تاریخ انتشار : ۱۳۹۲/۱۰/۰۳ ساعت ۰۸:۴۲
کد مطلب : ۲۵۵۶۷
شوش و چالش‌هاي ثبت جهانی
سرقت نرده‌هاي فلزی حصار باستاني شوش!
گروه فرهنگي: شهرستان تاريخي شوش در استان خوزستان با پیشینه چند هزار ساله و وجود آثار تاریخی ارزشمند از دورهای تمدنی همواره جایگاه مهمی در فرهنگ ایران و جهان داشته است اما متاسفانه همچون دیگر محوطههاي تاریخی بویژه در هشت سال گذشته، عرصه برنامه ریزی‌هاي غلط مسئولینی شد که کمترین شناختی از اهمیت و وضعیت این محوطه بزرگ و ارزشمند تاریخی کشورمان داشته‌اند.
علی درویشی *
چندین سال است که در رسانه‌ها خبر از ثبت جهانی شوش در فهرست آثار یونسکو به میان مي‌آیند و این امر مهم بنا به دلایل مختلفی هر سال به سال بعد موکول مي‌شود و چنین برداشت مي‌شود که بیشتر جنبه‌اي تبلیغاتی داشته است نه عملی. البته تا کنون سازمان میراث فرهنگی فعالیت‌هايي جهت ساماندهی و مرمت محوطههاي تحت پوشش در شوش صورت گرفته است و برخی از آنها همچون ساماندهی و مرمت کاخ اردشیر پس از اتمام بخشی از آن در سال گذشته به حال خود رها شده است. در این بین همچنان پروژه تعیین عرصه و حریم شوش از طرف مسئولین ابلاغ رسمی نشده است و گمان میرود همچنان بلاتکلیف مانده است.
صدور مجوز‌هاي ساخت و ساز در شوش طی چندسال اخیر شاهد تناقض‌هاي آشکاری است که همین موضوع در بسیاری از موارد موجب نارضایتی شهروندان گردیده به عنوان مثال در یک محدوده مشخص مجوز ساخت و ساز با ضوابطی متفاوت با مکانی که درست در مجاورت آن واقع شده است صادر مي‌شود. مجوزهای تبعیض آمیز برای ارتفاع بناها زمینه نارضایتی عده زیادی از مردم را فراهم آورده‌اند. به عنوان نمونه ساختمان بانک قوامین که به همسایه کناری آن اجازه ساخت و ساز داده نمی‌شود.
در حالی صحبت از ثبت جهانی محوطه شوش مي‌شود که که حتی هنوز عرصه و حریم این محوطه مشخص نشده است و شاهد صدور مداوم مجوزهای متناقضی هستیم که در این سالها اخیر صادر شده است. عدم وجود یک مدیریت توانمند و منسجم که بتواند با برنامه ریزی دقیق و کارشناسی از پس مشکلات ایجاد شده در حوزه میراث فرهنگی برآید از مهمترین معضلات شوش در روند ثبت جهانی آن است. آیا اهمیت و جایگاه شوش به عنوان بهشت باستان شناسی کشور تا جایی نزول کرده است که نباید شاهد حضور مدیریت توانمندی در آن باشیم؟
طی بررسی‌هاي انجام شده از سال1389 تا کنون به صورت مستمر کمتر از یک ماه ساعت کاری مدیر مجموعه در محل کار خود حضور داشته است. حال چگونه مدعی ثبت جهانی شوش خواهیم بود زمانی که ابتدایی ترین گام یعنی اجرای پلان مدیریت در آن شکل نگرفته و از طرف دیگر عرصه و حریم محوطه باستانی همچنان در حال تعرض است و طی چند سال گذشته بارها و بارها شاهد تخریب و تعرض به بقایای آثار تاریخی شده ایم.
به نظر مي‌رسد مشکل اساسی در شوش عدم هماهنگی بین مسئولین ذیصلاح در امر ثبت جهانی است. آیا ارزش و جایگاه شوش برای سازمان میراث فرهنگی کشور ناشناخته است؟ البته که این چنین نیست، ولی متاسفانه شاهد آن هستیم که شوش از راه دور مدیریت مي‌شود تا جایی که صدور یک استعلام در طی چندسال گذشته مستلزم طی نمودن سی کیلومتر و گاهی حضور شهروندان شوش در شهرستان دزفول مي‌باشد.
تاکنون محوطه چهارصد هکتاری عرصه باستانی به صورت کامل محصور نشده است. بتازگی نیز نرده‌هاي فلزی حصار ضلع جنوبی محوطه هم به علت عدم استقامت کافی به سرقت رفته است. طی سال گذشته چندین بار این محوطه مورد تعرض و تجاوز حفاران غیر مجاز قرار گرفته است. آثار باستانی موجود در باغ موزه شوش همچنان بی پناه در برابر آسیب‌هاي جدی انسانی و طبیعی قرار گرفته اند و آثار سنگی کاخ آپادانا نیز روز به روز وضعیت ناخوشایندتری دارند.
طی هشت سال گذشته و بویژه دوره چهار ساله گذشته متاسفانه مدیریت میراث فرهنگی در سطح استان صرفاً به اقداماتی نمایشی و نه اساسی و بنیادین در شوش دست زد. برگزاری همایش‌هايي که صرفاً بار تبلیغاتی داشته و جز صرف بودجه کاری از پیش نبرده و خروجی علمی تا کنون نداشته است. با این حال منکر بسیاری از تلاش‌ها و کوشش‌هاي کارشناسان حوزه میراث فرهنگی طی سالیان اخیر نباید شد ولی آنچه که صورت پذیرفت در برابر ارزش و اهمیت آثار و حجم بالای آسیب و تخریب شاید ناچیز به نظر آید. انتظار مي‌رود با تغییرات صورت گرفته در چند ماهه گذشته در سطح کشور و استان، حوزه میراث فرهنگی شوش نیز ساماندهی شده و در کوتاه مدت به آنچه که شایسته تاریخ و فرهنگ و تمدن ایرانی است برسد.
