نرخ شیوع اعتیاد در ایران چقدر است؟

حمید صرامی در اولین همایش ملی "آسیب‌شناسی قتل، نظم و امنیت" که به میزبانی دانشگاه شهید چمران اهواز برگزار شد، اظهار کرد: جامعه‌شناسان با اعتیاد به عنوان یک آسیب اجتماعی برخورد و معتاد را به عنوان یک آسیب‌دیده معرفی می‌کنند. وی افزود: در سطح فردی نیز روان‌شناسان، موضوع اعتیاد را به عنوان یک آسیب روانی و معتاد را به عنوان یک بیمار روانی مطرح می‌کنند. روان‌پزشکان اعتیاد را یک بیماری، حقوق‌دانان آن را یک جرم، سیاسیون موضوع را توطئه استکبار، مذهبیون آن را به عنوان یک گناه که از سوی فرد رخ می‌دهد و پلیس آن را به عنوان یک بزهکاری که موجب ایجاد مزاحمت اجتماعی می‌شود، یاد می‌کنند و مهمتر از همه نیز، قاچاقچی می‌گوید که مرگ، کسب و کار من است! صرامی ادامه داد: نگاهی که به معتاد به عنوان قربانیان این حوزه داریم، گویای این است که فرد معتاد، قربانی نگاه‌های متعدد جامعه است که از جامعه‌شناسی و روانشناسی تا نگاهی که حتی قاچاقچیان نسبت به یک فرد معتاد دارد را در برمی‌گیرد.

وی گفت: نمی‌گوییم که نگاه جامعه‌شاسی یا روان‌شناسی به معتاد غلط است بلکه باید دانست که معتاد و افرادی که در چرخه قتل ناشی از کسب و کار قاچاقچیان قرار می‌گیرند؛ باید با یک نگاه سیتماتیک بررسی شده و در زمینه ماهیت‌شناسی این پدیده گام برداریم. مدیرکل دفتر تحقیقات و آموزش ستاد مبارزه با مواد مخدر ریاست جمهوری توضیح داد: سیستم مواد مخدر این گونه نیست که عده‌ای قاچاقچی در سطح شهر مبادرت به توزیع مواد مخدر کنند بلکه یک سیستم هوشمند، فعال، خلاق، پویا و دینامیک با قدمت 6000 ساله برای قتل عام انسان‌ها با ایجاد وابستگی به مواد مخدر، مبادرت می‌کنند و اتفاقا در عصری که موسوم به عصر عصیان‌های اجتماعی و فرهنگی است، دایما با شوک‌های اجتماعی برای ایجاد یک ترافیک فزاینده از خرده فرهنگ‌ها در عرصه مواد مخدر و روان‌گردان‌ها مبادرت می‌ورزد. به این ترتیب پدیده مواد مخدر در‌های متفاوتی را باز می‌کند تا افراد را در سنین، جنسیت، مشاغل و تحصیلات مختلف با ده‌ها دلیل به سوی خود بکشاند.

وی در خصوص آخرین وضعیت مصرف مواد مخدر در جامعه ایران گفت: بر اساس طرح شیوع‌شناسی ملی مشخص شد که نرخ شیوع اعتیاد در ایران 2.65 درصد با آمار تقریبی یک میلیون و 325 هزار نفر معتاد است. البته این این تحقیق به افرادی که به صورت تفننی مواد مخدر مصرف می‌کنند، نپرداخته است. 58 درصد از معتادان ایران زیر 34 سال سن دارند، یعنی این جنگ نرم با استفاده از ابزار خود، متولدان پس از انقلاب را نشانه گرفته است. صرامی عنوان کرد: برخلاف تصور اولیه، زنان نیز به مصرف مواد مخدر گرایش پیدا کرده‌اند، به طوری که حدود 9.3 درصد از افرادی که جذب مواد مخدر می‌شوند، زنان هستند. همچنین متاسفانه 21.45 درصد از افراد باسواد(لیسانس و بالاتر از آن) به گروه مشتریان مواد مخدر پیوسته‌اند. از همه خطرناک‌تر، گرایش درصد بیشتر متاهلان در حوزه اعتیاد نسبت به مجردان است. وی در مقایسه استان‌ها از نظر قرار گرفتن در معرض آسیب اعتیاد، اظهار کرد: ‌12 استان در بین 31 استان کشور در این زمینه وضعیت نامناسبی دارند.

