اخبار بد را به من می‌دهند، اخبار خوب را به شاه

از سفارت آمریکا در ایران به وزارت امور خارجه در واشنگتن
۱۶ نوامبر ۱۹۷۶ [۲۵ آبان ۱۳۵۵]
نخست‌وزیر هویدا روز ۱۶ نوامبر در سخنرانی افتتاحیهٔ خود در جمع هیات نمایندگان کنگره آمریکا اعلام کرد که امیدوار است این نشست در فضایی صادقانه برگزار شود و از پاسخگویی به سؤالات در پایان سخنرانی‌اش استقبال کرد. سپس نخست‌وزیر با لحن سرزنده خودش، گزارش خلاصهٔ ۱۵ دقیقه‌ای از موقعیت ژئوپولتیک - استراتژیک - اجتماعی - اقتصادی ایران را ارائه کرد و با استفاده از نقشه و نمودار‌های مختلف آمارهای بنیادی را نشان داد. او به این نکته اشاره کرد که تولید ناخالص ملی ایران ۵۸ میلیارد دلار است که پیش‌بینی می‌شود در پایان قرن این رقم به ۴۵۰ میلیارد دلار افزایش یابد.

رشد اقتصادی ایران در بخش غیرنفتی ۱۶ درصد با ارزش ثابت است. در کل، رشد سالیانه ۲۲ درصد است. بودجهٔ ایران را در حال حاضر ۴۵ میلیارد دلار اعلام کردند که یک دهم بودجهٔ کل آمریکاست. نخست‌وزیر سه بخش مهم برنامهٔ توسعه ایران را اینگونه معرفی کرد: دفاع، امور اقتصادی و امور اجتماعی. دفاع، بخش‌های مدنی همچون سپاه بهداشت و سپاه آموزش را نیز در بر می‌گیرد که ۱۳ درصد از تولید ناخالص ملی را به خود اختصاص می‌دهند. جمعیت ایران با رشد سالیانۀ ۳ درصد رو به افزایش است.

سناتور ریبیکف از نخست‌وزیر به خاطر گزارش مفیدش تشکر کرد و از سناتور فورد دعوت کرد تا نخستین سؤال را مطرح کند. سناتور فورد پرسید که ایران طی ۳۰‌-‌۲۰ سال آینده تا چه میزان در زمینهٔ انرژی هسته‌ای استقلال خواهد یافت.

نخست‌وزیر هویدا گفت که ایران باید آینده هسته‌ای را مدنظر داشته باشد. اگرچه تلاش‌ها و تحقیقات زیادی در زمینهٔ بهره‌وری از انرژی آب و توسعهٔ انرژی‌های خورشیدی صورت گرفته است، دولت ایران پیش‌بینی می‌کند که ۲۳ الی ۳۰ هزار مگاوات از نیروی برق تولیدی توسط انرژی هسته‌ای مورد نیاز است تا دیگر انواع انرژی را تکمیل کند. نخست‌وزیر بر تلاش‌های دولت ایران در زمینهٔ تحقیقات انرژی خورشیدی تاکید کرد.

سناتور بامپرز با اشاره به نیاز به ثبات در قیمت نفت، این سؤال را مطرح کرد که افزایش قیمت نفت در نشست سران اوپک که در ماه دسامبر در دوحه برگزار خواهد شد، چگونه پیش‌بینی می‌شود. افزایش ۱۵ درصدی بسیار زیاد خواهد بود به خصوص برای بریتانیای کبیر و ایتالیا. اعتدال می‌بایست در نظر گرفته شود.

نخست‌وزیر هویدا گفت که جملهٔ نخست سناتور را می‌بایست به خط طلا نگاشت و شاه نیز همین عقیده را دارد که شاخص قیمت نفت می‌بایست بر اساس تورم تغییر یابد. اگر قیمت کالاهای وارداتی از غرب افزایش یابد، دولت ایران نیز به پول بیشتری نیاز خواهد داشت تا برای این اقلام هزینه کند. نخست‌وزیر از هیات نمایندگان خواست تا هزینهٔ توسعه کشور‌های دیگر را بررسی کرده و لایحه نفتی‌شان را نیز با آنچه که برای خرید کالا از غرب می‌پردازند، مقایسه کنند. کشورهای عضو اوپک در بالی به توافق رسیدند تا منتظر نتیجهٔ کنفرانس اقتصاد جهانی پاریس باشند. همهٔ آنچه را که دولت ایران از فروش نفت به دست می‌آورد، در غرب هزینه می‌کند. در حال حاضر ۶ میلیارد دلار اندوختهٔ دولت ایران از درآمد‌های ۲۰ میلیارد دلاری‌اش است. آنچه که در دوحه اتفاق می‌افتد یک «مسالهٔ ۶۴ هزار دلاری» است. دولت ایران همواره در زمینهٔ افزایش قیمت نفت منطقی عملی کرده است. تصمیمی که اوپک در ماه دسامبر اتخاذ می‌کند یک تصمیم جمعی خواهد بود. احمقانه خواهد بود اگر کشورهای عضو اوپک فکر کنند که می‌توانند کشورهای اروپایی به خصوص ایتالیا و بریتانیای کبیر را «به زانو» درآورند.

