تاریخ انتشار : ۱۳۹۷/۰۴/۲۵ ساعت ۰۸:۰۰
کد مطلب : ۱۵۴۵۴۸
گردشگری شهری درآمدی پایدار برای شهرداری‌ها
سیدچمران موسوی
امروزه گردشگری شهری برای بسیاری از مدیران و مسئولان شهری به صورت یک امر اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و نمادین بسیار با اهمیت درآمده است. گردشگری شهری به نوعی فرایند رقابتی در هر جامعه‌ای میان کلانشهرهای آن جامعه تبدیل شده که مدیریت وقت شهری آن با ارائه تعاریف، تعیین اهداف، داوری میان گزینه‌های گوناگون در زمینه سرمایه گذاری و آمایش و ایجاد ساختار مدیریت مناسب و تجاری کردن فرآورده‌های گردشگری شهری باید سعی کنند، در جهت توسعه پایدار محلی گام موثری بردارند. این منطق بهره برداری از امکانات شهری برای گردشگری شهری تا کنون در ایران به مراتب از کشورهای منطقه و در حال توسعه کمتر بوده است.
نواحی شهری به‌علت دارا بودن جاذبه‌های فراوان، اغلب از مقاصد مهم گردشگری محسوب می‌شوند و گردشگری شهری، مسئله مهمی برای مدیریت شهری است توسعه گردشگری شهری، اثرات و پیامدهای اقتصادی، کالبدی و زیست محیطی متفاوتی بر زندگی شهروندان دارد و این موضوع نقش فعالیت‌های آنها را بر کیفیت مشارکت شان در امور گردشگری پررنگ‌تر می‌کند، مدیران گردشگری، با توجه به نقش اقتصادی گردشگری، برای حرکت به سوی شیوه‌های سیاست‌گذاری مطلوب و پایدارتر، در پی بهرهبرداری و حفاظت از جاذبه‌های شهری برای نسل آینده با نگرش توسعه پایدار در صنعت گردشگری هستند. امروزه مشارکت شهروندان، مدیران شهری و سرمایه‌گذاران بخش خصوصی، نقطه عطفی در قلمروی سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی شهری است و در بیشتر کلانشهرهای جهان در ساختارهای سیاست‌گذاری و مدیریت، هم‌سو با فرایندهای جهانی‌سازی، خواهان مشارکت و حضور بیشتر شهروندان است.
با تغییر در شیوه‌های سیاست‌گذاری در حاکمیت، ساختارهای اقتصادی و مدیریت شهری نیز دگرگون شدهاند و این تأثیرات به‌گونه‌ای است که همراه با رویکردهای انعطاف‌پذیر، مشارکتی و واگذاری امور خدماتی و اقتصادی، به شهروندان و دست‌اندرکاران بخش خصوصی است و این به آن معنی است که ساختارهای مدیریت سنتی فعلی، توانایی و ظرفیت بهرهبرداری از تمامی منابع اقتصادی گردشگری شهری را ندارند و برای سازماندهی کارآمد و اثربخش و متناسب از فضاهای اجتماعی- اقتصادی و ایجاد محیطی رقابت‌پذیر در بازار بخش خصوصی گردشگری نیازمند اعمال شاخص‌های حکمروایی مطلوب است.
شهرداری‌ها به‌عنوان بخش نیمهدولتی مدیریت شهری باید از ساختارهای دموکراتیک مدنی که براساس الگوهای مدیریت مشارکتی در کشورهای توسعه‌یافته شکل گرفته اند، تبعیت کنند و برای اداره مطلوب امور اقتصادی شهرها، از پتانسیل‌های گردشگری شهری با بهره‌گیری از شیوه مدیریت یکپارچه در سیاست‌گذاری‌ها، تفویض اختیار به ذی‌نفعان و مشارکت فعال دست‌اندرکاران تجربی گردشگری استفاده شود. این شیوه مشارکتی به‌عنوان عاملی اثربخش و کم‌هزینه، پایدارترین شیوه اعمال مدیریتی در نظام‌های مشارکتی است. حرکت به‌سوی واگذاری تمامی امور اجرایی و خدماتی به دست‌اندرکاران بخش خصوصی بازار گردشگری شهری می‌تواند باعث همراهی همه ذی‌نفعان در توسعه خدمات گردشگری شهری شود.
