موفقیت کرونا مدیون پنج عامل است؛ مهاجمی با قدرت تطابق بالا

گروه علمی: کرونا از تمامی مرزها عبور و همچون ارتشی مخفی به راحتی همه کشورها را تسخیر کرده است. این ویروس تاکنون بیش از ۳۰ هزار مورد مرگ روی دست بشر گذاشته و بیش از ۶۰۰ هزار مبتلا. راز موفقیت این دشمن نامرئی در چیست؟
به گزارش دویچه‌وله آلمان، ویروس کرونا تا ظهر دهم فروردین، ۶۶۸۶۴۴ نفر را در سراسر جهان مبتلا کرده و جان ۳۱۰۶۳ تن را گرفته است، زندگی را از سرعت انداخته و زندگی اجتماعی را فلج کرده است، اقتصاد را به نفس نفس انداخته و سیستم‌های درمانی را با چالشی بزرگ روبرو کرده است. کرونا همه کشورها را برای مقابله و یافتن راه چاره بسیج کرده است. اما رمز موفقیت کرونا در چیست؟
ویروس کرونا می‌تواند پرواز کند
هنوز دانسته‌ها در مورد چگونگی انتقال ویروس جدید کرونا (SARS-CoV-2) کامل نیست اما بر پایه آنچه تاکنون می‌دانیم، انتقال ویروس به صورت سرایت قطره‌ای، از طریق تماس یا قطره صورت می‌گیرد. قطرات ناشی از بازدم، سرفه یا عطسه و شاید حتی سخن گفتن فرد بیمار می‌توانند باعث انتقال بیماری از طریق قطره به دیگران شوند. در این حالت "قطره‌ها" می‌توانند وارد هوا شده و از سوی دیگر سوار بر دَم، وارد دهان و دستگاه تنفسی افراد سالم شوند. در مورد انتقال از طریق ذرات هوا (آئروسل: ترکیب ویروس با ذرات بسیار ریز معلق موجود در هوا) هنوز پاسخی قطعی وجود ندارد. احتمال دیگری که در مورد راه‌های انتقال این ویروس از آن سخن به میان است، انتقال از طریق هوا به مخاط چشم است.
نتیجه‌گیری که از دانسته‌ها در این باره تا بدین جا می‌توان کرد این است که ویروس می‌تواند در هوا در حال چرخش باشد. هرچند گفته می‌شود، محدوده‌ای که ویروس در هوا معلق است کم و بین "یک و نیم" تا حداکثر "یک متر و هشتاد سانتی‌متر" است، اما در فضاهای بسته یا در کلان‌شهرهای شلوغ مملو از جمعیت، همین برد کوتاه هم برای انتقال کفایت می‌کند. یک نقطه قوت دیگر این ویروس در مقایسه با دیگر ویروس‌های مشابه این است که در مرحله آغاز پس از ورود به بدن، در گلو جا خوش می‌کتد و در آنجا تکثیر می‌شود و در حقیقت می‌تواند از گلو به گلو بپرد یا به عبارتی دقیق‌تر، منتقل بشود.
ارتشی مخفی، ناقل بی‌خبر
آنچه پژوهشگران را شگفت‌زده کرده، شمار بالای مبتلایان است که نه پیش‌تر در مناطق به شدت آلوده به این ویروس به سر برده‌اند و نه در تماس با بیمارانی بوده‌اند که ابتلایشان به کرونا تأیید شده  است. یک توضیح ساده آن است که کووید ۱۹ مخفیانه عمل می‌کند به این ترتیب که از بیمارانی که خودشان از وجود این ویروس در بدن بی‌اطلاع هستند، به عنوان تخته پرش برای انتقال به بدن انسان‌های دیگر استفاده می‌کند. محققان چینی در پژوهش‌هایشان با فرد آلوده‌ای برخورد کردند که هیچ گونه علائم بیماری نداشت اما دقیقا به اندازه یک فرد بیمار با علائم مشخص این بیماری، حامل ویروس بود. گفته می‌شود این ناقلان بی‌خبر و بی‌علائم یا با علائم خفیف می‌توانند تا ۶۰ درصد جمعیت افراد آلوده به ویروس را تشکیل دهند. البته مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‌ها در آمریکا می‌گوید، "انتقال مخفیانه" یا انتقال از طریق ناقلانی که از وجود ویروس در بدنشان بی‌اطلاعند، نمی‌تواند عامل اصلی پاندمی کنونی باشد. بر پایه نتایج یک تحقیق تازه، مبتلایان به بیماری کووید ۱۹، دو تا سه روز پیش از آشکار شدن نخستین نشانه‌های بیماری، قادر به مبتلا کردن دیگران هستند. در این جا ویروس جدید کرونا فرق اساسی با ویروس‌ سارس دارد. نخستین ویروس سارس، اول از همه ریه‌ها را درگیر می‌کرد که به همین خاطر فرد مبتلا خیلی زود احساس بیماری می‌کرد و همین مسئله باعث می‌شد که سریع به پزشک مراجعه کند. با مراجعه به موقع به پزشک به این ترتیب امکان ایزوله کردن به موقع بیمار پیش از آنکه دیگران را مبتلا کند به وجود می‌آمد. دروستن، ویروس شناس آلمانی معتقد است همین ویژگی سارس کمک کرد که در آن زمان جلوی این اپیدمی به موقع گرفته شود. در مورد ویروس جدید کرونا اما اینگونه نیست.
