۲۶تیر؛آخرین‌‌جمعه‌ای‌که هاشمی‌خطبه‌خواند

جمعه ۲۶ تیر ماه سال ۱۳۸۸ آخرین روزی بود که اکبر هاشمی رفسنجانی به عنوان خطیب نماز جمعه، در دانشگاه تهران حضور یافت. نماز جمعه ای که تفاوت چشمگیری با نمازهای جمعه دیگر داشت و ملموس ترین تفاوت هم حضور نمازگران با سلیقه های مختلف بود به طوریکه قدیمی ترها را به یاد اولین نماز جمعه شهر تهران پس از انقلاب انداخت که توسط آیت الله طالقانی در ۵ مرداد ۱۳۵۹ ایراد شد. اقامه خطبه های نماز جمعه درست یک ماه پس از انتخابات پر حرف و حدیث سال ۸۸ و راهکارهایی که هاشمی رفسنجانی برای عبور از شرایط بحرانی کشور در آن مقطع زمانی ارایه داد، در حافظه تاریخ ثبت و ضبط شد؛ از این رو حاشیه های نماز جمعه ۲۶ تیر ۱۳۸۸ و البته واکنش هایی که چهره های سرشناس به سخنرانی هاشمی نشان دادند، موجب شد تا با سابقه ترین خطیب تهران عطای حضور در نماز جمعه را به لقایش ببخشد تا «غیبت هاشمی در نماز جمعه» به عنوان یک مساله وارد ادبیات سیاسی شود.

*نماز جمعه متفاوت؛ نماز جمعه تاریخی
چرایی اینکه با سابقه ترین امام جمعه موقت تهران و یکی از سرشناس ترین چهره های نظام که حتی برخی او را «استوانه نظام» مي‌خوانند، دیگر انگیزه یا برای قرار گرفتن در پشت تریبون نماز جمعه ندارد، یکی از سؤالهایی است که پاسخ های زیادی درباره آن مطرح مي‌شود.
خطبه معروف ۲۶ تیر ۸۸ در شرایطی اقامه شد که رییس «وقت» مجلس خبرگان رهبری و همچنین رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام در روزهای تبلیغاتی انتخابات دهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری اتهام های متعددی را متوجه خود مي‌دید و بعد از برگزاری انتخابات هم توسط گروهی حتی متهم به این مي‌شد که در حوادث پس از انتخابات نفش اصلی و اول را ایفا کرده بود. انتقادات به هاشمی رفسنجانی و متهم کردن او حتی به جایی رسید که عده ای او را به «خروج از نظام» متهم کردند و سعی داشتند این ذهنیت را به اذهان عمومی تزریق کنند که «هاشمی رفسنجانی تغییر کرده و به مانند گذشته خود را مقید به وفاداری به نظام نمی داند».

دقیقا به همین دلیل بود که با اعلام جضور اول رفسنجانی در نماز جمعه بعد از انتخابات همه منتظر بودند ببیند تا او که تا آن روز سکوت اختیار کرده بود، چه مواضعی خواهد گرفت و درباره رویدادهای غیرقابل پیش بینی آن روزها چه واکنشی از خود نشان خواهد داد. شاید به همین دلیل بود گروه هایی در آن روز خود را به دانشگاه تهران رساندند که تا آن روز کمتر به حضور در نماز جمعه رغبت داشتند. هاشمی رفسنجانی در آن نماز جمعه که از سوی رسانه های غیر دولتی «تاریخی» نام گرفت، به انتقاد از شرایط حاکم بر جامعه پرداخت و به نوعی صحبت کرد که منتقدانش اعتراض هایی جدی به او وارد کنند. به طوری که احمد جنتی دبیر شورای نگهبان ناخشنودی خود از خطبه ایراد شده را پنهان نکرد و به طور واضح هاشمی را مسبب بحران هایی دانست که از ۲۳ خرداد ۱۳۸۸ کشور را درگیر خودش کرده بود.