البته میزان تفویض اختیارات و مشارکت مردم با توجه به بسترهای خدمات‌رسانی در هر جامعه‌ای با سایر جوامع شهری و از کشوری با کشور دیگر متفاوت است و هر شهری باید با مطالعات تطبیقی در سایر کشورهای جهان، الگوی مدیریت متناسب به خود و منطقه را بیابد و با سیاست‌گذاری مطلوب در توسعه شهر، توانایی پاسخ‌گویی به منافع و خواسته‌های متفاوت همه ذی‌نفعان را برای دست‌یابی به فضای شهری پایدار و باکیفیت فراهم کند. گردشگری شهری یک عامل تغییر دهنده فضا در مکان‌ها و زمان‌های شناخته شده برای هر شهر و کلانشهری محسوب می‌گردد. در واقع توریسم شهری به عنوان استفاده کننده از فضای شهری یا وزن دهی و تمرکز بر بخشی از فضای شهری می‌تواند به عنوان عامل مهم قابل توجه و بررسی باشد. هر میزان که استفاده گردشگران از این فضا و امکانات، خدمات، تسهیلات و جاذبه‌های شهری بیشتر باشد، فضا و ساختار فضای شهری به سمت گردشگری بیشتر تمایل دارد. به عبارتی ساختار فضای شهر استوار بر ساختار توریسم شهری است.
از بعد دیگر بدون شناخت ساختار و فضای شهری نمی‌توان به اهمیت و نقش گردشگران شهری پرداخت. امروزه مدیریت شهری کلانشهرهای بزرگ ایران با توجه به اهمیتی که نقش گردشگری شهری برای کلانشهرشان می‌تواند داشته باشد، اقدام به تغییرات فضایی و مکانی شهرها کرده اند. بنابراین در حال حاضر با توجه به گستردگی مدیریت شهری در کلا نشهرهای کشور، بهره گیری از جاذبه‌های توریستی، می‌تواند نقش مؤثری در معرفی شهرها، به عنوان یک جاذبه گردشگری جهانی داشته باشد و تأثیر فراوانی در اقتصاد این شهرها داشته باشد. در ادامه به بعضی از راهکارهای توسعه این صنعت در شهرها اشاره می‌شود.
راهبرد شفافیت در امور مالی ایجاد ارتباط بین منابع مالی و اقتصادی با جاذبه‌های گردشگری
شفافیت در امور مالی و آگاه کردن مردم از شیوه تهیه و تصویب کمک‌های مالی شهرداری در توسعه گردشگری شهری
راهبرد مشارکت -ایجاد کانال‌های ارتباطی با مردم از طریق زیرساخت‌های سیستم‌های الکترونیکی مانند؛ تلگرام، اینستاگرام
راهبرد بازاریابی- تقویت شوراها در محلات و مناطق و ایجاد دفاتر گردشگری شهری در هر محله، برای بازاریابی و تقویت اشتغال پایدار در محلات شهری
ایجاد دفاتر بازاریابی برای معرفی جاذبه‌های محلات و مناطق به سایر مناطق شهری و بین‌المللی از طریق پرتال‌های الکترونیکی گردشگری
قراردادن کلیه دست‌اندرکاران در جریان تصویب طرح‌های توسعه گردشگری شهری به‌ویژه طرح‌های بلندمدت توسعه و کسب نظرات دست‌اندرکاران در تمامی مراحل برای برنامه‌ریزی و نظارت بهتر و مستمر در راستای توسعه عدالت‌محوری و شاخص‌های مشارکتی
راهبرد مدیریت یکپارچه ایجاد سازمان گردشگری در کلانشهرها یا ایجاد معاونت گردشگری و توسعه پایدار شهری در ساختار ادارای مدیریت مناطق شهرداری برای رشد گردشگری شهری و حفاظت از جاذبه‌های شهری و محیط‌زیست و نظارت مستمر بر کیفیت و استانداردهای اجرایی در صنعت گردشگری؛ هتل‌ها و آژانس‌های شهری و راهنمایان تورهای شهری
راهبرد آموزش همگانی ایجاد و توسعه مراکز آموزش هتلداری و گردشگری در شورایاری محلات برای جذب، آموزش و ساماندهی منابع انسانی در حوزه راهنمایان تورهای گردشگری شهری و ایجاد بانک اطلاعاتی برای آنها (برای مثال: بانک اطلاعات راهنمایان در محلات) برای استفاده مناسب از قابلیت‌های انسانی و افراد متخصص در توسعه گردشگری شهر به‌خصوص در ایام پیک و جشنواره‌های گردشگری
امروزه گردشگری شهری برای بسیاری از مدیران و مسئولان شهری به صورت یک امر اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و نمادین بسیار با اهمیت درآمده است. گردشگری شهری به نوعی فرایند رقابتی در هر جامعه‌ای میان کلانشهرهای آن جامعه تبدیل شده که مدیریت وقت شهری آن با ارائه تعاریف، تعیین اهداف، داوری میان گزینه‌های گوناگون در زمینه سرمایه گذاری و آمایش و ایجاد ساختار مدیریت مناسب و تجاری کردن فرآورده‌های گردشگری شهری باید سعی کنند، در جهت توسعه پایدار محلی گام موثری بردارند. این منطق بهره برداری از امکانات شهری برای گردشگری شهری تا کنون در ایران به مراتب از کشورهای منطقه و در حال توسعه کمتر بوده است.