مدیرکل دفتر تحقیقات و آموزش ستاد مبارزه با مواد مخدر گفت:‌ این سیستم، یک سیستم منضبط غیردولتی است. 240 میلیون نفر معتاد مصرف‌کننده در جامه جهانی، هیچ کدام شب بدون مصرف مواد نمی‌خوابند. نه سیمناری مثل ما می‌گیرند و نه همایش می‌گذارند و نه نشست‌های تخصصی دارند. اما این چرخه هوشمند دقیقا در جهت جذب مشتریان مطابق با عصر مدرنیته اقدام می‌کند. وی افزود: اگر در 6000 سال پیش، مصرف تریاک آغاز شده، در هزاره سوم و قرن بیست و یکم، ماده‌ای به نام شیشه را برای تحریک بیشتر مصرف می‌کنند. مصرف بیش از حد این گونه موادمخدر که از دسته متامفتامین‌ها هستند، می‌تواند منجر به قتل همسر و فرزند و دیگران شود که دایم در مطبوعات با این خبرهای تکان‌دهنده مواجه هستیم.

صرامی ادامه داد: علی‌رغم ضرباتی که نیروی انتظامی به این سیستم در 34 سال گذشته زده است، اما سیستم قاچاق هیچ گاه احساس خستگی نمی‌کند و دایم برای کسب سود به طور دایم اقدام می‌کنند. وی گفت: فعالان تهیه و توزیع مواد مخدر، در پاره‌ای از موارد برای آن‌که بتوانند مشتریان بیشتری را به سوی خود جذب کنند، برای همه طبقات اجتماعی حرف برای گفتن دارند. برای دانشجویی که می‌خواهد شب را برای امتحان بیدار باشد، ریتالین را ارایه می‌کند و برای فردی که استرس و اضطراب دارد نیز شیشه را توصیه می‌کند. مدیرکل دفتر تحقیقات و آموزش ستاد مبارزه با مواد مخدر ریاست جمهوری تصریح کرد: این سیستم هوشمند، علی رغم ضرباتی که خورده است، سلول جدید تولید می‌کند. در آخرین آمار آمده است که بیش از 4 میلیون نفر در 34 سال گذشته وارد زندان‌های ایران شده‌اند. اگر نفرات تکراری را هم در نظر بگیریم، 32 درصد از زندانیان کل جرایم گروهی، اختصاص به مواد مخدر داشته است.

وی افزود: باید توجه داشت مقوله موادمخدر که دغدغه‌ای برای بیش از 92 درصد مردم ایران شده است، امروز در حوزه جرایم به عنوان عامل اصلی جرایم شناخته می‌شود و 25 درصد از قتل‌های عمد با این موضوع ارتباط دارند. متاسفانه بیش از 10 میلیون نفر از همسران و فرزندان آن یک میلیون و 325 هزار نفر معتاد کشور، دغدغه روزمره اعتیاد را دارند و هر لحظه ممکن است یک همسر شیشه‌ای، فرزند یا همسر خود را به قتل برساند.صرامی اظهار کرد: موضوع اقتصاد مواد مخدر با سرانه 2000 میلیاردی و سود 600 میلیارد دلار در سال، خسارت‌های عظیمی را به کشور وارد کرده است؛ در تحقیقی که در سال 83 داشتیم مشخص شد که 10 هزار میلیارد تومان خسارت به دلیل هزینه‌ها و برخوردها و حتی مصرف مصرف‌کنندگان مواد مخدر به اقتصاد ملی کشور وارد شده است. در هزینه‌های مواد مخدر، پدیده‌ای به نام قتل هم اندازه‌گیری شده است که به جز از دست رفتن جان انسان‌ها، باید مورد توجه قرار بگیرد.

