برج کبوتر مرداویج

گروه عکس: قدمت برج کبوترخانه هزارجریب که امروز به برج کبوترخانه مرداویج نیز مشهور است، به دوران صفویه و پیش از تخریب باغ هزارجریب و بنا‌های صفویّ آن بازمی‌گردد. این برج و ۳ برج دیگر با اهداف نظامی، کشاورزی و تفریحی در چهارضلع باغ هزارجریب ساخته شدند که تنها ۲ برج از آن‌ها باقی مانده است. این برج ۱۸ متر ارتفاع و تعداد ۷۷۰ حفره دارد که هریک از این حفره‌ها با اندازه بدن یک کبوتر تطابق دارد و به‌این‌ترتیب از ورود دیگر پرندگان جلوگیری می‌شود. این بنا دارای هشت استوانه خارجی و یک استوانه مرکزی است. استوانه مرکزی در وسط و استوانه‌های خارجی، دورتادور آن قرار دارند. ارتفاع استوانه مرکزی ۱۸ متر و قطر استوانه در قاعده آن ۱۶ متر بوده است. معماری کبوترخانه مرداویج به‌صورت یک دایره نیست بلکه حالت یک گل را داشته که دورتا دور برج از هشت دایره و یک دایره در وسط تشکیل شده است. مصالح به کار رفته در ساخت این برج کبوتر، گل، خشت خام و پینه است. برج مرداویج در سه طبقه احداث شده که ۱۵ هزار لانه کبوتر را در خود جای داده است. برج‌های کبوترخانه اصفهان به دلیل آبرفتی بودن منطقه مورد توجه قرار گرفتند. اصولاً خاک‌های آبرفتی دارای موجودات ذره‌بینی نیستند؛ به همین دلیل برج‌های کبوتر در این منطقه ساخته شد تا با استفاده از کود‌های حاصله از فضله کبوتران که دارای موجودات ذره بینی هستند، نسبت به تقویت خاک و تولید محصولات کشاورزی مرغوب اقدام شود. برج کبوتر مرداویج علاوه بر استفاده از فضولات پرندگان، به‌عنوان دیدبانی شهر نیز کاربرد داشته و کبوتران نامه‌رسان نیز در آن حضور داشته‌اند.