روزی برای تئاتر

بیش از نیم قرن است که بیست و هفتم مارس هر سال میلادی که مصادف با هفتم فروردین شمسی می‌شود عنوان "روز جهانی تئاتر" را با خود یدک می‌کشد و امسال این روز برای ایرانی‌ها به ویژه هنرمندان تئاتری می‌تواند حال و هوای دیگری داشته باشد، چرا که برای اولین بار، این روز به نام روز ملی تئاتر یا همان عنوان رسمی "روز ملی هنرهای نمایشی" نامگذاری شده است. مناسبتی که باید دید لااقل در مقایسه با روزی همچون روز ملی سینما به چه جایگاهی در سطح جامعه و نیز میان مدیران ارشد حوزه فرهنگ و هنر می‌رسد.

از همان ابتدای نامگذاری روز جهانی تئاتر که توسط موسسه بین‌المللی تئاتر ثبت شد، یک چهره مطرح هنری و گاه غیرهنری  پیامی را به این مناسبت و به دعوت موسسه منتشر می‌کند که اولین بار در سال 1962 ژان کوکتو این پیام را نوشت. البته تاکنون قرعه به نام هیچ ایرانی‌ای نیفتاده است  و از بین هنرمندان ایرانی فقط بهروز غریب‌پور سال گذشته این فرصت را یافت که پیام روز جهانی تئاتر عروسکی را بنویسد. با این حال امسال هم اداره کل هنرهای نمایشی نام تعدادی از هنرمندان شاخص ایران در عرصه تئاتر را معرفی کرد ولی در نهایت ایزابل هوپر فرانسوی برای این کار انتخاب شد.

این پیام امروز (هفتم فروردین) در مقر اصلی یونسکو در پاریس قرائت و روز جهانی تئاتر جشن گرفته می‌شود. در ایران هم به همین مناسبت و نیز اولین روز ملی هنرهای نمایشی تعدادی از سالن‌های تئاتری تهران برخلاف سال‌های قبل که در نوروز تعطیل بودند، میزبان علاقه‌مندان به تئاتر خواهند بود.

اما جدا از این‌ها یکی از مهم‌ترین سوال‌هایی که به دنبال نامگداری روز هنرهای نمایشی در تقویم رسمی کشور مطرح می‌شود، این است که با این اقدام چه اتفاق ویژه‌ای لااقل در همین سال اول می‌توان برای این هنر ارزشمند متصور شد؟ آن هم در شرایطی که دو سال قبل، به طور پیاپی توسط وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی وقت (علی جنتی)، سال "تئاتر" در وزارت فرهنگ نامگذاری شد ولی همچنان کارهای نیمه تمام و اساسی زیادی باقی مانده که فقط در یک مورد به تمام نشدن تعیمرات و بازسازی و ایمن شدن تئاترشهر به عنوان مهم‌ترین مجموعه تئاتری کشور پس از دو سال، می‌توان اشاره کرد.

مهدی شفیعی ـ مدیرکل هنرهای نمایشی ـ در پاسخ به این پرسش به ایسنا گفت:‌ تئاتر دیگر یک ضرورت اجتماعی است و حالا باید از فرصتی مثل روز ملی هنرهای نمایشی این بهره را ببریم تا نهادهای فرهنگی و دستگاه‌های دیگر هم برای این هنر و حمایت از آن به خدمت گرفته شوند.

او اضافه کرد: گستردگی هنر نمایش و کثرت روز افزون فعالان این هنر و نیز تنوع کارکردهای آن اعم از سرگرم‌سازی و آموزش، نشان از این دارد که یک نهاد، وزارتخانه، معاونت یا سازمان و اداره کل به تنهایی قادر به تامین نیازهای مادی و حمایتی آن نیست و لزوما همراهی دستگاه‌های دیگر کشور را می‌طلبد تا به شکوفایی لازم برسد.

وی ادامه داد: استفاده از امکانات موجود نهادهای فرهنگی که متاسفانه برخی از آن‌ها رها شده و در مسیر استهلاک افتاده، برای بهره‌برداری حداکثری از فضاهای موجود می‌تواند بسیار کمک کننده باشد که خوشبختانه در این زمینه بخش خصوصی با ساخت و تامین مکان‌های اجرا، فعال شده است.

شفیعی با اشاره به  ایجاد ظرفیت‌های قانونی افزود: با توجه به نیاز فزاینده خانواده بزرگ تئاتر ایجاد فضا برای عرضه تولیدات نمایشی از اتفاقات مثبت و مبارکی است که باید برای ساماندهی آن گام‌هایی برداشته شود.

