توجه محسوس به گشت نامحسوس

خبر حضور هفت هزار مامور نامحسوس پلیس امنیت اخلاقی در معابر عمومی شهر تهران، در چند روز اخیر بازتاب های فراوانی در روزنامه ها، رسانه ها و شبكه های اجتماعی داشت و در آن ها اظهارنظرها و تحلیل های جامعه شناختی و حقوقی بسیاری درباره این اقدام پلیس تهران منتشر شد. در ادامه مروری بر حاشیه های حضور تازه و نامحسوس گشت ارشاد در فضای رسانه ای و مجازی خواهیم داشت.

نگاه رسانه ها به جنبه های حقوقی، فرهنگی و اجتماعی گشت ارشاد نامحسوس
پس از انتشار خبرها و تصاویر نیروهای گشت ارشاد نامحسوس، برخی روزنامه ها و رسانه های خبری، به بررسی ابعاد حقوقی و اجتماعی این تصمیم پلیس تهران بزرگ پرداختند. «بهمن كشاورز» حقوقدان و وكیل دادگستری، روز سه شنبه سی و یكم فروردین در روزنامه «اعتماد» به تحلیل حقوقی اقدام پلیس پایتخت در ایجاد گشت ارشاد نامحسوس پرداخت و نوشت: آنچه گفته شده این است كه این افراد باید در صورت مشاهده موارد ناهنجاری همچون مزاحمت برای نوامیس، آلودگی صوتی، كشف حجاب در خودرو و انجام حركات نمایشی در خیابان، شماره پلاك خودرو را برداشته و از طریق سامانه پیامكی به مركز پلیس امنیت اخلاقی اطلاع ‌دهند. بنابراین به نظر می‌رسد تشخیص مصداق با كسانی است كه مشخص نیست در این زمینه‌ها صاحب صلاحیت و تخصص باشند. توضیح اینكه مثلا در مورد كشف حجاب، این قاضی و مقام قضایی است كه می‌تواند بگوید آنچه واقع شده مصداق كشف حجاب هست یا نیست یا تشخیص آلودگی صوتی احتمالا صرفا به وسیله ماموران آموزش‌دیده راهنمایی و رانندگی ممكن است و بالاخره «ناهنجاری» بر حسب اینكه هنجار یا «بهنجاری» از دیدگاه كسی كه رویدادی را می‌بیند چه باشد می‌تواند موارد بسیار گوناگون و حتی متناقضی را در بر‌ گیرد.

در ادامه آمده است: فراموش نكنیم كه ماده ١٦٨ قانون آیین دادرسی كیفری مقرر می‌دارد بازپرس نباید بدون دلیل كافی برای توجه اتهام كسی را به عنوان متهم احضار یا جلب كند، تخلف از مقررات این ماده موجب محكومیت انتظامی تا درجه ٤ است. به‌ طور كلی به نظر می ‌رسد از هر اقدامی كه باعث دخالت افراد غیرحرفه‌ ای در اموری می‌شود كه مستلزم داشتن اطلاعات خاص است باید خودداری شود. واضح است امور قضایی و حقوقی می ‌تواند مهم‌ ترین این موارد تلقی شود. والله اعلم.

روزنامه «همشهری» نیز با طرح 6 پرسش از پلیس، تصمیم ساماندهی گشت ارشاد نامحسوس را به چالش كشید و نوشت: 1- امسال چه تفاوتی نسبت به سال های گذشته دارد كه نیاز به اجرای این طرح و اضافه كردن 7 هزار نیروی نامحسوس گشت امنیت اخلاقی احساس و این طرح اجرا شد؟ 2- شیوه شناسایی، جذب و آموزش این افراد چگونه و بر اساس چه معیارهایی بوده است؟ 3- آیا این افراد شغل دیگری دارند یا به صورت تمام وقت با ناجا همكاری می كنند؟ و این كه آیا این همكاری آن ها به صورت افتخاری است یا خیر؟ 4- چه تدبیری برای راستی آزمایی گزارش های این افراد اندیشیده شده است؟ آیا احتمال ارسال گزارش غیرواقعی وجود ندارد؟5- شهروندان در صورت اعتراض به این گزارش ها چه مسیری را باید دنبال كنند؟6- چرا تصویری از تعدادی از این ماموران در رسانه ها منتشر شده است؟ این موضوع با فعالیت نامحسوس این افراد تعارض دارد.

