رتبه 18 ایران در تولید علم 2015

دکتر فرهادی سهم کنونی ایران در تولید علم جهان را 1.63 درصد دانست و گفت: تعداد پارک های علم و فناوری در سال 89، از 28 در سال 92 و شروع به کار دولت یازدهم، به 33 پارک رسید و هم اکنون در کشور 36 پارک علم و فناوری داریم و سه پارک علم و فناوری نیز تا پایان امسال تاسیس و بر تعداد موجود اضافه می‌شود. وی با اشاره به این که در حال حاضر هیچ پارک علم و فناوری در عرصه محصولات هنری نداریم گفت: بزودی شاهد تاسیس این پارک نیز خواهیم بود.

فرهادی در تشریح برنامه‌های علمی و فناوری وزارت علوم اظهار کرد: برنامه‌های ما همان برنامه‌های رئیس‌جمهور است که در عرصه علم و فناوری بیان کردند. ماموریت اصلی دانشگاه‌ها تولید علم، دانش و تحقیقات با توجه به اسناد بالادستی، سند چشم‌انداز و سیاست‌های ابلاغی مقام معظم رهبری است. در زمینه علم و فناوری این‌ها اصول کاری ما هستند. برنامه‌هایی هم که به مجلس اعلام کردیم، در همین راستاست. وی با اشاره به تدوین سند راهبردی گفتمان توسعه نظام آموزش، پژوهش و فناوری در کشور به تشریح برخی اقدامات انجام شده در راستای این سند پرداخت و گفت: در این سند چالش‌های تحقیقات و فناوری مشخص شده و بر اساس آن چالش‌ها، راهبردها و برنامه عملیاتی داریم. از جمله چالش‌های اصلی آموزش عالی آن است که عرضه محور است و در پاسخگویی به نیاز بازار و نیازهای جامعه ضعف دارد. ارتباط با صنعت را باید جدی‌تر گرفت. در همین راستا هم، فرصت‌های مطالعاتی هیات علمی در بخش‌های صنعتی از امسال شروع شده است. حضور دانشجویان مقاطع تحصیلی تکمیلی در محیط های صنعتی هم بیشتر می‌شود. پروژه‌هایی از صنعت به دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی می‌آید. برای مثال، بین دانشگاه ها و پژوهشگاه‌های ما با وزارت نفت 9 قرارداد برای بهره‌وری و استحصال نفت منعقد شده است. ظرف پنج سال هزار میلیارد تومان قرارداد بسته شده است. همین طور تا کنون با وزارت دفاع یکهزار و 200 پروژه تحقیقاتی قرارداد منعقد شده است.

به گفته وی، یکی از کارهای خوبی که در این دولت انجام شده، تاسیس دفاتر انتقال فناوری در دانشگاه های برتر است. در این دفاتر ایده های فناورانه به سمت تحقیق و نمونه‌سازی می‌روند و در قالب شرکت‌های دانش بنیان مطرح می‌شوند. تعداد این دفاتر در حال افزایش است. از سوی دیگر دفاتر ارتباط با صنعت این بار نه در دانشگاه ها بلکه در وزارت صنعت، معدن و تجارت شکل گرفته چون آنها بهتر میتوانند رابط باشند و انتقال دهند. این کار هم از امسال و از این دوره شروع شده است. این دفتر فعال شده و سفارش‌های تحقیقاتی و پژوهشی و یا تحقیق و توسعه را بر حسب ضرورت و نیاز به دانشگاه ها می‌دهند. برای مثال در عرصه خودروسازی قرار شد خودروهای برقی را با همکاری دانشگاه امیرکبیر و ایران خودرو و خودروهای هیبریدی با همکاری دانشگاه شریف ساخته شود.

وی در ادامه با اشاره به برنامه‌های وزارت علوم در زمینه دیپلماسی علمی، مأموریت‌گرا کردن دانشگاه ها، افزایش سرمایه‌گذاری‌ها بر روی تحقیق و فناوری، تکمیل آزمایشگاه‌های موجود و تاسیس آزمایشگاه های مرکزی گفت: مقرر است 50 آزمایشگاه مرکزی در 50 دانشگاه کشور شکل بگیرد که اینها آزمایشگاه مرجع می‌شوند. برای مثال همکاری دانشگاه فردوسی مشهد و سازمان پژوهشی علمی صنعتی اکنون عملی شده است.

فرهادی خاطرنشان کرد: امسال برای اولین بار در بودجه ردیف متمرکز تجهیز و بازسازی آزمایشگاه پیشنهاد داده‌ایم و 120 میلیارد تومان برای آن تصویب شده که این میزان اصلا کافی نیست ؛ چون کل این بودجه تخصیص داده نمی‌شود. بنابراین چیزی در حدود یک میلیارد دلار لازم داریم تا آزمایشگاه ها بازسازی، نوسازی، تکمیل و تجهیز شوند. تجهیزات آزمایشگاه های نو در علوم جدید به خصوص میان رشته‌ای و بین رشته ای باید ایجاد شوند. وی با اشاره به حدود صد هزار دانشجوی دکتری در کشور گفت: اینها باید پروژه اجرا کنند. حساب کنید یک چهارم اینها کار تحقیقی‌شان به نفع مملکت و برای حل مشکلات مملکت و یا در جهت رفتن به سمت فناوری و تولید باشد، می‌توانند خیلی از مشکلات کشور را حل کند. از طرف دیگر، مراکز رشد، حلقه واسط بین آموزش و دانشگاه با تولید هستند؛ ایده ها در مراکز رشد عملی می‌شوند؛ تحقیقی که در دانشگاه انجام شده آنجا حالت تکاملی‌اش را طی می‌کند، پایلوتش ساخته می‌شود و بعد در پارک های علم و فناوری و در قالب شرکت های دانش بنیان محقق می‌شوند. خوشبختانه قوانینی که اخیرا وضع شده اجازه می‌دهد خود اساتید و فارغ التحصیلان هم شرکت دانش‌بنیان داشته باشند.

