تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۰۱/۰۱ ساعت ۲۳:۳۵
کد مطلب : ۱۰۳۷۷۲
نوروز؛ آیین «الفه» در بین کردهای خراسان
اسماعیل حسین‌پور
گروه جامعه: مردم شمال خراسان که با تنوع فرهنگی و زبانی شان سرمایه‌ای برای ایران عزیز به شمار می‌روند دارای اشتراکات فرهنگی فراوانی هستند که پرداختن به آنها معرفی بخشی از فرهنگ کهنسال ایران زمین است. یکی از سنت‌های نیک در بین کردهای خراسان که پیش از نوروز نمود و نماد پررنگی دارد آیین «الفه» است. الفه در بین برخی اقوام ایران زمین هم رایج است که تفاوت هایی با آنچه امروز در بین کردهای خراسان مرسوم است دارد.
این آیین دیرین هنوز هم در بین کردهای خراسان رایج است. الفه که بی‌ارتباط با واژه‌ی «الفت» نیست یکی از راه‌های پیوند قلوب و پاسداشت نیکان و نیکی‌ها است که این آیین در بین کردهای خراسان در چهار شب قبل از عید و به چهار الفه تقسیم می‌شود:
الف: الفه مرده ها
در الفه مرده‌ها یاد درگذشتگان گرامی داشته می‌شود و برای آنها قرائت قرآن صورت می‌گیرد و با شام که معمولا برنج است از قرآن خوانان پذیرایی می‌شود. علاوه بر این قرآن خوانی، برخی نیازمندان نیز بر این سفره مهمان می‌شوند. نکوداشت یاد رفتگان در پیش از نوروز دارای پیشینه‌ی تاریخی بلندی است. ایرانیان بر این باور بودند که روح رفتگان در 10 روز قبل از عید به زمین می‌آید. هاشم رضی در کتاب ارزنده «گاه شماری و جشن‌های ایران باستان» می‌گوید: «روان در گذشتگان (فروهرها) به مدت ده شبانه روز از جایگاه اصلی شان در آسمان به شهر و دیار و خان و مان خود فرود آمده و میان بازماندگان زندگی می‌کنند.» (رضی، 1383: 233) که برگزاری آیین الفه در بین این مردم بی‌ارتباط با این باورهای کهن نیست. البته علاوه بر الفه آخرین پنجشنبه سال هم، مثل بسیاری از مردم ایران زمین، مردم شمال خراسان راهی مزار رفتگان می‌شوند و قبل از آن راهی خانه افرادی می‌شوند که یکی از نزدیکان شان را در آن سال یا آن ایام از دست داده اند.
ب: الفه زنده ها
در الفه زنده‌ها اقوام و نزدیکان دور هم جمع شده و شب را میهمان بزرگ خانواده و ایل هستند و به شور و شادمانی می‌پردازند. نقالی و روایتگری پدربزرگ‌ها و مادر بزرگ‌ها زیبایی خاصی به این شب می‌بخشد و همه شکرگزاز خداوند هستند که نعمت سلامتی را به آنها عطا کرده است و در پایان با صرف شام به اتمام می‌رسد. در این شب اگر فرد محرومی در بین ایل یا آبادی باشد به صورت کاملا محرمانه و محترمانه نیازهای شان که بیشتر شامل وجه نقد، لباس، شیرینی و میوه برطرف می‌شود و برخی زن‌های پا به سن گذاشته با تحویل ملزومات، این مهم را برعهده می‌گیرند تا لحظه‌ی تحویل سال کسی نزد فرزندان و خانواده اش شرمنده نباشد.
ج: الفه سال کهنه
در این شب که معمولا اعضای خانواده گرد هم جمع می‌شوند مروری بر یک سال گذشته خویش دارند. روزهای رفته و خاطرات تلخ و شیرین را از خاطر می‌گذرانند و نیکی‌ها را تقویت کرده و تلخی‌ها و تلخ کامی‌ها را برای همیشه از ذهن پاک می‌کنند. این شب فرصتی برای تفکر و تدبر و عبرت از گذشته و زمانی برای برنامه ریزی در آینده است.
د: الفه سال نو
الفه سال نو شب انتظار نوروز کشیدن است. شب به پیشواز بهار رفتن. شب سنگینی ثانیه هاست. شب الفه سال نو، شب آماده شدن برای سال جدید است. این شب یکی از خاطره انگیزترین شب‌های سال است که اعضای خانواده با دلی لبریز مهر و امید و با لبهایی خندان انتظار آن را می‌کشند. در این شب علاوه بر مهیا کردن لباس‌های نو، اندیشه و فکر نو داشتن درس این شب پر شکوه است. الفه زنده‌ها شب بیدار ماندن و گره زدن سال کهنه و نو است. شب در بر نوروز گشودن و اسفند پیش پای بهار دود کردن و «ان یکاد...» بر لبها گل کردن است. آیین «الفه» در این روزگار می‌تواند درس مهرورزی و کمک به همنوع و نکوداشت حرمت نیکان و پاسداشت یاد رفتگان باشد.