نخست‌وزیر اظهار داشت که این کشور‌ها با برنامه‌ریزی به منظور فراهم ساختن بیمهٔ سلامت رایگان و اعتصابات متعدد اقتصاد خود را فلج کرده‌اند. در چند سال گذشته دولت ایران قادر نبوده است تا زمان ورود کالا از بریتانیا را پیش‌بینی کند. نخست‌وزیر اینگونه سخن خود را به اتمام رساند که بریتانیایی‌ها می‌بایست «زمان کمتری صرف نوشیدن چای بکنند». سناتور لکسالت خواهان نظر نخست‌وزیر راجع به کسری بودجه شد. نخست‌وزیر هویدا گفت که دولت ایران در سال گذشته ۱۰ درصد کسری بودجه داشته است. تامین مالی کسری بودجه در کوتاه‌ مدت می‌تواند مفید باشد ولی در درازمدت سیاست فاجعه‌باری خواهد بود.

سناتور گلن گفت که گسترش سلاح‌های هسته‌ای و خطرات بازفرآوری سوخت اتمی باعث نگرانی هیات نمایندگان است. کار‌تر، رئیس‌جمهور منتخب، اعلام کرده است که مخالف هر معاهدهٔ جدیدی از جانب ایالات متحده آمریکا برای فروش سوخت یا تکنولوژی هسته‌ای است. دولت ایران چه ضمانت‌هایی در زمینهٔ سوخت هسته‌ای را خواستار است؟ نخست‌وزیر هویدا اظهار کرد که ایران در پی تولید بمب اتم نیست؛ دولت ایران نمی‌تواند با ذخایر آمریکا و اتحاد جماهیر شوروی رقابت کند. نخست‌وزیر تاکید کرد که تکنولوژی هسته‌ای قابلیت تقسیم‌پذیری به چندین بخش مختلف را دارا نیست. هرگونه ضمانتی در زمینهٔ سوخت یا تکنولوژی هسته‌ای می‌بایست ضمانتی بین‌المللی باشد. به عنوان یکی از امضاکنندگان ان.پی.تی، ایران نظارت هیچ کشور دیگری بر برنامه‌های هسته‌ای‌اش را نمی‌پذیرد.

سناتور گلن این سؤال را مطرح کرد که سیاست دولت ایران چه خواهد بود اگر چندین کشور تولیدکننده، تامین سوخت هسته‌ای ایران را تضمین کنند. نخست‌وزیر هویدا گفت که او نمی‌تواند به چنین سؤالی پاسخ بدهد. او سپس مقایسه‌ای با پیمان‌های نظامی انجام داد با این مضمون که در صورت بروز بحران، کشور‌ها سخن زیاد می‌گویند ولی کم به آن عمل می‌کنند. در سال ۱۹۴۱، زمانی که ایران توسط اتحاد جماهیر شوروی و بریتانیا اشغال شد، هیچ کشوری به کمک ایران نیامد. نخست‌وزیر گفت که اگر ایران بار دیگر به اشغال اتحاد جماهیر شوروی دربیاید دولت ایران «سیاست زمین سوخته» را به کار خواهد گرفت، برای مثال مردم ایران خود همه چیز را از بین خواهند برد (میادین نفتی، کارخانه‌ها، لوله‌های نفت و غیره). «اگر استقلالمان را از دست بدهیم، دیگر نمی‌خواهیم زنده بمانیم.»