*آغاز غیبت هاشمی در نماز جمعه
بعد از به وجود آمدن حرف و حدیثهای حاشیه ای، این سؤال در مجامع عمومی بارها مطرح شد که «آیا هاشمی دوباره در نماز جمعه حاضر خواهد شد» ؛ بسیاری بر این گمان بودند، هاشمی که همواره حفظ تعادل و اعتدال را اولویت خود مي‌داند، شاید به این نتیجه برسد که نیامدن بهتر از آمدن است. با این حال وب سایت رسمی هاشمی رفسنجانی در آستانه ۲۳ مرداد که نوبت او برای حضور در نماز جمعه بود، از حضورش در دانشگاه تهران خبر داد که البته با توجه به فضای «هاشمی ستیزی» با تردیدهایی جدی مواجه شد، تردیدهایی که زمان نشان داد به حق بود و نه تنها ۲۳ مرداد، بلکه در دویست و چند نماز جمعه دیگر اثری از او مشاهده نشود تا غیبتش به غیبتی ۴ ساله تبدیل شود تا یک سؤال دیگر به سؤالهای متعدد اضافه شود.

سؤال این است:"حضور نداشتن هاشمی در نماز جمعه بر اساس تصمیم شخصی آیت الله است یا "ممانعت"، او را از مسندامام جمعه محروم ساخته است"؟ آن هم در شرایطی که حجت‌الاسلام والمسلمین سیدرضا تقوی رییس شورای سیاستگذاری ائمه جمعه کشور با گفتن اینکه» «آیت الله هاشمی رفسنجانی برای جلوگیری از هر گونه سوء استفاده های سیاسی و غیرقابل قبول از جایگاه نماز جمعه، خطیب جمعه این هفته تهران نیست» خبر از غیبت موقتی هاشمی در نماز جمعه داد، غیبتی که موقتی نشد!

پیشنهادهای هاشمی در آخرین نماز جمعه
اکبر هاشمی رفسنجانی در اولین حضورش در نماز جمعه بعد از انتخابات اعلام کرد که باید اعتماد مردم به جمهوری اسلامی احیا و از زندانیان و آسیب دیدگان حوادث اخیر دلجویی شود. او گفت که انتخابات خوب شروع شد و همه چیز آماده یک افتخار بزرگ برای کشور ایران بود، اما اینطور نشد. هاشمی در قسمتی از خطبه‌ها گفت: جمهوری اسلامی لفظ تشریفاتی نیست. هم جمهوری است و هم اسلامی. باید این دو با هم باشند. اگر هر یک از این دو آسیب ببیند، دیگر انقلاب و جمهوری اسلامی نخواهیم داشت. وی ضمن انتقاد از عملکرد صدا و سیما گفت: «بخش بزرگی از مردم در نتیجه انتخابات تردید دارند و ما باید این تردیدها را از بین ببریم.»

هاشمی رفسنجانی در ادامه به طرح پیشنهادهایی پرداخت و تاکید کرد که این پیشنهادها را با جمعی از اعضای خبرگان و مجمع تشخیص مصلحت نظام که معتمد هستند در میان گذاشته‌است و ابراز امیدواری کرد که این پیشنهادها به کار بسته شود. او گفت «من این‌ها را عرض می‌کنم به عنوان راه حل شاید هم دیگران هم بپذیرند و عمل کنند و انشاالله که با اخلاص مساله مهم ما اینست‌که آن اعتمادی که مردم را با آن وسعت وارد میدان کرد و امروز یک مقدار مخدوش شده ما این اعتماد را برگردانیم و این هدف مقدس ما باید باشد و این اعتماد باید برگردد و اینکه چگونه برگردانیم را حالا عرض می‌کنم.» پیشنهادهای پنج‌گانهٔ او بدین شرح بود:

پایبندی همه به قانون: ما باید همه چه نظام حکومت دولت مجلس نیروهای امنیتی و نظامی و انتظامی و مردم یعنی معترضان همه باید در چارچوب قانون حرکت کنیم. ما اگر از قانون تجاوز کنیم دیگر هیچ مرزی ندارد. و باید با قانون مسائلمان را حل کنیم و همه قانع باشیم. حالا هرچه شد با این قانون حالا اگر کسانی از بعضی قوانین دل خوشی ندارند باید بعداً سعی کنند که قوانین اصلاح شود و هر وقت که لازم است این اشکالاتی که دیده شده یک‌روزی حل می‌شود ولی بیائیم چارچوب را قانون قرار دهیم و همه آنرا بپذیرند.

