روزهایی که به پای قلیان دود می‌شود
«محمد رونق‌نژاد» کارشناس بهداشت محیط مرکز بهداشت صومعه‌سرا در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، با بیان اینکه دخانیات به کلیه موادی گفته می‌شود که در آنها از توتون برگ خشک شده گیاه تنباکو استفاده می‌شود، اظهار کرد: سیگار و قلیان از مهم‌ترین مواد دخانی به‌شمار می‌روند که امروز در جامعه به وفور یافت می‌شود. گسترش مصرف قلیان و اشتیاق افراد جامعه به مصرف آن یکی از دغدغه‌هایی است که در دهه‌های اخیر بیش از پیش قابل مشاهده است به گونه‌ای که جوانان بدون توجه به سلامت خود در محل‌هایی نظیر قلیان‌سراها، سفره‌خانه‌های سنتی، پارک‌ها و حتی منازل نسبت به مصرف آن بدون اطلاع از عوارض مصرف و اعتیادآور بودن آن اقدام می‌کنند.
وی با بیان اینکه طبق آمارها و بررسی‌های صورت گرفته دود قلیان حاوی 4000 ماده سمی و 70 نوع ماده سرطان‌زاست، افزود: بیماری‌های قلبی و عروقی و سرطان‌ها به طور مستقیم و تصادفات نیز به‌صورت غیرمستقیم مرتبط با مصرف مواد دخانی هستند.
افزایش مصرف قلیان در میان بانوان
این کارشناس با اشاره به افزایش مصرف قلیان توسط بانوان خاطرنشان کرد: امروز نه تنها مصرف قلیان در میان مردان بلکه در میان زنان نیز به طور گسترده‌ای افزایش یافته است به گونه‌ای که طبق آمارهای سازمان بهداشت جهانی تعداد زنان مصرف‌کننده قلیان نسبت به 20 سال گذشته 60 درصد افزایش یافته است.
کاهش 25 درصدی مصرف دخانیات نتیجه جمع‌آوری قلیان از قلیان‌سراها
رونق‌نژاد با اشاره به اشتباه خواندن این تصور که جمع‌آوری قلیان از قلیان‌سراها و سفره‌خانه‌های سنتی به‌صورت صددرصدی در کاهش مصرف دخانیات موثر است، گفت: طبق نتایج بررسی‌ها، با ممنوعیت مصرف دخانیات در اماکن عمومی می‌توان حداکثر شاهد کاهش 25 درصدی مصرف دخانیات بود، چون در صورت جمع‌آوری قلیان از قلیان‌سراها به‌علت فعالیت عاملین فروش مواد دخانی، دخانیات علی‌الخصوص قلیان خریداری و توسط افراد جامعه وارد زندگی شخصی و منازل می‌شود و با متأثر شدن اعضای خانواده از مضرات استعمال دخانیات جامعه نیز به خطر خواهد افتاد.
کارشناس بهداشت محیط مرکز بهداشت صومعه‌سرا توجه به بحث آموزش با افزایش آگاهی اذهان عمومی جامعه و افراد مصرف‌کننده در خصوص مضرات دخانیات را از راهکارهای کاهش مصرف و بروز مشکلات خواند و یادآور شد: با افزایش آگاهی، این باور در افراد جامعه ایجاد می‌شود که استعمال دخانیات مضر است و به نوعی منجر به ایجاد فرهنگ عدم استعمال دخانیات در جامعه می‌شود.
وی خاطرنشان کرد: در کنار توجه به الزامات قانونی در خصوص ممنوعیت استعمال دخانیات در جامعه و بهره‌گیری از آموزش با هدف آگاهی و ایجاد فرهنگ می‌توان آمار مصرف قلیان را در جامعه کاهش داد.
رونق‌نژاد با اشاره به عوامل افزایش‌دهنده آمار مصرف دخانیات در کشور تصریح کرد: بزرگ‌ترین کمپانی‌های تولید مواد دخانی در کشورهای پیشرفته قرار دارند و در مقابل بیشترین میزان مصرف مواد دخانی نیز مربوط به کشورهای در حال توسعه، کشورهای قاره آفریقا، کشورهای جهان سوم و کشورهای حاشیه دریای مدیترانه است.
