چرا «هری پاتر» پرمخاطب است؟

مترجم مجموعه کتاب‌های «هری پاتر» اثر جی. کی. رولینگ که اخیرا کتاب هشتم آن به زبان اصلی منتشر شده است در گفت‌وگو با ایسنا، درباره هجوم برخی ناشران و مترجمان برای ترجمه سریع و عرضه کتاب‌های رولینگ در ایران گفت:‌ علت اصلی به رکود بازار نشر در ایران برمی‌گردد. در این فضا هر کسی به دنبال این است که کاری که تولید می‌کند با اقبال مواجه شود؛ در نتیجه وقتی کتاب تازه‌ای از نویسنده‌ای مثل رولینگ به بازار می‌آید و همچنین به این خاطر که ما کپی‌رایت را رعایت نمی‌کنیم، برخی ناشران و مترجمان منعی نمی‌بینند که به این شکل به سراغ ترجمه و چاپ این آثار بروند.

او درباره میزان اقبال یک اثر  با ترجمه یک مترجم خاص بیان کرد: آثار نویسندگان شناخته‌شده معمولا در طول زمان مترجم خاص خودشان را پیدا می‌کنند. تجربه هم نشان داده است که وقتی مترجم دیگری به سراغ آثار این نویسندگان می‌رود عملا جواب نمی‌گیرد. در زمینه ترجمه مجموعه آثار «هری پاتر» افراد مختلفی برای ترجمه این آثار اقدام کردند، اما در ادامه نتیجه برای‌شان موفقیت‌آمیز نبود؛ چون این‌گونه کتاب‌ها وقتی ناشر و مترجم مشخص دارد طبیعتا بیش‌تر مخاطبان به آن‌ها تمایل پیدا می‌کنند. در حال حاضر هم با این‌که ما به صورت قانونی عضو کنوانسیون‌ بین‌المللی برن نشده‌ایم اما آرام آرام داریم به سمت رعایت کردن کپی‌رایت می‌رویم که این موضوع بیش‌تر اخلاقی است. یعنی داریم یاد می‌گیریم که حق و حقوق دیگران را رعایت کنیم و به همدیگر احترام بگذاریم.

اسلامیه در پاسخ به این‌که آیا خود شما و انتشارات کتاب‌سرای تندیس برای ترجمه و انتشار آثار جی.کی. رولینگ با ناشر یا نویسنده وارد گفت‌وگو و توافق شده‌اید، گفت: بله، برای انتشار مجموعه کتاب‌های «هری پاتر» انتشارات کتاب‌سرای تندیس واقعا با ناشر صحبت کرده است.

او در پاسخ به این‌که به عنوان مترجم آثار جی.کی. رولینگ در ایران دلیل اقبال مخاطبان به آثار این نویسنده را چه چیزی می‌داند، به ایسنا گفت: من نظر شخصی‌ام را می‌گویم نه نظر کارشناسی. به نظر من قلم این نویسنده کشش دارد و شخصیت‌پردازی‌ها و فضاسازی‌ها آن‌قدر با جزئیات و دقیق است که خواننده را با خود همراه می‌کند. شخصیت‌هایی که رولینگ می‌سازد آن‌قدر دقیق و با دید روان‌شناسانه ساخته و پرداخته شده‌اند که تا مدت‌ها در ذهن خواننده جان دارند. طرح‌های داستانی کتاب‌های او خیلی محکم است بخصوص در مجموعه‌های «هری پاتر». استفاده بجا از شخصیت‌ها باعث شده که خواننده به همه عوامل داستان توجه کند. همچنین وجه مشترک همه کتاب‌های خانم رولینگ این است که او با طرح سوال‌هایی در آخر هر کتاب کاری می‌کند که مخاطب به حدس زدن روال داستان و کتاب بعدی او روی آورد. کارهای رولینگ توانایی این را دارند که حدس و گمان را در ذهن خوانندگان ایجاد کنند.

این مترجم درباره ترجمه تازه‌ترین کتاب رولینگ یعنی «هری پاتر و کودک نفرین‌شده» که در واقع یک نمایشنامه است نیز گفت:‌ در حال حاضر مشغول ترجمه این کتاب هستم. برای انتخاب اسم کتاب هنوز به توافقی نرسیده‌ایم و با ناشر تخمین زده‌ایم که این کتاب تا دو ماه آینده ترجمه و برای گرفتن مجوز نشر ارائه شود. این کتاب درواقع هشتمین کتاب از مجموعه «هری پاتر» است. البته در قالب یک نمایشنامه است و قرار است رمان آن در آینده منتشر شود. شخصیت‌های این نمایشنامه برای مخاطبان «هری پاتر» آشنا هستند، منتها داستان آن‌ها در این کتاب از 19 سال بعد از آخرین کتاب «هری پاتر» آغاز می‌شود.

او درباره شکل ترجمه مجموعه کتاب‌های «هری پاتر» و داستان‌هایی که رولینگ برای بزرگسالان نوشته است اظهار کرد:‌ نثر کتاب‌های بزرگسال این نویسنده سنگین‌تر است و ترجمه آن‌ها کار بیش‌تری می‌برد اما کتاب‌های «هری پاتر» کلمات ساده‌تری دارند و ترجمه آن‌ها زمان کمتری می‌برد.

اسلامیه درباره این‌که تا به حال چند مترجم به سراغ ترجمه کتاب‌های «هری پاتر» رفته‌اند، بیان کرد:‌ این موضوع در مقاطع مختلف فرق می‌کند. مثلا برای کتاب پنجم «هری پاتر» حدود 20 ناشر همزمان به ترجمه و چاپ این کتاب پرداختند.

او درباره کتاب‌های زیر چاپ خود نیز گفت:‌ در حال حاضر یک مجموعه پلیسی از رولینگ زیر چاپ دارم. نام این کتاب «رد پای شیطان» است و مخاطب آن بزرگسالان هستند.

این مترجم در مقایسه مخاطبان کتاب‌های بزرگسال و نوجوان رولینگ اظهار کرد:‌ مخاطبان مجموعه کتاب‌های «هری پاتر» چه در داخل و چه در خارج از کشور بیشتر از آثاری بوده که او برای بزرگسالان نوشته است. اما مخاطبان کتاب‌های بزرگسال این نویسنده در خارج از کشور بیشتر از ایران است. با این حال مخاطبان همین کتاب‌ها در ایران از مخاطبان دیگر کتاب‌های نویسندگان دیگر بیشتر بوده است.

او درباره تیراژ مجموعه کتاب‌های «هری پاتر» با ترجمه خودش نیز گفت: تیراژهای کتاب‌های اول 5000 نسخه بود که فکر می‌کنم الان بالای 20 یا 30 چاپ خورده‌اند اما این چاپ‌های آخر به نظرم تیراژها به 2000 نسخه کاهش پیدا کرده است.

ویدا اسلامیه در پایان متذکر شد:‌ به طور کلی اقبال به کتاب‌های خانم رولینگ یک استثناست و بسیاری هم به این استثنا بودن اشاره داشته‌اند.