مهاجمی با قدرت تطابق بالا
علت دیگر موفقیت ویروس کرونا را باید در ساختار آن جست؛ تاج‌های پروتئینی که از دورتادور ویروس کروی شکل بیرون زده‌اند و به وسیله آنها ویروس می‌تواند به راحتی به سلول میزبان بچسبد و در گام بعدی، ریه را به کارخانه کوچک تولید ویروس تبدیل کند. یک ویژگی خاص تاج‌های ویروس جدید کرونا این است که به نظر می‌رسد آنها می‌توانند به شدت محکم، به گیرنده‌های "آنزیم ۲ مبدل آنژیوتانسین" یا ACE2 متصل شوند. یک تحقیق نشان می‌دهد که قدرت پیوند آنها با ACE2، ده برابر بیشتر از ویروس سارس است. یک تفاوت دیگر ویروس جدید کرونا با ویروس‌های هم‌خانواده‌ی پیشین‌اش این است که این ویروس به عنوان تنها ویروس این خانواده از "فیورین" برای نفوذ به سلول‌های بدن بیمار استفاده می‌کند؛ فیورین در سلول‌های میزبان هم وجود دارد. به اعتقاد گری وایتیکر، ویروس‌شناس دانشگاه کرنل آمریکا، این ویژگی احتمالا بر ثبات ویروس و در پی آن امکان انتقال آن تأثیر می‌گذارد. آنچه در مورد دیگر ویروس‌ها صادق است در مورد ویروس جدید کرونا هم معتبر است و آن اینکه ویروس‌ها در خارج از سلول میزبان کم و بیش بی‌حفاظ و بی‌دفاع‌ هستند. اما نشانه‌هایی وجود دارد که بر پایه آنها ویروس جدید کرونا، در جهان بیرون از سلول به طرز شگفت‌انگیزی مقاوم است. تحقیقات نشان می‌دهند که هرچند ویروس‌ها خارج از بدن پس از چند دقیقه یا ساعت از بین می‌روند اما برخی از ویروس‌ها طولانی‌تر از این مدت فعال باقی می‌مانند و به طور بالقوه ناقل بیماری‌اند. این تحقیقات از ماندگاری ویروس تا ۲۴ ساعت بر روی کاغذ و مقوا و تا دو یا سه روز بر روی پلاستیک و سطوح فلزی در شرایط آزمایشگاهی سخن می‌گویند.
ویروس جدید کرونا اجازه اشتباه نمی‌دهد
ویروس‌ کرونا به دلیل نسخه‌های (کپی‌های) فراوانی که در سلول میزبان می‌تواند تولید کند، به طور طبیعی مستعد جهش هم هست. این مسئله لزوما یک مزیت نیست. چرا که جهش‌ها می‌توانند مزاحم و مانع روند حمله و تکثیر ویروس در میزبان شوند. اما در مورد ویروس جدید کرونا این احتمال داده می‌شود که این ویروس همانند دیگر ویروس‌های خانواده کرونا دارای مکانیسمی است که هنگام کپی کردن "توالی اسید نوکلئیک" از بروز اشتباه جلوگیری می‌کند؛ به اصطلاح قادر به نوعی نمونه‌خوانی یا Proofreading است. در پروسه همانندسازی، ژنوم دوباره بازخوانی (بررسی) می‌شود و از جهش‌های ناخواسته که می‌توانند ویروس را ضعیف یا قدرت سرایت را کاهش دهند، جلوگیری می‌شود.
اینها نمونه‌ای از ویژگی‌های ویروس جدید کرونا است که گمان می‌رود به چیرگی و موفقیت این ویروس تا بدین‌جا کمک کرده‌اند. در برابر این ارتش قوی، سریع و تا کنون دست‌کم در ۳۰۸۹۱ مورد، مرگبار (تا ظهر ۱۰ فروردین)، اما محققان و دانشمندان هم بیکار ننشسته‌اند. جستجو به دنبال دارو و واکسنی برای مداوای بیماران و پیشگیری از کرونا با شدت در بسیاری کشورها ادامه دارد.