وزیر علوم در گفت‌و‌گو با پایگاه اطلاع‌رسانی دولت به تعداد مراکز رشد در کشور اضافه کرد و افزود: مراکز رشد در سال 92، 146 مورد بودند که اکنون تعداد آنها به 156 رسیده است. واحدهای فناور مستقر در پارک های علم و فناوری سال 92 نیز 3400 واحد بودند که اکنون تعداد آنها به 4400 افزایش یافته‌ است. همچنین تعداد شرکت‌های دانش بنیان که در پارکهای علم و فناوری مستقر بودند، در سال 92، 61 شرکت بودند که اکنون به 586 شرکت افزایش یافته‌اند که این یک رشد بسیار عالی است. یعنی از یک طرف علم و از طرف دیگر، تولید؛ از سویی دیگر تعداد شرکت های بیرون از پارک ها 159 شرکت در سال 92 بود که به 930 شرکت افزایش یافته است.

به گفته وزیر علوم، مجموع این شرکت ها در سال 93 بالغ بر هزار میلیارد تومان گردش مالی داشته اند. مثلا پارک علم و فناوری اصفهان، 700 میلیارد تومان گردش مالی داشته و چیزی حدود 23 میلیون دلار هم صادرات داشته است. البته باید به سمت تولید محصول، فناوری و ثبت اختراع رفت. حالا یا امتیاز این اختراع را باید بفروشند و یا خودشان در قالب شرکت ها تولید محصول کنند. درآمد از این مسیرها باید کسب شود.

وزیر علوم درباره کاهش شتاب رشد تولید علم نیز گفت: تولید علم موضوعی است که نتایج آن همیشه در چند سال بعد نشان داده می‌شود و نتایح علمی تحقیقات خیلی به سرعت بیرون نمی‌آیند. باید زمانی بگذرد. فرض کنید کار مطالعاتی و تحقیقاتی می‌کنیم و این می‌خواهد مقاله بشود. یک پروژه تحقیقی یک تا سه سال طول می‌کشد. مقاله‌اش 5 تا 6 ماه طول می کشد که داوری و چاپ شود و در پایگاه ها قرار بگیرد و به آن استناد شود. در نظر بگیرید چند سال گذشته چقدر امکانات به دانشگاه ها داده شده است؟ واقعا بودجه های دانشگاه ها سال 90 و 91 بین 68 تا 72 درصد و گاهی تا 85 درصد تخصیص داده می‌شد. الان دانشگاه های ما یک بدهی سنواتی عظیمی دارند. اما دولت در سال گذشته میانگین تخصیصش ، 97.3 درصد بوده است. انصافا دانشگاه ها در تمام آن سال ها هیچ تجهیزی نشده اند و کمبودها بسیار زیاد است.

وزیر علوم در ادامه گفت: به استناد داده‌های پایگاه استنادی آی‌اس‌آی، سال 2010 تعداد مقالات ما 28 هزار و 421 مورد بوده که در سال 2014 به 30 هزار و 945 مورد رسیده است. در شش ماه اول 2015، 12 هزار و 918 مقاله از سوی محققان کشور تولید شده است. با این توضیحات، رتبه تولید علم ایران در 2010، 22 بوده است، 2011، 19 شده، 2012 دوباره پایین رفتیم و 20 شده است. سال 2013، رتبه 21 را داشتیم. سال 2014 همان 21 ماندیم و 2015 تا کنون به رتبه 18 دست یافته‌ایم .

وی افزود: سهم ایران در تولید علم جهان در سال 2010، 0.8 درصد بوده، سال 2013، 1.53 سال 2014، 1.44 و سال 2015 تا کنون 1.63 درصد بوده و این خیلی خوب است و صرفا تولید مقاله هم نبوده و تولید علم است. اگر به مقاله رجوع شود اتفاق خوبی می‌افتد. از طرفی H-index هم بسیار مهم است در مورد محققان ما این شاخص بهبود یافته است.

به گفت وزیر علوم، در 2012 هیچ کدام از دانشگاه های ما جز یک درصد دانشگاه های برتر و تأثیرگذار دنیا نبودند. اما در سال 2015، 13 دانشگاه ما جز یک درصد برترهای دنبا بوده‌اند. به اعتقاد من، تفکیک آمار و اطلاعات هم یکی از دلایلی است که رتبه علمی ما را کاهش می‌دهد. تلاش ما باید تجمیع دستاوردها و ارتقای رتبه علمی ایران باشد.