این کارشناس با تأکید بر اینکه بیشترین میزان تولید، سوددهی و ارزآوری متعلق به کشورهای پیشرفته است، گفت: بیشترین میزان مصرف دخانی، زیان‌های اقتصادی و سلامتی و بروز بیماری‌های مربوط، به کشورهای در حال توسعه تعلق دارد.
تضاد آشکار در قوانین ممنوعیت استعمال دخانیات وجود دارد
رونق‌نژاد عامل 90 درصد سرطان ریه در کشورهای در حال توسعه را طبق آمارها، مرتبط با مصرف دخانیات دانست و گفت: ناآگاهی افراد در مورد مضرات سیگار و قلیان، عدم اجرای قوانین ممنوعیت و تضاد آشکار بین اصل قوانین ممنوعیت استعمال مواد دخانی و مشاهدات در جامعه از علل عدم کاهش آمار مصرف دخانیات است. متأسفانه در جامعه، صنوفی در پروانه کسب خود دارای مجوز عاملیت فروش مواد دخانی می‌باشند.
وی با یادآوری اینکه بر اساس اصل 138 قانون اساسی جمهوری اسلامی به هیئت وزیران اجازه تصویب آئین‌نامه ممنوعیت عرضه دخانیات، قلیان داده شده است، افزود: ماده 13- 15 آئین‌نامه صنوف در مورد ممنوعیت استعمال مواد دخانی در اماکن عمومی است.
کارشناس بهداشت محیط مرکز بهداشت صومعه‌سرا با بیان اینکه ایران دارای مرز مشترک با بسیاری از کشورها و کنترل این مرزها دشوار است، یادآور شد: قاچاق و ورود مواد دخانی عاملی در افزایش آمار مصرف در کشور است. طبق آمارها سالی هزار تریلی سیگار در ایران قاچاق می‌شود.
وی با بیان اینکه مصرف سیگار در ایران باعث 2000 مرگ در هفته می‌شود، تصریح کرد: هر 5 دقیقه یک نفر در ایران بر اثر عوارض مصرف سیگار می‌میرد. مخارج سیگار در ایران روزانه سه میلیارد تومان و در سال 3000 میلیارد تومان است.
رونق‌نژاد با بیان اینکه طبق مطالعات انجام شده در سراسر دنیا در خصوص بیماری‌های مرتبط با استعمال دخانیات، حداقل 25 نوع بیماری خطرناک شامل انواع سرطان‌ها، بیماری‌هایی چون قلب و عروق، ریه، کبد، گوارش، نازایی و... به اثبات رسیده است، یادآور شد: بروز 50 هزار مرگ در ایران و یا در هر ثانیه یک مرگ ناشی از مصرف دخانیات در جهان شدت خطر دخانیات را روشن می‌کند.
10 میلیون ایرانی، مصرف‌کننده مواد دخانی هستند
کارشناس بهداشت محیط مرکز بهداشت صومعه‌سرا با بیان اینکه 3 درصد نوجوانان 13 تا 15 سال ایرانی سیگاری و 8.7 درصد این افراد مستعد سیگاری شدن در جوانی هستند، خاطرنشان کرد: هم‌اکنون بیش از 10 میلیون مصرف‌کننده دخانیات در سطح کشور وجود دارد و این در حالی است که 14 درصد جمعیت ایران بین 15 تا 64 ساله مصرف‌کننده مواد دخانی می‌باشند.
وی با تأکید بر اینکه مصرف قلیان از 12 به 26 درصد در ایران افزایش یافته است، گفت: هر فرد مصرف‌کننده قلیان در هر وعده معادل 100 نخ یا بیشتر از دود سیگار استنشاق می‌کند.
رونق‌نژاد با بیان اینکه هم‌اکنون یک میلیارد و 300 میلیون نفر در سطح جهان سیگار مصرف می‌کنند که 84 درصد آن در کشورهای در حال توسعه است، ادامه داد: سالانه 5 میلیون نفر در اثر بیماری‌های ناشی از مصرف دخانیات جان خود را از دست می‌دهند.
