گروه جامعه: کریسمس آیینی است که مسیحیان جهان برای گرامیداشت زادروز حضرت عیسی مسیح برگزار میکنند. این جشن از 25 دسامبر آغاز میشود و تا جشن «خاجشویان» که از اعیاد مسیحی است (6 ژانویه) ادامه دارد. مردم در بسیاری از کشورهای جهان، کریسمس را مهمترین رویداد مذهبی خود میدانند و زمان زیادی است که این روز، به عنوان یک جشن بینالمللی هم در همه نقاط جهان برگزار میشود. ایران نیز یکی از کشورهایی است که کریسمس در آن با آدابورسومی خاص خود انجام میشود.
جمعیت مسیحیان ایران که بیشتر در شهرهای ارومیه، تبریز و اصفهان زندگی میکنند، به دو بخش ارمنیها و آشوریها تقسیم میشوند که آیینهای کریسمس را به شکل متفاوتی برگزار میکنند.آشوریها از اقوامی هستند که سالیان درازی در ایران کهن زندگی کردهاند و از بدو پیدایش مسیحیت به این آیین گرویدهاند. آنها نیز مانند بیشتر مسیحیان در سراسر دنیا، 25 دسامبر را سالروز تولد عیسی مسیح دانسته و این روز را به جشن و پایکوبی میپردازند.
25 روز مانده به میلاد مسیح، مسیحیان آشوری روزهای به نام روزه پرهیز میگیرند و در این مدت از خوردن گوشت و لبنیات خودداری میکنند. با رسیدن روز 25 دسامبر آشوریان روزه خود را بازکرده و با حضور در کلیسا، مراسم عشای ربانی را انجام میدهند. برخلاف مسیحیان در دیگر نقاط جهان که روز اول ژانویه را به عنوان روز آغازین سال نو میشناسند، این روز برای آشوریها همزمان با روز 13 فروردین در ایران است.
اما ارامنه ایران - بر اساس تقویم مذهبی خود - 6 ژانویه را به عنوان روز کریسمس و میلاد حضرت مسیح گرامی میدارند. اگرچه همزمان با همه مسیحیان جهان، روز ۲۵ دسامبر هم مراسم کریسمس در کلیسای وانک و محله ارامنهنشین اصفهان برگزار میشود و در این روز آدابورسوم سال نو و کریسمس همچون تهیه کیک مخصوص کریسمس، کارت تبریک سال نو میلادی، آویزانکردن جورابهای مخصوص کریسمس، درخت کاج تزیینشده بههمراه بابانویل در این مراسم حضور دارند.
درخت کریسمس در ایران
درخت کریسمس و تزیین آن ریشه در فرهنگ بومی آلمانیها دارد؛ آنچه که امروز به عنوان درخت کریسمس در بین مسیحیان جهان رواج یافته برای اولینبار توسط مارتین لوتر آلمانی ابداع شده است. او شاخههای درخت کاج را به خانه میآورد و آن را برای شادی کودکان با ستارههای درخشانی که نماد و روشنی تولد حضرت مسیح بودند، تزیین میکرد. این رسم سالها بعد به انگلستان، آمریکا و سایر کشورهای اروپایی راه پیدا کرد و درخت کریسمس علاوه بر ستارههای درخشان و نوارهای رنگارنگ با گویهای رنگین، تندیسهای کوچکی از فرشتگان، جورابهای پرنقشونگار، چراغهای کوچک و روشن و هدایایی برای همه افراد خانواده تزیین شد.
در ایران باستان نیز، درخت و هرنوع گیاهی همیشه مقدس و مورد احترام مردم بوده است. اگرچه درخت کاج اولینبار از آدابورسوم کریسمس در آلمان وارد فرهنگ سال نو میلادی و جشن کریسمس شده است، اما مسیحیان ایران همیشه از درخت بهعنوان نماد ارزشمندی از طبیعت برای جشن سال نو و کریسمس استفاده کردهاند و آن را مقدس دانستهاند. بنابراین هیچ کریسمسی در ایران بدون تبرک جستن از درخت کریسمس و تزیینات آن برگزار نمیشود.
غذای کریسمس در ایران
در حالی که سایر مسیحیان جهان شب کریسمس را با خوراک بوقلمون شکمپر جشن میگیرند، ارامنه ایران، سبزی پلو با ماهی به همراه کوکوی سبزی بر سر میز شام کریسمسشان سرو میکنند. این غذای کاملا ایرانی با دسری از شیرینیهای پیروک و گاتا که این روزها در هر شیرینیفروشی میتوان آن را یافت همراه میشود. گاتا نوعی شیرینی لایهای و از نوع شیرینیهای خشک است که بین لایهلای آن را با کره و گردو پر میکنند و پیروک نوعی شیرینی مغزدار است که از مارمالاد برای لایه میانی آن استفاده میکنند.
کریسمس در خیابانهای تهران
حسوحال مسیحیان ایرانی دیرزمانی است که به سایر ایرانیها نیز سرایت کرده است. درختهای کاجی که با گویهای رنگی تزیین میشوند، بابانویلهای قرمزپوش که کلاه سفیدی بر سر دارند، فروشگاههایی که انواع تزیینات درخت کریسمس و هدایای ویژه کریسمس را میفروشند، محلههای ارمنینشین که با ریسههای درخشان و رنگی تزیین میشوند، همگی بخشی از زیباییهای کریسمس در ایران هستند.
کریسمس در پایتخت کشورمان، با ویترینهای رنگارنگ و درختان کاج تزیینشده آغاز میشود. کافیست سری به محلههای ارمنینشین پایتخت بزنید تا شور و حال کریسمس را به چشم خود ببینید و از این همه زیبایی به وجد آیید. خیابان میرزای شیرازی، خیابان سنایی و خیابان نجاتاللهی از محلههایی هستند که میتوانید در آنها قدم بزنید و از تماشای جشن کریسمس در ایران لذت ببرید.
قدیمیترین سکونتگاه مسیحیان در ایران
وجود 187 کلیسا و دیر در نقاط مختلف آذربایجان شرقی و غربی، نشانی از قدمت حضور و سکونت مسیحیان ایران در این سرزمین کهن دارد. کلیسای قره در چالدران (مربوط به دوره صفوی)، کلیسای استپانوس مقدس در جلفای ارس (در سده نهم میلادی)، کلیسای زورزور در چالدران (مربوط به دوره صفوی)، کلیسای مریم مقدس (در سده شانزدهم میلادی) و کلیسای وجومبار از برخی کلیساهای ارامنه در آذربایجان شرقی و غربی هستند.