گروه جامعه: مردم شمال خراسان که با تنوع فرهنگی و زبانی شان سرمایه‌ای برای ایران عزیز به شمار می‌روند دارای اشتراکات فرهنگی فراوانی هستند که پرداختن به آنها معرفی بخشی از فرهنگ کهنسال ایران زمین است. یکی از سنت‌های نیک در بین کردهای خراسان که پیش از نوروز نمود و نماد پررنگی دارد آیین «الفه» است. الفه در بین برخی اقوام ایران زمین هم رایج است که تفاوت هایی با آنچه امروز در بین کردهای خراسان مرسوم است دارد.
این آیین دیرین هنوز هم در بین کردهای خراسان رایج است. الفه که بی‌ارتباط با واژه‌ی «الفت» نیست یکی از راه‌های پیوند قلوب و پاسداشت نیکان و نیکی‌ها است که این آیین در بین کردهای خراسان در چهار شب قبل از عید و به چهار الفه تقسیم می‌شود:
الف: الفه مرده ها
در الفه مرده‌ها یاد درگذشتگان گرامی داشته می‌شود و برای آنها قرائت قرآن صورت می‌گیرد و با شام که معمولا برنج است از قرآن خوانان پذیرایی می‌شود. علاوه بر این قرآن خوانی، برخی نیازمندان نیز بر این سفره مهمان می‌شوند. نکوداشت یاد رفتگان در پیش از نوروز دارای پیشینه‌ی تاریخی بلندی است. ایرانیان بر این باور بودند که روح رفتگان در 10 روز قبل از عید به زمین می‌آید. هاشم رضی در کتاب ارزنده «گاه شماری و جشن‌های ایران باستان» می‌گوید: «روان در گذشتگان (فروهرها) به مدت ده شبانه روز از جایگاه اصلی شان در آسمان به شهر و دیار و خان و مان خود فرود آمده و میان بازماندگان زندگی می‌کنند.» (رضی، 1383: 233) که برگزاری آیین الفه در بین این مردم بی‌ارتباط با این باورهای کهن نیست. البته علاوه بر الفه آخرین پنجشنبه سال هم، مثل بسیاری از مردم ایران زمین، مردم شمال خراسان راهی مزار رفتگان می‌شوند و قبل از آن راهی خانه افرادی می‌شوند که یکی از نزدیکان شان را در آن سال یا آن ایام از دست داده اند.
ب: الفه زنده ها
در الفه زنده‌ها اقوام و نزدیکان دور هم جمع شده و شب را میهمان بزرگ خانواده و ایل هستند و به شور و شادمانی می‌پردازند. نقالی و روایتگری پدربزرگ‌ها و مادر بزرگ‌ها زیبایی خاصی به این شب می‌بخشد و همه شکرگزاز خداوند هستند که نعمت سلامتی را به آنها عطا کرده است و در پایان با صرف شام به اتمام می‌رسد. در این شب اگر فرد محرومی در بین ایل یا آبادی باشد به صورت کاملا محرمانه و محترمانه نیازهای شان که بیشتر شامل وجه نقد، لباس، شیرینی و میوه برطرف می‌شود و برخی زن‌های پا به سن گذاشته با تحویل ملزومات، این مهم را برعهده می‌گیرند تا لحظه‌ی تحویل سال کسی نزد فرزندان و خانواده اش شرمنده نباشد.
ج: الفه سال کهنه
در این شب که معمولا اعضای خانواده گرد هم جمع می‌شوند مروری بر یک سال گذشته خویش دارند. روزهای رفته و خاطرات تلخ و شیرین را از خاطر می‌گذرانند و نیکی‌ها را تقویت کرده و تلخی‌ها و تلخ کامی‌ها را برای همیشه از ذهن پاک می‌کنند. این شب فرصتی برای تفکر و تدبر و عبرت از گذشته و زمانی برای برنامه ریزی در آینده است.
د: الفه سال نو
الفه سال نو شب انتظار نوروز کشیدن است. شب به پیشواز بهار رفتن. شب سنگینی ثانیه هاست. شب الفه سال نو، شب آماده شدن برای سال جدید است. این شب یکی از خاطره انگیزترین شب‌های سال است که اعضای خانواده با دلی لبریز مهر و امید و با لبهایی خندان انتظار آن را می‌کشند. در این شب علاوه بر مهیا کردن لباس‌های نو، اندیشه و فکر نو داشتن درس این شب پر شکوه است. الفه زنده‌ها شب بیدار ماندن و گره زدن سال کهنه و نو است. شب در بر نوروز گشودن و اسفند پیش پای بهار دود کردن و «ان یکاد...» بر لبها گل کردن است. آیین «الفه» در این روزگار می‌تواند درس مهرورزی و کمک به همنوع و نکوداشت حرمت نیکان و پاسداشت یاد رفتگان باشد.