وی به زیان‌های ناشی از مصرف دخانیات اشاره و تصریح کرد: استعمال دخانیات عامل بروز یا تشدیدکننده بسیاری از بیماری‌های مرتبط از جمله سرطان‌های ریه، حفره دهان، حنجره، بیماری‌های قلبی و عروقی، کاتاراکت، از دست دادن موها، ضایعات شنوایی، پوکی استخوان، فساد دندان‌ها و... می‌باشد. در جمعیت‌هایی که استعمال دخانیات در چند دهه اخیر امری متداول شده است 90 درصد سرطان ریه، 15 تا 20 درصد سایر سرطان‌ها، 75 درصد برونشیت مزمن و آمفیزم و 25 درصد مرگ و میر ناشی از بیماری‌های قلبی و عروقی در سنین 35 تا 69 سال ناشی از مصرف دخانیات بوده است.
مصرف سیگار قابل قبول‌ترین خلاف عرف جامعه است
کارشناس بهداشت محیط مرکز بهداشت صومعه‌سرا با تأکید بر اینکه استعمال دخانیات در طی زمان موجب تنگی تدریجی و انسداد ناشی از آن در شرائین می‌شود، گفت: مصرف سیگار نیز نوعی اعتیاد است، اما متأسفانه این مسأله به مرور در اجتماع جا افتاده و قابل قبول‌ترین عمل خلاف عرف جامعه محسوب می‌شود. از علل شیوع این عادت، احساس بدست آوردن شخصیت کاذب در افراد جوان، اثر تخدیرکنندگی جزئی سیگار و مصرف آن در لحظات عصبانیت و غم و وابستگی جسمی و روانی با گذشت زمان است. متأسفانه وجود این عادت خود زمینه‌ساز بروز اعتیاد به مواد مخدر، الکل، فقر، بزهکاری علی‌الخصوص در افراد جوان می‌شود.
وی از میان رفتن خاک، تخریب جنگل‌ها، مصرف آفت‌کش‌ها، آلودگی آب‌های زیرزمینی را از مضرات زیست‌محیطی دخانیات برشمرد و اضافه کرد: مصرف مواد مغذی خاک توسط گیاه توتون موجب عاری شدن خاک از این مواد شده و از طرفی موجب جذب آفت‌ها می‌شود. استفاده از انواع کودهای شیمیایی و آفت‌کش‌ها آلودگی‌های زیرزمینی را بدنبال دارد و از طرفی دیگر مقدار زیادی از درختان جنگل‌ها برای سوخت در عمل آوردن توتون نیز از بین می‌روند.
رونق‌نژاد با بیان اینکه آلودگی هوا ناشی از دود سیگار نیز یکی دیگر از زیان‌ها می‌باشد، تصریح کرد: دود سیگار نیز دارای دو جریان اصلی و کناری است. جریان اصلی هنگام پُک زدن به دهان و ریه وارد می‌شود و جریان کناری در فاصله پُک زدن از نوک سیگار در هنگام بازدم وارد محیط و سپس ریه می‌شود. دود سیگار حاوی 4000 نوع ماده با آثار آنتی‌ژنی، جهش‌زایی، سرطان‌زایی، دارویی و ضد سلولی است.
قلیان دروازه ورود به اعتیاد
این کارشناس قلیان را دروازه ورود به اعتیاد خواند و افزود: قلیان به دو شکل جسمانی و روانی اعتیاد را موجب می‌شود. در اعتیاد جسمانی، مواد دخانی تنباکو باعث نئشگی و در نتیجه اعتیاد می‌شود که معمولاً فرد در همان سطح قلیان متوقف نمی‌شود و کم کم به سیگار، حشیش، تریاک و مواد توهم‌زاد روی می‌آورد که ناشی از تنوع‌طلبی و جست و جوی نئشگی در سطوح بالاتر است.
وی خاطرنشان کرد: در وابستگی روانی، فرد به تکرار رفتار قلیان کشیدن عادت می‌کند. در این حالت بیشتر وابستگی بوجود می‌آید تا اعتیاد.