روزنامه «آفتاب یزد» هم تحلیلی جامعه شناختی از «امان الله قرایی مقدم» جامعه ‌شناس و مدرس دانشگاه، درباره طرح گشت ارشاد نامحسوس منتشر كرد. در این تحلیل آمده است: این طرح برای برخورد با مزاحمان نوامیس اقدام بسیار خوبی است. اما در مورد بحث حجاب من معتقدم موفق نخواهد بود، زیرا تجربه این موضوع را ثابت كرده است. نكته اصلی اینجاست كه این اقدامات نه تنها تاثیری در فرهنگ ‌سازی نداشتند كه اتفاقا نتیجه عكس هم به دنبال دارند.
در ادامه می خوانیم: مسئولان باید در ابتدا به دنبال ریشه ‌های این ناهنجاری اجتماعی باشند، سپس با آموزش‌های درست و ایجاد علاقه در جوانان و فرهنگ‌سازی، بدحجابی در جامعه را اصلاح كنند. اجبار هیچ گاه به معنای فرهنگ سازی نیست. جوانان ما مجاب نشده‌اند بلكه اجابت می ‌كنند. قرایی مقدم افزود: به شدت با ورود پلیس به این قضیه مخالفم هم به لحاظ وجهه و اعتبار و منزلت اجتماعی كه پلیس در جامعه دارد و هم به لحاظ تاثیری كه در افكار عمومی دارد.
كانال خبری «ایسنا» نیز دیدگاه «امیرمحمود حریرچی» جامعه شناس و مدرس دانشگاه در این مورد را منعكس كرد و نوشت: اجرای این طرح به دلایل متعدد، هم موجب تشدید ناامنی روانی بین شهروندان تهرانی می‌شود و هم به ضرر پلیس است. ... تصمیم برای فعالیت نامحسوس پلیس امنیت اخلاقی می ‌تواند نشان‌ دهنده اثربخش نبودن فعالیت محسوس در این زمینه توصیف شود. البته با اجرای این طرح، پلیس مظلوم هم واقع می‌شود چرا كه افراد متخلف از این طرح می ‌توانند سوء استفاده كنند و رفتارهای ناهنجار خود را به گردن پلیس بیندازند.

به باور حریرچی، اجرای این طرح حاشیه امنی را برای سوءاستفاده ‌كنندگان و متخلفان به وجود می‌آورد، چراكه فردی كه مورد تذكر قرار می‌ گیرد نمی‌ تواند تشخیص دهد كه پلیس با او برخورد كرده است یا فردی غیرمسوول و حتی زمینه اخاذی فراهم می‌شود. صرف وضع قانون و اجرای گشت‌های نامحسوس و محسوس نمی‌توان به نتیجه مطلوب رسید؛ در واقع به جای برخورد اینگونه با ناهنجاری ‌های اخلاقی باید فرهنگ ‌سازی كنیم.

كانال «بهار نیوز» نیز این پرسش را مطرح ساخت: در حوزه اجتماعی، آیا برای شهروندان ایرانی این سوال و ابهام وجود ندارد كه چگونه در همین راهپیمایی 22 بهمن سال گذشته (94) مشابه همین زنانی كه این روزها از خودروهایشان به جرم بدحجابی و پوششان پیاده و خودروهایشان ضبط می‌شود، آزادانه در خیابان آزادی تهران راهپیمایی كرده و خبرگزاری ‌های و رسانه ‌های خاص با افتخار در گزارش ‌های تصویری 22 بهمن، تصاویر قد و نیم ‌قدشان را مخابره می‌كردند، حالا تاوان كدام پوشش متفاوتشان را می‌دهند؟ قصد دفاع از بی ‌حجابی یا بدحجابی نیست. بحث بر سر تناقص ها است.

واكنش مسوولان و چهره های سیاسی
اعلام ساماندهی گشت ارشاد نامحسوس، واكنش چهره های سیاسی را نیز در پی داشت. كانال خبری «ایلنا»، سخنان رییس جمهوری در این زمینه را منتشر كرد. وی این سخنان را روز سه شنبه سی و یكم فروردین در سفر استانی به سمنان و در پاسخ به پرسش خبرنگاران بیان كرد. به نوشته ایلنا، «حسن روحانی» رییس ‌جمهوری، با بیان اینكه كرامت انسانی را خدا به انسان‌ ها داده و این كرامت مقدم بر دین است، گفت: یك طرح هایی در كشور اجرا می شود كه بخشی از آن مربوط به دولت می شود و بخشی از طرح ها نیز مربوط به دستگاه های دیگر مثل قوه قضاییه یا دیگر نیروهای است. اولین وظیفه ما در قبال مردم احترام به شخصیت و جایگاه و كرامت مردم است. همه ما باید در زمینه فرهنگی كار و تلاش و به گونه ای عمل كنیم كه مسئله ای كه از طریق فرهنگی قابل حل است از طرق دیگر حل نكنیم.

كانال خبری «عصر ایران» نیز نظر موافق یكی از اعضای جامعه روحانیت مبارز را درباره گشت امنیت اخلاقی منتشر كرد و نوشت: طرح امنیت اخلاقی باید به روش عاقلانه و دینی انجام شود و لازم است مجریان این طرح راه صحیحی برای اجرا داشته باشند. نمی‌دانم نحوه عملكرد مجریان این طرح چگونه است اما در مجموع درست نیست در نظامی كه با خون شهدا آبیاری شده و رهبرانش نیز بارها درباره حاكمیت اصول اسلام در آن سخن گفته‌اند، شاهد بی حجابی باشیم.