نخست‌وزیر سپس به قطعنامهٔ ۲۴۲ سازمان ملل اشاره کرد که مورد توافق اتحاد جماهیر شوروی و ایالات متحده آمریکا بوده است. بر طبق این قطعنامه، ایران نیز می‌بایست همانند کره و ویتنام تقسیم شود. نخست‌وزیر سپس به شوخی اضافه کرد که خوشبختانه در زمان جنگ‌های داخلی آمریکا، سازمان ملل هنوز تشکیل نشده بود. سناتور گلن پرسید که آیا دولت ایران تحقیقاتی بر روی قدرت همجوشی در مرکز تحقیقات انرژی هسته‌ای امیرآباد انجام می‌دهد. نخست‌وزیر هویدا پاسخ را به دکتر اعتماد، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران (AEOI)، واگذار کرد. دکتر اعتماد پاسخ داد که برخی تحقیقات در زمینهٔ قدرت همجوشی انجام پذیرفته ولی این تحقیقات به تازگی آغاز شده است. او جزئیات بیشتری ارائه نداد.

سناتور گلن پرسید که ایران برای بهره‌برداری از منابع وسیع گاز طبیعی چه برنامه‌ای را در نظر گرفته است. نخست‌وزیر هویدا گفت که اگر قیمت گاز طبیعی افزایش پیدا کند، دولت ایران نیز به طبع مقادیر بیشتری گاز صادر خواهد کرد. در حال حاضر مقادیری گاز توسط خطوط لوله به اتحاد جماهیر شوروی فرستاده می‌شود و در عین حال برای مصارف داخلی و کارخانجات پتروشیمی نیز مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد. سناتور بیکر نظر نخست‌وزیر راجع به اختلافات داخلی و ناآرامی‌هایی که در نتیجه سیاستگذاری‌های دولت ایران پدید آمده است، را جویا شد. نخست‌وزیر هویدا اعلام کرد که تعدادی ایرانی که در خارج (لیبی) آموزش یافته‌اند به مبارزهٔ مسلحانه علیه دولت ایران پرداخته‌اند. نخست‌وزیر تاکید کرد که این مسالهٔ کوچکی است و کاملا تحت کنترل است. این گروه، نمایندهٔ هیچ حرکت جمعی علیه دولت ایران نیستند. نخست‌وزیر اضافه کرد که پیدایش تدریجی یک طبقهٔ متوسط ثروتمند و قوی، مقداری غرولند را نیز به همراه دارد و این نشانهٔ سلامت جامعه است.

سناتور بیکر پرسید که آیا تروریست‌ها تهدیدی علیه برنامهٔ هسته‌ای دولت ایران به شمار می‌روند. نخست‌وزیر هویدا به صراحت اعلام کرد که چنین تهدیدی وجود ندارد. سناتور کالور دو سؤال را مطرح کرد:
۱) توضیح نخست‌وزیر دربارهٔ جانشین شاه و ۲) آیا ایران از منابع نیروهای انسانی آموزش‌دیدهٔ محدودی که دارد در زمینه‌های دفاعی بیش از حد استفاده می‌کند؟

نخست‌وزیر هویدا در پاسخ به سؤال نخست توضیح مختصری در باب حکومت نائب‌السلطنه‌ای ارائه داد و اینکه چگونه حکومت تا زمان رسیدن ولیعهد به سن قانونی ادامه خواهد یافت. در پاسخ به سؤال دوم، نخست‌وزیر نیز با این موضوع که منابع نیروهای انسانی محدودند هم‌عقیده است ولی برنامه‌های آموزش حرفه‌ای نظامی دولت ایران کاملا مناسب طراحی شده‌اند. هنگامی که یک فرد مشمول، آموزش می‌بیند و خدمت سربازی‌اش پایان می‌یابد به زندگی غیرنظامی باز می‌گردد و می‌تواند از آموزش‌هایی که در ارتش دیده است در زمینهٔ حرفه‌ای غیرنظامی بهره ببرد. از آنجایی که فقط افسران به این حرفه ادامه می‌دهند، اکثریت پرسنلی که آموزش نظامی دیده‌اند به مشاغل غیرنظامی می‌پردازند.

