زنده کردن کتابخانه ها با اینترنت اشیا

گروه علمی: اینترنت اشیا یکی از جدیدترین فناوری های ابداعی انسان است که گستره آن روز به روز در جای جای زندگی ما بیشتر می شود. محققان کشور در یک مطالعه پژوهشی، بر اهمیت استفاده از این فناوری در کتابخانه ها تاکید کرده اند.

به گزارش سیناپرس،با پیشرفت و گسترش ارتباطات در جهان، نحوه ارتباط انسان ها با یکدیگر دچار دگرگونی شده و این شیوه ارتباطات، مدیون وجود اینترنت و گسترش آن در سراسر جهان است. اینترنت در سال ۱۹۶۶ با ارتباط دو رایانه در یک مرکز تحقیقاتی نظامی در ایالات متحده شروع به کار کرد. با گذشت نیم قرن از آن تاریخ، گستره ارتباطات به قدری وسیع شده است که بشر امروز درحال اتصال اشیا به یکدیگر و استفاده از داده های به دست آمده از آن ها است. از این ارتباط، با نام اینترنت اشیا یاد می شود. گسترش روزافزون استفاده از فناوری هایی همچون شبکه های بیسیم و دستگاه های هوشمندی که مجهز به حسگرهای مختلف همچون تگ های شناسایی با امواج رادیویی هستند، به توسعه تفکر مفهوم اینترنت اشیا در زندگی روزمره بشر منجر شده است.

به گفته متخصصان و طبق تعریف اتحادیه بین المللی مخابرات، اینترنت اشیا زیرساختی جهانی برای جامعه اطلاعاتی است که خدمات پیشرفته ای را ازطریق اتصال اشیا فیزیکی و مجازی مبتنی بر فناوری های اطلاعاتی و ارتباطاتی موجود و درحال تکامل امکان پذیر می کند. به عبارتی، اینترنت اشیاء به شبکه ای اشاره دارد که در آن هر شیء فیزیکی توسط یک حسگر قابل شناسایی می شود و با دیگر اشیاء تشکیل یک شبکه را می دهد.

این اشیاء به صورت مستقل می توانند با یکدیگر ارتباط برقرار کرده و اطلاعات مبادله کنند و حتی می توانند خود اقدام به انجام کارها کنند یا دستور به انجام کاری بدهند. امروزه با توجه به پیشرفت های ذکرشده، زمینه پذیرش و توسعه فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی در کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی نیز پدید آمده است؛ مراکزی که باید بتوانند همپای دیگر سازمان ها به ایفای نقش در این زمینه بپردازند.

در همین رابطه، یک مطالعه پژوهشی توسط محققان دانشگاه قم انجام شده است که در آن موضوع فوق یعنی بحث به کارگیری اینترنت اشیا در کتابخانه‌ها مورد ارزیابی علمی واقع شده است.در این پژوهش کاربردی، اطلاعات بیست کتابخانه‌ مختلف دنیا نظیر مراجعه به سایت کتابخانه‌ها و مقالاتی که درمورد آن‌ها نگارش شده بود در رابطه با استفاده احتمالی آن‌ها از اینترنت اشیا استخراج و تجزیه و تحلیل شد.

نتایج این تحقیق که در فصل نامه مطالعات کتابداری و سازماندهی اطلاعات متعلق به سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران منتشر شده اند، نشان می دهند که استفاده از اینترنت اشیا در کتابخانه‌های جهان درحال افزایش است و بسیاری از کتابخانه‌ها از این فناوری استفاده می‌کنند یا قصد استفاده دارند، زیرا این فناوری‌ مزیت‌های زیادی برای کتابخانه‌ها دارد و سبب مدیریت بهتر و دقیق‌تر، افزایش سرعت خدمات‌رسانی و حذف فرایندهای تکراری می‌شود.

در این باره، یعقوب نوروزی، استاد و محقق علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه قم و دو همکار دیگرش، این گونه توضیح می دهند: استفاده از اینترنت اشیا سبب می شود بسیاری از فرایندهای تکراری، مانند امانت و بازگشت منابع، نشان دادن محل قرارگیری کتاب، که کتابدارها انجام می دادند، به دست خود مراجعان و فناوری اینترنت اشیا انجام شود.به گزارش سیناپرس، این اتفاق سبب می شود کتابداران زمان بیشتری برای مشاوره دادن به مراجعان داشته باشند و تمرکزشان بیشتر بر روی خدماتی باشد که به ابتکار انسانی نیاز دارد.

آن ها می گویند: همچنین این فناوری باعث می شود کاربران با دقت و سرعت بالایی منابع مدنظرشان را پیدا کنند. همین امر سبب افزایش رضایت آن ها از کتابخانه و افزا یش مراجعه به کتابخانه می شود. یکی دیگر از نتایج مطلوب استفاده از ابزار و فناوری های اینترنت اشیا، امکان مدیریت و تصمیم گیری های دقیق تر و مناسب تر برای کتابخانه است؛ زیرا این فناوری ها اطلاعات دقیق تر و جامع تری از کاربران را به مدیران نشان می دهند.

برای مثال، با مطلع شدن از مکان های با رفت و آمد بالا در کتابخانه می توان دربارة استفاده از فضاهای کتابخانه، تصمیم گیری بهتری انجام داد و با درک دقیق تر علایق کاربران، کار اطلاع رسانی برای کتابخانه ها راحت تر و دقیق تر انجام می شود.

بر اساس یافته های این تحقیق، همچنین مواردی مانند افزایش امنیت کتابخانه ، نگه داری منابع در شرایط مناسب تر و درنتیجه افزایش طول عمر منابع، اشغال فضای کمتر، افزایش محیط های یادگیری و ملاقات را نیز می توان به موارد گفته شده افزود. به گزارش سیناپرس، درنتیجه مدیران کتابخانه ها باید توجه ویژه ای به این فناوری داشته باشند؛ زیرا استفاده و درخواست این فناوری در جوامع اطلاعاتی، به ویژه در کتابخانه ها، درحال افزایش است و امروزه در جوامع دانش مدار، باید نسلی از کتابخانه ها را با عنوان کتابخانه های هوشمند داشته باشیم.

نوروزی و همکارانش به عنوان مجریان این پژوهش، در انتها اشاره کرده اند: جا دارد مدیران و تصمیم گیران کتابخانه ها تلاش کنند سطح اطلاع کتابداران و مسئولان کتابخانه ها را دربارة استفاده و پیاده سازی از این فناوری بالا ببرند و باید سعی کنند کتابداران را در استفاده از این فناوری آگاه کنند و توان آن ها برای کار با این فناوری را افزایش دهند؛ زیرا ناتوانی در کارکردن با فناوری اینترنت اشیا در اینده نزدیک سبب ارائة خدمات نامناسب و سردرگمی در ارائة خدمات و باعث نارضایتی کاربران از کتابخانه ها می شود.