جیغ بنفش زنان را بشنوید

مي گل هشترودي
روزنامه بهار
با تمام شدن روزهای پرهیاهــوی انتخابات ریاست‌جمهوری دوازدهم، بعد از این که مردم پای صندوق‌های رای حاضر شدند و ایستادن‌های طولانی زیر آفتاب در صف‌ها را برای نوشتن نام کاندیدای مورد نظرشان تاب آوردند، حالا نوبت امیدواری است، امیدواری برای تحقق وعده‌هایی که به آنها داده شده و شعارهایی که شنیده‌اند. حالا قشرهای مختلف منتظرند وعده «نیمه راهیم، برنمی‌گردیم» محقق شود و مسیری که دولت یازدهم شروع کرده، در چهار سالی که پیش رو دارد، برای رسیدن به شرایط بهتر ادامه پیدا کند. زنان هم یکی از اقشاری هستند که با پایان انتخابات، حالا منتظر تدبیر و امید دولت جدید برای رسیدن به مطالبات خود  هستند.
***
حمایتی از جنس مسئولیت
زنان ایرانی زنانی هستند که حافظه تاریخی آن‌ها هیچ وقت دچار فراموشی نمی‌شود. زنانی که در دوران احمدی نژاد، تلاش برای خانه نشین کردنشان بیش از هر وقت و زمانی فشار‌های فراوانی بر آنها وارد کرد و سال 92 با شروع به کار دولت یازدهم و ریاست جمهوری حسن روحانی، تشنه از 8 سال حذف شدن از تمام عرصه‌های سیاسی و اجتماعی امید خود را از دست ندادند و برای رسیدن به کرسی‌های مهم سیاسی تمام  تلاش خود را به کار بستند. تا این‌که نور امیدی در دلشان درخشید و بحث برابری جنسیتی ورد زبان همگان شد. این موج برای زنانی که تا دیروز فقط به دنبال روشنفکران برای بازی با عبارت عدالت جنسیتی بودند رنگ دیگری داشت. رنگ امیدی که سال‌ها بود حتی کورسویی از آن دیده نمی‌شد.

حالا به دلیل همه‌  این کور سو‌های امید بود که وقتی حسن روحانی در همایش‌های قبل از انتخاباتش گفت: «در کشور ما هر وقت که زنان به میدان آمده‌اند کار را تمام کردند» زنان راهی میدان شدند تا کار را تمام کنند. الحق  که خوش درخشیدند و عزم راسخ‌شان را برای بار هزارم به رخ همه کشیدند. وقتی حسن روحانی گفت ما از نیمه راه باز نمی‌گردیم حرفش، حرف دل زنانی بود که سال‌ها تلاش کرده بودند تا به عدالتی برسند که حق طبیعی آن‌ها بود. زنان این بار به میدان آمدند تا بگویند ما هم از نیمه راه باز نمی‌گردیم. ما هم آمده‌ایم اما این حضور گسترده مسئولیتی سنگین به دوش دولت دوازدهم است. هر چند این مسئولیت سخت است اما حسن روحانی قول آن را از قبل داده و با اقدامات دوره قبل دولتش، امید این می‌رود که از پس این مسئولیت به خوبی بر آید. هرچند که با همه این امیدواری‌ها، در مرداد 1392، وقتی قرار بود اعضای کابینه دولت یازدهم معرفی شوند، انتقادهای زیادی به کابینه صددرصد مردانه حسن روحانی وارد شد. این انتقادها به این دلیل بود که با توجه به وعده‌ها و شعارهای انتخاباتی، پیش‌بینی می‌شد به توانایی‌های زنان هم برای به عهده گرفتن مسئولیت‌های اساسی کشور توجه شود اما خبری از حضور زنان توانمند در بین وزرا نبود. همین اعتراضات بود که باعث شد حسن روحانی سه معاونت مهم خود را به دست زنان توانمند بسپرد. الهام امین زاده، معاون رئیس جمهور در حوزه حقوق شهروندی، معصومه ابتکار معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان محیط زیست و شهیندخت مولاوردی معاون زنان در حوزه زنان و خانواده سه زن توانمندی بودند که توانستند در دولت روحانی کرسی‌های بزرگی را از آن خود کنند اما موضوع به همین جا ختم نشد و چندی بعد زهرا احمدی‌پور به عنوان رئیس سازمان گردشگری و میراث فرهنگی بر کرسی این سازمان تکیه زد. همین‌ها باعث شد زنان توانمند دست از مطالبه بر ندارند و این بار به دنبال وزیری از جنس زن با تکیه بر همان شعر دیروز برابری جنسیتی باشند.