سناتور ریبیکف اظهار کرد که شاه در زمینهٔ انرژی در والا‌ترین سطح اهمیت جهانی قرار گرفته‌ است. در گذشته کسینجر وزیر امور خارجه آمریکا در پی ثابت کردن قیمت نفت بود ولی سیمون وزیر خزانه‌داری آمریکا و برخی دیگر با آن مخالفت کردند. ریبیکف به سخنانش اینگونه ادامه داد که جهان بر این عقیده است که ایران بانی اصلی افزایش قیمت نفت در اوپک است در حالی که عربستان سعودی خواهان ثابت نگاه داشتن قیمت فعلی است. با توجه به این موضوع ریبیکف از نخست‌وزیر پرسید که آیا این امکان وجود دارد که اوپک افزایش قیمت نفت را به تعویق بیاندازد تا دولت جدید آمریکا قدرت را در دست بگیرد و خط مشی جدیدی را در زمینهٔ بررسی مشکل انرژی و قیمت نفت آغاز کند.

نخست‌وزیر هویدا پاسخ داد که کنفرانس اقتصاد جهانی پاریس و نشست‌های جانبی آن مدتی است که در جریان است. به علاوه، تورم و بحران اقتصادی در غرب پیش از افزایش قیمت نفت آغاز شده است. دولت اگر برای خرید کالا بهای بالاتری بپردازد و درآمد کمتری از نفت عایدش شود، می‌بایست پاسخگوی مردم باشد. نخست‌وزیر این توضیح را اضافه کرد که هرچه پول بیشتری از فروش نفت عاید دولت ایران شود، بیشتر صرف اقتصاد آمریکا خواهد شد. در حال حاضر ۱۹.۶ درصد از کل واردات دولت ایران از ایالات متحده است در حالیکه فقط ۷ درصد از صادرات کل ایران به آمریکا است.

سناتور ایگلتن پرسید که در صورت تهدید مستقیم اتحاد جماهیر شوروی برای حمله به ایران، آیا دولت ایران برنامه‌ای برای تولید اسلحه در نظر دارد یا خیر. نخست‌وزیر هویدا به این سؤال پاسخ منفی داد و سپس اینگونه توضیح داد که پیش‌بینی اینکه اتحاد جماهیر شوروی مستقیم به ایران حمله کند یا با واسطهٔ کشورهایی همچون عراق یا افغانستان، بسیار مشکل است. سپس به این نکته نیز اشاره کرد که اگر تنگهٔ هرمز بسته شود، نفت حیاتی اروپای غربی و ژاپن کاملا قطع خواهد شد. او اضافه کرد که عراقی‌ها سلاح‌های جدید‌تر و مجهزتری را از شوروی دریافت می‌کنند. در سفری که او به اتحاد جماهیر شوروی داشت، نخست‌وزیر شوروی پرسید که چرا دولت ایران خود را تا این حد به سلاح مجهز می‌سازد. او پاسخ داد که دولت شوروی پاسخ این سؤال را می‌داند. هویدا سپس از هیات نمایندگان پرسیدند که اگر ایران با واسطه یا بی‌واسطه به اشغال اتحاد جماهیر شوروی در بیاید، چه بر سر منطقه و نفت آن خواهد آمد.

سناتور ایگلتن پرسید که آیا تهدید مورد بحث نخست‌وزیر، با توجه به افزایش هزینهٔ دفاعی، ۱۱ برابر سال ۱۹۷۰ است. نخست‌وزیر هویدا به سادگی پاسخ داد: «تهدید، تهدید است، چه بزرگ و چه ناچیز.» او پرسید که آیا ایالات متحده آمریکا تضمین می‌کند که از ایران در برابر هر تهدیدی محافظت کند؟ سناتور کَنُن سؤال کرد در صورتی که ایران نتواند تسلیحات مورد نیازش را از ایالات متحده تامین کند به کجا روی خواهد برد. نخست‌وزیر هویدا پاسخ داد که ایران وارد بازار جهانی خواهد شد. سناتور ریبیکف از نخست‌وزیر به خاطر توضیحات و نحوهٔ پاسخگویی صریح‌اش به سؤالات هیات نمایندگان تشکر کرد.

نخست‌وزیر هویدا، در پایان جلسه‌ای که تقریبا یک ساعت و نیم به طول انجامید، به تاریخچهٔ رابطه دوستی میان ایران و آمریکا پرداخت؛ روزهای پس از جنگ جهانی دوم که آمریکا سخاوتمندانه به یاری ایران شتافت. اکنون ایران قادر است روی پای خود بایستد. پس از آنکه با شوخی مشکلات نخست‌وزیری را توضیح داد (مردم همیشه اخبار بد را برای او می‌آوردند ولی اخبار خوب را مستقیم نزد شاه می‌برند) از هیات نمایندگان خواست تا برای صرف ناهار به او بپیوندند.