزدی در ۲۹ اسفند ۱۳۸۹ از زندان آزاد شد. پس از آزادی، خبرگزاری جمهوری اسلامی مدعی استعفای او از دبیر کلی نهضت آزادی شد و چندی بعد مصاحبه‌ای را به نقل از وی منتشر کرد که خانواده‌اش و رسانه‌ها بر تحمیلی و تحریف شده بودن آن تأکید کردند.

بازداشت مجدد در سال ۱۳۹۰
در پی انتشار نامه‌ای به «راشد الغنوشی» رهبر جنبش تونس و امضای نامه ۱۳۴ امضایی فعالان سیاسی خطاب به محمد خاتمی از سوی یزدی، دکتر ابراهیم یزدی در ۱۱ آبان ماه ۱۳۹۰ به شعبه ۱۵ دادگاه انقلاب اسلامی احضار شد. پیش از این نیز بازجویان وزارت اطلاعات ساعتها از دبیر کل نهضت آزادی بازجویی کرده بودند. او در صبح ۱۱ آبان ماه ۱۳۹۰ در شعبه ۱۵ دادگاه انقلاب اسلامی به سه اتهام محاکمه شد، اجتماع و تبانی علیه امنیت کشور، فعالیت تبلیغی علیه نظام جمهوری اسلامی ایران و تأسیس و هدایت نهضت آزادی ایران. ابراهیم یزدی در دی ماه ۱۳۹۰ به هشت سال زندان محکوم شد.

انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۹۲
او با حمایت از حسن روحانی در انتخابات ۱۳۹۲ در پاسخ به سؤال در مورد تحریم کردن انتخابات توسط او گفت: «مگر ما مفتی هستیم که فتوا بدهیم انتخابات را تحریم کنیم نهایتاً می‌توانیم بگوییم ما شرکت نمی‌کنیم.» ابراهیم یزدی طی مصاحبه ای که سال ۹۳ با وی شد گفت: «از آقای روحانی انتظار معجزه نداشتیم برای اینکه آقای روحانی وارث نابسامانی‌های بسیاری است که از دولت گذشته باقی مانده‌است.» او در مورد رابطه با آمریکا نیز گفت: «دولت در عرصه سیاست خارجی تابوی مذاکره با آمریکا را شکسته‌است. باید بگویم که در عالم سیاست نه دوست دائم و نه دشمن دائم داریم و قهر نیز تا روز قیامت معنی ندارد.»

انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۹۶
او در این انتخابات نیز همانند انتخابات ۱۳۹۲ از حسن روحانی نامزد میانه رو حمایت کرد. او در این باره اعتقاد به جمهوری پنجم دارد و اینکه بقای همه ما به انتخاب روحانی وابسته است و هیچ آلترناتیو دیگری ندارند.

و..... درگذشت
وی که از کهولت سن و سرطان پروستات رنج می‌برد، در سال‌های اخیر تحت درمان بود. یزدی که دی ماه سال ۱۳۹۵ قصد داشت برای انجام عمل جراحی به ایالات متحده آمریکا سفر کند، با مخالفت سفارت آمریکا برای صدور روادید مواجه شد و به علت شرایط جسمانی در شهر ازمیر ترکیه تحت عمل جراحی قرار گرفت. وی در دو هفته آخر عمرش به علت وخامت حال عمومی پس از عمل جراحی بستری بوده‌است. وی در واپسین ساعات روز پنجم شهریور ۱۳۹۶ در ازمیر، ترکیه درگذشت.

کتاب‌ها
    آخرین تلاش‌ها در آخرین روزها (گزارش تحلیلی انقلاب اسلامی سال ۱۳۵۷)
    مبانی ژنتیک ملکولی (انتشارات اطلاعات) (۱۳۶۴)
    تغییرات جهشی در مواد ژنتیک (۱۳۶۵)
    سه جمهوری، انتشارات جامعه ایرانیان، ۱۳۷۸
    خطی در دریا (۱۳۷۹)
    با یاد پانزدهم خرداد (۱۳۵۹)
    دو مقاله دربارهٔ اقتصاد اسلامی (۱۳۵۹)
    خاک‌های رسی و پیدایش حیات (۱۳۸۰)
    نفت در جهان اسلام (۱۳۶۵)
    هفت اسفند سخنرانی چهارتن از نمایندگان مجلس شورای اسلامی (۱۳۶۰)
    مقاومت در زندان: خاطرات شادروان عباس را دنیا در سال (۱۳۴۰)
    کالبدشکافی توطئه: بررسی کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ (۱۳۸۱)
    دکترین امنیت ملی (۱۳۸۲)
    کامیابی‌ها و ناکامی‌های مجلس اصلاحات (۱۳۸۴)
    جنبش دانشجویی ایران، از ۱۳۲۰ تا ۱۳۴۰ (۱۳۸۳)
    یادنامه دکتر چمران
    جهان شگفت‌انگیز مغز
    روشنفکری دینی و چالشهای جدید
    دانستنی‌هایی دربارهٔ سرطان پروستات
    خدا در ناخودآگاه
    بیماری‌های قلب آدمی[۱۶]