فضای بحث برای جلب اعتماد: یک فضایی بوجود بیاوریم که همه اطراف بتوانند آنجا حرفشان را بزنند و هر طرف منطقی و بدون دعوا و بدون مشاجره و منطق حاکم باشد البته عمده اینکار مال صدا و سیماست که باید انجام بدهد که مستمعین زیادتری دارد و سایر رسانه‌ها هم باید اینکار را بکنند و بحث‌ها باید منطقی باشد برادرانه خواهرانه بنشینند با هم حرف بزنند و دلیلش را بگوید و آنهم دلیلش را بگوید و بالاخره مردم در این بین خودشان می‌فهمند و آخرش هم می‌توان از مردم پرسید و طوری باشد که ما این اعتماد را برگردانیم.

آزادی زندانیان سیاسی: لازم نیست در این شرایط ما افرادی را که به این نامی که الان هست در زندان داشته باشیم. اجازه بدهیم اینها به آغوش خانواده‌هایشان بازگردند. (تکبیر نمازگزاران) نگذاریم به خاطر زندانی بودن یک عده دشمنان ما، ما را سرزنش کنند شماتت کنند به ما بخندند.
دلجویی از آسیب‌دیدگان: آسیب‌دیدگان این حوادثی که اتفاق افتاد باید همدردی و دلجوئی بشود آنهائی که عزا دارند هم به آن‌ها تسلیت بدهیم و هم دل آن‌ها را دوباره با نظام نزدیک کنیم و اینکار شدنی است. کسانیکه وفادار به انقلاب باشند و ببینند که نظام به سراغشان می‌رود آن‌ها زود می‌توانند با دل و جانشان با ما همراهی کنند و اینکار را باید انجام دهیم و از آنان دلجوئی کنیم.

آزادی رسانه‌ها و مطبوعات: بگذاریم رسانه‌هایمان بالاخره این رسانه‌ها با معیارهای قانونی اجازه گرفته‌اند محدودشان نکنیم و در حد قانون زیرا ملاک و چارچوب قانون است که نه رسانه‌ها انتظار داشته باشند بیشتر از اجازه قانونی عمل کنند و نه نظام از آن‌ها توقع کند که حق قانونی آن‌ها را ندیده بگیرند و همه با هم بگذاریم یک فضای آرام آزاد انتقادی یا تائیدی هر دوی آن بوجود بیاید. او در پایان ابراز امیدواری کرد که سخنانش بتواند راهگشا باشد و به آنچه او «بحران» خواند، پایان دهد. او گفت: «امیدوارم این خطبه نماز جمعه شروعی در آینده باشد و بتوانیم از مشکلی که می‌توان نام بحران را روی آن گذاشت به خوبی عبور کنیم و دوباره شاهد همدلی و همراهی یک رقابت سالم باشیم، هر کسی که مردم خواستند آن گونه باشد، امیدواریم همیشه با همین روحیه در صحنه باشیم.»

*هاشمی می‌آید؟
در شرایطی که انتخاب حسن روحانی به عنوان رییس جمهوری منتخب، فضای سیاسی را به سمت اعتدال به پیش می‌برد و افکار عمومی "حمایت هاشمی رفسنجانی" را یکی از دلیل‌های اصلی توفیق انتخاباتی رییس جمهور منتخب می‌داند، باید منتظر بود و دید آیا آیت الله هاشمی در ادامه تغییرات موجود، بار دیگر پشت تریبون نماز جمعه قرار خواهد گرفت یا اینکه همچنان باید منتظر بود تا بالاخره طلسم بشکند و خطیب پرسابقه بار دیگر خطبه خواهد خواند یا ....