مدیرکل هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی با اشاره به نامگذاری دو سال گذشته به نام تئاتر، یاد آور شد: سال گذشته به پیشنهاد شورای فرهنگ عمومی و با تصویب در شورای عالی انقلاب فرهنگی روزی به نام روز ملی هنرهای نمایشی در تقویم کشور ثبت شد که این نشان از روشن شدن اهمیت تئاتر برای مدیران، سیاستگذاران و جامعه است به همین دلیل باید با یک برنامه ریزی منسجم از این فرصت و ظرفیت بهره برد. با این حال مهم‌ترین برنامه ما پیگیری سرفصل‌هایی است که در دو سال گذشته در اداره کل هنرهای نمایشی مشخص کردیم ودرهر بخش تاکنون اقداماتی انجام شده است.

به گفته شفیعی، حمایت از تولیدات تئاتر که نسبت به حدود چهارسال قبل رشد چهاربرابری هم داشته، توسعه زیرساخت‌های اجرای نمایش ، افزایش مخاطب تئاتر با هدف دسترسی عادلانه به انواع تولیدات تئاتری و رونق اقتصاد هنرهای نمایشی، ارتقاء جایگاه بین‌المللی تئاتر و توسعه فعالیت‌های پژوهشی با هدف حفظ و اشاعه مواریث نمایشی از مهم‌ترین سرفصل‌های تدوین شده در این دوره بوده که همچنان به طور جدی پیگیری می‌شود.

در حالی که هر سال یک چهره مطرح بین‌المللی پیام روز جهانی تئاتر را می‌نویسد، امسال به مناسبت اولین روز ملی هنرهای نمایشی در ایران علی نصیریان پیامی را نوشت و در آن تاکید کرد: از آنجا که تئاتر بر ذات «انسان» و «زندگی» مبتنی ست، هرگز کهنگی نمی­‌پذیرد و تا انسان دراین اریکه هستی زنده است، تئاتر نیز همپا با او زنده خواهد بود چرا که انسانی­‌ترین هنرهاست.

این بازیگر همچنین نوشته است: « تئاتر ایران جدای از ابعاد نمایشی و آئینی و خرده نمایش­‌ها و گونه­‌های نمایشی و ظرفیت­‌ها و قابلیت­‌های گران‌سنگ ادبی، به شکل مدرن، یکصد و پنجاهمین سال خود را تجربه می­‌کند و در همین عمر کوتاه خویش نشان داده است که از توانمندی­، استعداد و خلاقیت­‌های درخشانی برخوردار بوده که تاریخ تئاتر ایران گواه این مدعاست و زحمات و جانفشانی هنرمندان این رشته برای بقا و ماندگاری جای تقدیر بسیار دارد.

و در این میان تئاتر ملی آرزوی همیشگی هنرمندان تئاتر کشور بوده است. تئاتری ایرانی که با روحیه و خصال ملی قرابت داشته و هویت و هستی شناسی ایرانی را در فرهنگ جهانی به نمایش بگذارد. جدای از اهداف و زبان مشترک، هر ملتی هویت ویژه­ی خود را داراست و ناگزیر باید هر سرزمینی هنر ملی خود را بیافریند و آن را به تجارب میراث مشترک جهانی پیوند دهد و بی­‌شک در این فرآیند، هیچ ملتی صرفاً با الگوبرداری و اجرای نیمه آگاهانه­‌ی آثار ملل دیگر صاحب هنر ملی نشده است.»

همچنین طبق متن منتشر شده در سایت موسسه بین‌المللی تئاتر، در بخشی از متن ایزابل هوپر بازیگر مطرح فرانسوی هم امده است: «تئاتر همانند یک کامیابی در زندگی است که می تواند همه چیز را به چالش کشیده و مکان و زمان را درهم نوردد. بسیاری از نمایشنامه های امروزی از آثار کلاسیک قرون گذشته الهام می گیرند و هر اثر مدرنی که اجرا می شود یکی از آثار کلاسیک بسته به زمان آن، حیاتی نو روی صحنه می گیرند. تئاتر همواره از خاکستر خود دوباره زاده می شود، با شکستن و درهم ریختن قراردادهای کهنه و ظهور به شکلی نو: اینگونه است که زنده باقی می ماند.

بازیگران و هنرمندان تئاتر اتحاد پایدار بین همه مردم را با هم به ارمغان می آورد. مترجمان، مربیان، طراحان صحنه و لباس، هنروران، دانشگاهیان، پزشکان و مخاطبان، تئاتر را محافظت می کنند. بدون مردم هیچ تئاتری وجود دارد، هرگز این را فراموش نکنید. بیایید کاری کنیم که هیچ صندلی خالی وجود  » نداشته باشد. من معتقدم که تئاتر ما را دوست دارد؛ به همان اندازه که ما آن را دوست داریم.»