وی افزود: وجود ناخالصی در مواد مخدر نیز مساله دیگری است. قاچاقچیان مواد مخدر پس از برداشت مواد در افغانستان، بسیاری از مواد ناخالص از جمله خون شتر و ده‌ها ماده دیگر را به تریاک و هرویین اضافه می‌کنند تا بتوانند از سود بیشتری برخوردار شوند اما این کار سبب مرگ و میر در سطح کشور می‌گردد. صرامی با اشاره به خودکشی‌ها، سوانح شغلی و تصادفات ناشی از مصرف مواد مخدر، در خصوص وضعیت مرگ بر اثر مواد مخدر اظهار کرد: در یک بازه حداقل و حداکثر، آسیا رتبه اول قتل را براساس مصرف غیرقانونی مواد مخدر به خود اختصاص داده است. پس از آسیا، آمریکای شمالی در رده دوم، آفریقا رده سوم، اروپا غربی و مرکزی رده چهارم، اروپای شرقی و جنوب شرقی ره پنجم و اقیانوسیه رده ششم را به خود اختصاص می‌دهند. اما مهم این است که در این کمینه و بیشینه، 210هزار نفر سالانه به واسطه مصرف غیرقانونی مواد می‌میرند.

وی در مورد وضعیت مرگ و میر ناشی از مصرف مواد در ایران گفت: از سال 1373 تا شش ماهه اول سال جاری 47 هزار و 277 نفر از بهترین منابع انسانی کشور براثر سوءمصرف مواد جان داده‌اند، یعنی به طور میانگین روزانه هفت نفر بر اثر سوء مصرف مواد مخدر می‌میرند، اما تحقیق‌ها نشان می‌دهد که بالاترین میزان فوت در این زمینه را در سال 1388 داشته‌ایم. مدیرکل دفتر تحقیقات و آموزش ستاد مبارزه با موادمخدر عنوان کرد: در دهه 80، دومین عامل مرگ و میرهای غیرطبیعی پس از تصادفات، به مرگ‌های ناشی از سوء مصرف مواد مرتبط بوده است. وی ادامه داد: سومین عامل در بحث مرگ و میر های ناشی از مواد مخدر، بحث کشته شدن اشرار و قاچاقچیان است. اگر چه حق آنان مرگ است چون کسب و کار آنان این است که قتل را در شریان ‌های جامعه توسعه بخشند، ولی باز هم جزو منابع انسانی کشور هستند که به طور متوسط سالانه 288 نفر و جمعا 6913 نفر در 34 سال گذشته در درگیری‌های مرتبط با مواد مخدر کشته شده‌اند که در سال 72 بالاترین میزان مرگ آنان را مشاهده می‌کنیم.

صرامی تصریح کرد: همچنین 3707 نفر از بهترین منابع انسانی کشور، یعنی به طور میانگین سالیانه 109 و ماهیانه 9 نفر در مبارزه با اشرار به شهادت رسیده‌اند. وی گفت: با این روند، آینده ما در حوزه اعتیاد چه خواهد شد؟ ما احتمال افزایش میزان مصرف را در کشور خواهیم داشت که به همین تناسب مشکلات ما در این عرصه بیشتر می‌شود چون الگوهای جدید روابط اجتماعی در کشور شکل گرفته، برخی از ساختارهای اجتماعی دچار مشکل است و نسل جدید به دنبال لذت‌طلبی‌های افراطی است. در یک دهه از تریاک به حشیش و شیشه و کراک با هرویین 75 درصد خلوص رسیدیم. ورود زنان، افراد تحصیل‌کرده و به خصوص استفاده از شبکه‌های سایبری و ماهواره‌ای در حوزه موادمخدر می‌تواند برای ما مشکلات مضاعف ایجاد کند.