چندین سال است که در رسانه‌ها خبر از ثبت جهانی شوش در فهرست آثار یونسکو به میان مي‌آیند و این امر مهم بنا به دلایل مختلفی هر سال به سال بعد موکول مي‌شود و چنین برداشت مي‌شود که بیشتر جنبه‌اي تبلیغاتی داشته است نه عملی. البته تا کنون سازمان میراث فرهنگی فعالیت‌هايي جهت ساماندهی و مرمت محوطههاي تحت پوشش در شوش صورت گرفته است و برخی از آنها همچون ساماندهی و مرمت کاخ اردشیر پس از اتمام بخشی از آن در سال گذشته به حال خود رها شده است. در این بین همچنان پروژه تعیین عرصه و حریم شوش از طرف مسئولین ابلاغ رسمی نشده است و گمان میرود همچنان بلاتکلیف مانده است.
صدور مجوز‌هاي ساخت و ساز در شوش طی چندسال اخیر شاهد تناقض‌هاي آشکاری است که همین موضوع در بسیاری از موارد موجب نارضایتی شهروندان گردیده به عنوان مثال در یک محدوده مشخص مجوز ساخت و ساز با ضوابطی متفاوت با مکانی که درست در مجاورت آن واقع شده است صادر مي‌شود. مجوزهای تبعیض آمیز برای ارتفاع بناها زمینه نارضایتی عده زیادی از مردم را فراهم آورده‌اند. به عنوان نمونه ساختمان بانک قوامین که به همسایه کناری آن اجازه ساخت و ساز داده نمی‌شود.
در حالی صحبت از ثبت جهانی محوطه شوش مي‌شود که که حتی هنوز عرصه و حریم این محوطه مشخص نشده است و شاهد صدور مداوم مجوزهای متناقضی هستیم که در این سالها اخیر صادر شده است. عدم وجود یک مدیریت توانمند و منسجم که بتواند با برنامه ریزی دقیق و کارشناسی از پس مشکلات ایجاد شده در حوزه میراث فرهنگی برآید از مهمترین معضلات شوش در روند ثبت جهانی آن است. آیا اهمیت و جایگاه شوش به عنوان بهشت باستان شناسی کشور تا جایی نزول کرده است که نباید شاهد حضور مدیریت توانمندی در آن باشیم؟
طی بررسی‌هاي انجام شده از سال1389 تا کنون به صورت مستمر کمتر از یک ماه ساعت کاری مدیر مجموعه در محل کار خود حضور داشته است. حال چگونه مدعی ثبت جهانی شوش خواهیم بود زمانی که ابتدایی ترین گام یعنی اجرای پلان مدیریت در آن شکل نگرفته و از طرف دیگر عرصه و حریم محوطه باستانی همچنان در حال تعرض است و طی چند سال گذشته بارها و بارها شاهد تخریب و تعرض به بقایای آثار تاریخی شده ایم.
به نظر مي‌رسد مشکل اساسی در شوش عدم هماهنگی بین مسئولین ذیصلاح در امر ثبت جهانی است. آیا ارزش و جایگاه شوش برای سازمان میراث فرهنگی کشور ناشناخته است؟ البته که این چنین نیست، ولی متاسفانه شاهد آن هستیم که شوش از راه دور مدیریت مي‌شود تا جایی که صدور یک استعلام در طی چندسال گذشته مستلزم طی نمودن سی کیلومتر و گاهی حضور شهروندان شوش در شهرستان دزفول مي‌باشد.
تاکنون محوطه چهارصد هکتاری عرصه باستانی به صورت کامل محصور نشده است. بتازگی نیز نرده‌هاي فلزی حصار ضلع جنوبی محوطه هم به علت عدم استقامت کافی به سرقت رفته است. طی سال گذشته چندین بار این محوطه مورد تعرض و تجاوز حفاران غیر مجاز قرار گرفته است. آثار باستانی موجود در باغ موزه شوش همچنان بی پناه در برابر آسیب‌هاي جدی انسانی و طبیعی قرار گرفته اند و آثار سنگی کاخ آپادانا نیز روز به روز وضعیت ناخوشایندتری دارند.
طی هشت سال گذشته و بویژه دوره چهار ساله گذشته متاسفانه مدیریت میراث فرهنگی در سطح استان صرفاً به اقداماتی نمایشی و نه اساسی و بنیادین در شوش دست زد. برگزاری همایش‌هايي که صرفاً بار تبلیغاتی داشته و جز صرف بودجه کاری از پیش نبرده و خروجی علمی تا کنون نداشته است. با این حال منکر بسیاری از تلاش‌ها و کوشش‌هاي کارشناسان حوزه میراث فرهنگی طی سالیان اخیر نباید شد ولی آنچه که صورت پذیرفت در برابر ارزش و اهمیت آثار و حجم بالای آسیب و تخریب شاید ناچیز به نظر آید. انتظار مي‌رود با تغییرات صورت گرفته در چند ماهه گذشته در سطح کشور و استان، حوزه میراث فرهنگی شوش نیز ساماندهی شده و در کوتاه مدت به آنچه که شایسته تاریخ و فرهنگ و تمدن ایرانی است برسد.
* مدیر انجمن دوستداران میراث فرهنگی شوش