حرارت زیاد ذغال قلیان سرطان‌زاست
رونق‌نژاد استون، آلومینیوم، آرسنیک، کادمیوم، سیانید، د.د.ت را از جمله سموم موجود در تنباکو، دود سیگار و قلیان دانست و خاطرنشان کرد: بررسی‌ها نشان می‌دهد هر پُکی که به قلیان زده می‌شود تقریباً 40 برابر یک پُک سیگار دود به ریه فرد می‌رساند و از طرفی دیگر به‌علت درجه حرارت بسیار بالای ناشی از استعمال ذغال، مواد سمی و سرطان‌زای بیشتری را بوجود می‌آورد.
وی با بیان اینکه ترکیب سمی منوکسیدکربن در قلیان حدود 10 برابر بیشتر از سیگار است، گفت: نحوه پُک زدن به قلیان به صورتی است که فرد با مکش عمیق باعث باقی ماندن دود در عمق ریه شده و به همین علت دود قلیان در مقایسه با دود سیگار زودتر باعث تخریب بافت ریه می‌شود. مقدار نیکوتین موجود در یک وعده کشیدن قلیان با مقدار نیکوتین موجود در یک بسته کامل سیگار برابری می‌کند.
رونق‌نژاد خاطرنشان کرد: علاوه‌بر خطرناک بودن دود قلیان برای سلامت دستگاه تنفس، قلب و عروق عامل منفی قلیان، انتقال بیماری‌های مختلف از طریق دهان و دندان آلوده به‌وسیله استفاده مشترک چند نفر از نی‌ِ قلیان است که موجب انتقال بیماری‌هایی مانند سل، هپاتیت، تب خال‌های ویروسی، صدها قارچ و...اسهال عفونی و ویروس‌های تنفسی می‌شود.
آب قلیان سموم تنباکو را جذب نمی‌کند
کارشناس بهداشت محیط مرکز بهداشت صومعه‌سرا یادآور شد: برخی بر این باورند که آب قلیان، سموم حاصل از سوختن تنباکو و ذغال را جذب می‌کند اما این تصور فقط در صورتی صادق است که این سموم در آب قابل حل باشد که البته این‌گونه نیست و دودی که از قلیان تولید می‌شود مقادیر زیادی سموم خطرناک دارد که باعث بروز ناراحتی و بیماری‌های مختلف می‌شود.
قلیان پدیده شوم اجتماعی
در ادامه سرهنگ «اردشیر آقاجانی» فرمانده انتظامی صومعه‌سرا در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، منطقه گیلان، قلیان را دروازه ورود به اعتیاد دانست و اظهار کرد: مصرف قلیان زمینه گرایش به اعتیاد و مواد مخدر است.
وی با بیان اینکه مصرف قلیان دارای عوارضی بسیار بیشتر از سیگار است و بسیاری از افراد جامعه اعم از مرد و زن و پیر و جوان را درگیر خود می‌کند، افزود: دشمن برای نفوذ و آسیب به کشور جوانان را نشانه گرفته است، یکی از ترفندهای دشمن برای رسیدن به اهداف شوم خود ترویج مصرف قلیان و سایر مواد دخانی است.
فرمانده انتظامی صومعه‌سرا قلیان را یک پدیده شوم اجتماعی خواند و خاطرنشان کرد: قلیان مهم‌ترین علت گرایش جوانان به مواد مخدر و اعتیاد است. باید زمینه مصرف قلیان را کاهش داد، چون دروازه ورود به مواد مخدر است و می‌تواند عواقب جبران‌ناپذیری را به بار آورد.
آگاهی خانواده مهم‌ترین راه پیشگیری مصرف قلیان
آقاجانی با بیان اینکه عدم اطلاع و آگاهی از مضرات قلیان از علل گرایش به مصرف است، گفت: فرهنگ‌سازی و آگاه‌سازی خانواده‌ها و والدین مهم‌ترین راه‌حل پیشگیری از گرایش به مصرف است.
وی یادآور شد: آموزش و پرورش دارای نقشی اثرگذار و کلیدی در فرهنگ‌سازی و پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی چون قلیان و مواد دخانی است.
صدور مجوز قلیان‌سرا فاقد وجاهت قانونی است
وی با بیان اینکه عدم وجود امکانات تفریحی، بیکاری جوانان و ارزان بودن و سهولت دسترسی می‌تواند از علل گرایشات به مصرف قلیان باشد، تصریح کرد: صدور مجوز قلیان‌سرا از سوی هر مرجعی فاقد وجاهت قانونی است.