نواحی شهری به‌علت دارا بودن جاذبه‌های فراوان، اغلب از مقاصد مهم گردشگری محسوب می‌شوند و گردشگری شهری، مسئله مهمی برای مدیریت شهری است توسعه گردشگری شهری، اثرات و پیامدهای اقتصادی، کالبدی و زیست محیطی متفاوتی بر زندگی شهروندان دارد و این موضوع نقش فعالیت‌های آنها را بر کیفیت مشارکت شان در امور گردشگری پررنگ‌تر می‌کند، مدیران گردشگری، با توجه به نقش اقتصادی گردشگری، برای حرکت به سوی شیوه‌های سیاست‌گذاری مطلوب و پایدارتر، در پی بهرهبرداری و حفاظت از جاذبه‌های شهری برای نسل آینده با نگرش توسعه پایدار در صنعت گردشگری هستند. امروزه مشارکت شهروندان، مدیران شهری و سرمایه‌گذاران بخش خصوصی، نقطه عطفی در قلمروی سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی شهری است و در بیشتر کلانشهرهای جهان در ساختارهای سیاست‌گذاری و مدیریت، هم‌سو با فرایندهای جهانی‌سازی، خواهان مشارکت و حضور بیشتر شهروندان است.
با تغییر در شیوه‌های سیاست‌گذاری در حاکمیت، ساختارهای اقتصادی و مدیریت شهری نیز دگرگون شدهاند و این تأثیرات به‌گونه‌ای است که همراه با رویکردهای انعطاف‌پذیر، مشارکتی و واگذاری امور خدماتی و اقتصادی، به شهروندان و دست‌اندرکاران بخش خصوصی است و این به آن معنی است که ساختارهای مدیریت سنتی فعلی، توانایی و ظرفیت بهرهبرداری از تمامی منابع اقتصادی گردشگری شهری را ندارند و برای سازماندهی کارآمد و اثربخش و متناسب از فضاهای اجتماعی- اقتصادی و ایجاد محیطی رقابت‌پذیر در بازار بخش خصوصی گردشگری نیازمند اعمال شاخص‌های حکمروایی مطلوب است.
شهرداری‌ها به‌عنوان بخش نیمهدولتی مدیریت شهری باید از ساختارهای دموکراتیک مدنی که براساس الگوهای مدیریت مشارکتی در کشورهای توسعه‌یافته شکل گرفته اند، تبعیت کنند و برای اداره مطلوب امور اقتصادی شهرها، از پتانسیل‌های گردشگری شهری با بهره‌گیری از شیوه مدیریت یکپارچه در سیاست‌گذاری‌ها، تفویض اختیار به ذی‌نفعان و مشارکت فعال دست‌اندرکاران تجربی گردشگری استفاده شود. این شیوه مشارکتی به‌عنوان عاملی اثربخش و کم‌هزینه، پایدارترین شیوه اعمال مدیریتی در نظام‌های مشارکتی است. حرکت به‌سوی واگذاری تمامی امور اجرایی و خدماتی به دست‌اندرکاران بخش خصوصی بازار گردشگری شهری می‌تواند باعث همراهی همه ذی‌نفعان در توسعه خدمات گردشگری شهری شود.