هیچ‌گونه مجوزی تحت‌عنوان قلیان‌سرا در صومعه‌سرا صادر نشده است
فرمانده انتظامی صومعه‌سرا با تأکید بر اینکه به صورت مصوب مکانی تحت‌عنوان قلیان‌سرا وجود ندارد، خاطرنشان کرد: هیچ یک از اماکن عرضه‌کننده قلیان شهرستان مجوزی مبنی بر عرضه قلیان ندارند و این در حالی است که قهوه‌خانه‌ها، رستوران‌ها، کافی‌شاپ‌ها و...در کنار ارائه خدمات چای و... نسبت به عرضه قلیان اقدام می‌کنند که تداخل صنفی محسوب می‌شود و باید توسط اتاق اصناف پیگیری شود.
حدود 80 واحد صنفی در صومعه‌سرا قلیان عرضه می‌کنند
وی تعداد اماکنی که در شهرستان صومعه‌سرا در کنار عرضه چای و... قلیان عرضه می‌کنند را حدود 80 واحد برشمرد و افزود: هم‌اکنون بدنبال ساماندهی این مراکز در شهرستان با همکاری بهداشت، اتاق اصناف، اتحادیه رستوران‌داران، دادستانی، صنعت، معدن، تجارت و نیروی انتظامی می‌باشیم.
آقاجانی با اشاره بر اینکه این اماکن تنها با دستور مستقیم مقام قضایی، اعلام اتاق اصناف و اتحادیه مربوطه و بر اساس تخلفات افراد در این واحدها پلمب می‌شوند، یادآور شد: اغلب واحدهای صنفی شهرستان در این زمینه حداقل یکبار سابقه پلمب را دارند.
وی با بیان اینکه قانونی به صراحت مبنی بر جرم بودن مصرف سیگار و قلیان وجود ندارد بلکه غیرمجاز عنوان شده است، گفت: عمده تلاشمان برای برطرف کردن معضلات اجتماعی نظیر قلیان اجرای اقدامات فرهنگی است.
فرمانده انتظامی صومعه‌سرا فرهنگ‌سازی در راستای عدم استفاده از قلیان را ضروری دانست و گفت: استفاده نکردن از قلیان باید در مراکز عمومی، رستوران‌ها و...به یک فرهنگ تبدیل شود که نیازمند برنامه‌ریزی است.
مأموران انتظامی پشتیبان مبارزه با قلیان است
وی با بیان اینکه بهداشت متولی اصلی مبارزه با قلیان است، خاطرنشان کرد: مأموران انتظامی وظیفه پشتیبانی را در این خصوص عهده‌دار است.
آقاجانی با یادآوری اینکه بر اساس اعلام قانونی به واحدهای صنفی عرضه قلیان به افراد زیر 17 سال و بانوان در شهرستان ممنوع است، گفت: نباید به قلیان‌سراها به دید شغل نگاه کنیم که مانعی برای جلوگیری و برخورد با این مراکز و تخلفات باشد، چون در حال ضربه زدن به بدنه اجتماع و جوانان است.
وی با بیان اینکه باید به‌دنبال راه‌حلی بود و فکری اندیشید که با منع مصرف قلیان در اماکن، به خانه‌ها انتقال می‌یابد، تصریح کرد: پلمب و تعطیلی مراکز عرضه قلیان راه‌حلی اثربخش و قطعی نیست، چون با انتقال به خانه‌ها تنها مکان مصرف تغییر می‌کند و ماهیت دچار تغییر نمی‌شود.
فرمانده انتظامی صومعه‌سرا با بیان اینکه باید به‌صورت ریشه‌ای و با نگاهی جامع و کارشناسی با این پدیده اجتماعی که جزء کج‌روی و آسیب‌های اجتماعی است برخورد شود، یادآور شد: رسانه‌ها دارای نقشی سازنده در این راستا می‌باشند. رسانه‌ها با اطلاع‌رسانی می‌توانند نقش مهم و اثرگذاری را در فرهنگ‌سازی عدم استعمال قلیان ایفا کنند.