البته میزان تفویض اختیارات و مشارکت مردم با توجه به بسترهای خدمات‌رسانی در هر جامعه‌ای با سایر جوامع شهری و از کشوری با کشور دیگر متفاوت است و هر شهری باید با مطالعات تطبیقی در سایر کشورهای جهان، الگوی مدیریت متناسب به خود و منطقه را بیابد و با سیاست‌گذاری مطلوب در توسعه شهر، توانایی پاسخ‌گویی به منافع و خواسته‌های متفاوت همه ذی‌نفعان را برای دست‌یابی به فضای شهری پایدار و باکیفیت فراهم کند. گردشگری شهری یک عامل تغییر دهنده فضا در مکان‌ها و زمان‌های شناخته شده برای هر شهر و کلانشهری محسوب می‌گردد. در واقع توریسم شهری به عنوان استفاده کننده از فضای شهری یا وزن دهی و تمرکز بر بخشی از فضای شهری می‌تواند به عنوان عامل مهم قابل توجه و بررسی باشد. هر میزان که استفاده گردشگران از این فضا و امکانات، خدمات، تسهیلات و جاذبه‌های شهری بیشتر باشد، فضا و ساختار فضای شهری به سمت گردشگری بیشتر تمایل دارد. به عبارتی ساختار فضای شهر استوار بر ساختار توریسم شهری است.
از بعد دیگر بدون شناخت ساختار و فضای شهری نمی‌توان به اهمیت و نقش گردشگران شهری پرداخت. امروزه مدیریت شهری کلانشهرهای بزرگ ایران با توجه به اهمیتی که نقش گردشگری شهری برای کلانشهرشان می‌تواند داشته باشد، اقدام به تغییرات فضایی و مکانی شهرها کرده اند. بنابراین در حال حاضر با توجه به گستردگی مدیریت شهری در کلا نشهرهای کشور، بهره گیری از جاذبه‌های توریستی، می‌تواند نقش مؤثری در معرفی شهرها، به عنوان یک جاذبه گردشگری جهانی داشته باشد و تأثیر فراوانی در اقتصاد این شهرها داشته باشد. در ادامه به بعضی از راهکارهای توسعه این صنعت در شهرها اشاره می‌شود.
راهبرد شفافیت در امور مالی ایجاد ارتباط بین منابع مالی و اقتصادی با جاذبه‌های گردشگری
شفافیت در امور مالی و آگاه کردن مردم از شیوه تهیه و تصویب کمک‌های مالی شهرداری در توسعه گردشگری شهری
راهبرد مشارکت -ایجاد کانال‌های ارتباطی با مردم از طریق زیرساخت‌های سیستم‌های الکترونیکی مانند؛ تلگرام، اینستاگرام
راهبرد بازاریابی- تقویت شوراها در محلات و مناطق و ایجاد دفاتر گردشگری شهری در هر محله، برای بازاریابی و تقویت اشتغال پایدار در محلات شهری
ایجاد دفاتر بازاریابی برای معرفی جاذبه‌های محلات و مناطق به سایر مناطق شهری و بین‌المللی از طریق پرتال‌های الکترونیکی گردشگری
قراردادن کلیه دست‌اندرکاران در جریان تصویب طرح‌های توسعه گردشگری شهری به‌ویژه طرح‌های بلندمدت توسعه و کسب نظرات دست‌اندرکاران در تمامی مراحل برای برنامه‌ریزی و نظارت بهتر و مستمر در راستای توسعه عدالت‌محوری و شاخص‌های مشارکتی
راهبرد مدیریت یکپارچه ایجاد سازمان گردشگری در کلانشهرها یا ایجاد معاونت گردشگری و توسعه پایدار شهری در ساختار ادارای مدیریت مناطق شهرداری برای رشد گردشگری شهری و حفاظت از جاذبه‌های شهری و محیط‌زیست و نظارت مستمر بر کیفیت و استانداردهای اجرایی در صنعت گردشگری؛ هتل‌ها و آژانس‌های شهری و راهنمایان تورهای شهری
راهبرد آموزش همگانی ایجاد و توسعه مراکز آموزش هتلداری و گردشگری در شورایاری محلات برای جذب، آموزش و ساماندهی منابع انسانی در حوزه راهنمایان تورهای گردشگری شهری و ایجاد بانک اطلاعاتی برای آنها (برای مثال: بانک اطلاعات راهنمایان در محلات) برای استفاده مناسب از قابلیت‌های انسانی و افراد متخصص در توسعه گردشگری شهر به‌خصوص در ایام پیک و جشنواره‌های گردشگری