یک بار دیگر صدای زنان را بشنوید
 صدای زنان بلندتر شده است. مصداق همان جیغ بنفشی که دیروز‌ها شعارش را می‌دادیم،  اما این بار بر عکس سال‌های گذشته گوش شنوا بیشتر شده و دغدغه‌ها، فکرها و نگرانی‌ها نیز  به هم نزدیک‌ترند.  زنان در دولت یازدهم صدای خودشان را بلندتر شنیدند، از زبان خود و از زبان مسئولانی که در رده‌های بالا نشسته‌اند اما زن هستند  زنانی از جنس خودشان. هم آنها که در چهار سال گذشته تفاهمنامه‌ای  امضا کردند، دور میزهای مذاکره نشستند، گفت‌وگو کردند و طرح‌هایی تصویب کردند. آنها برای حمایت از زنان حاشیه‌نشین، فراموش‌شدگان روستاها و شهرهای کوچک، زنان و دختران بی‌سواد و کم‌سواد، آسیب‌دیده‌ها، سرپرستان خانواده و زندانی‌ها به ویژه زندانیان زن  قدم برداشتند. کلینیک‌های حقوقی زنان را توسعه دادند، برای اصلاح قوانین مرتبط با ازدواج کودکان زیر سن قانونی برنامه پیشنهاد دادند و طرح پیشگیری از ازدواج کودکان را ارائه و طرح انتصاب زنان در پست‌های مدیریتی را  دنبال کردند. نه به خشونت علیه زنان گفتند و به دنبال حمایت از کودکان کار بودند. دست زنان را در تشکل‌ها و سمن‌ها گرفتند و  آنها را تا پشت ‌نیمکت‌ها همراهی کردند، داخل میله‌های جیوه‌ای زندان، در آغوش کشیدنشان و برای رهایی‌کردنشان به زندگی طبیعی که حق آن‌ها بود  گلریزان به پا کردند. آنها تلاش زیادی کردند و به قول شهیندخت مولاوردی اکنون به نیمه راه رسیده‌اند، نیم دیگر مانده. روزی که زنان با امید، برگه‌های خود را به داخل صندوق‌های رأی انداختند، در واقع اسم حسن روحانی نبود که توسط آنها نوشته می‌شد بلکه مطالباتشان بود که با دستی لرزان به روی کاغذ قلم می‌خورد، این را فراموش نکنیم که آنها در انتظار تغییرند و می‌خواهند وضع اشتغال‌شان بهتر شود و مشارکت اجتماعی‌شان در زمینه‌های فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و ورزشی و حتی سیاسی پررنگ‌تر شود، آنها می‌خواهند که دیده شوند. هر چند که به گفته خودشان، در چهار‌سال گذشته، ادبیاتی که آنها را خطاب قرار داد، سطح بالاتری به خود گرفت و گفتمان تغییر در حوزه زنان شکل گرفت اما هنوز راه‌های نرفته زیادی مانده است.

عدالتی از جنس انصاف
قبل از انتخابات بود که شهیندخت مولاوردی معاون رئیس‌جمهور در امور زنان و خانواده گفت: عدالتی که ما مطرح می‌کنیم به مثابه انصاف است و می‌گوییم تا زمانی که زنان و مردان در وضعیت عادی از نظر حقوق و مسئولیت‌ها نیستند، باید بتوانیم با تبعیض مثبت به وضعیت متعادل برسیم. اعتقاد نداریم که الان همه چیز سر جای خودش است؛ حتی در مورد مردان هم به این صورت نیست و تشریک مساعی بین زنان و مردان برای تحقق خانواده سالم و پایدار وجود ندارد. حتی مقام معظم رهبری اشاره کرده بودند که خود خانم‌ها باید در قانون‌گذاری تأثیرگذار باشند و نگاه زنانه را وارد کنند اما در حال حاضر چنین نیست. عدالت از جنس انصاف همان چیزی است که مطالبه همه‌ زنان است. زنان خسته شده‌اند از شو‌های انتخاباتی که تنها باعث می‌شود  برهه زمانی کوتاهی حقوقشان مورد توجه قرار بگیرد و بعد سبد‌های رای گیری پر شد از رای همان زنان مطالبه گر و دیگر کسی یادش نیاید دیروز‌ها زنی خواسته‌ای داشت که امروز‌ها فراموش شده است. زنانی که تا همین چند وقت  پیش حتی به دلیل نبود برابری جنسیتی خیلی از آنان باید پشت در‌های بسته دانشگاه‌ها یا مشاغل دولتی منتظر می‌ماندند.

شایسته سالاری
زنان به دنبال زن سالاری و یا مرد سالاری نیستند زنان تنها وتنها به دنبال شایسته‌سالاری هستند. شایستگی که بارها آن را ثابت کرده‌اند اما باز هم نادیده گرفته شده است. باید توازن جنسیتی برقرار شود که زنان بتوانند به دور از هر گونه باید و شاید تنها برای نشان دادن شایستگی هایشان تلاش کنند.
از زنان در سیاست ملی و اقتصاد استفاده نشده است
الهه کولایی، نماینده اسبق مجلس شورای اسلامی درباره مطالبات زنان از دولت دوازدهم می‌گوید:   آنچه درمورد انتظارات زنان قابل اشاره است این است که زنان همواره در طول دهه‌های گذشته به ویژه پس از انقلاب و شکل گیری جمهوری اسلامی، نقشی اثرگذار در حیات اجتماعی کشور در  حوزه‌های مختلف بر عهده گرفتند، ولی برخورداری مناسب از آن را تجربه نکردند. نارسا بودن و بسیار پایین بودن حضور زنان در حوزه عمومی اقتصادی و سیاست، مطالبه‌ای غیرقابل چشم پوشی است. همان طور که از زنان در سیاست ملی و اقتصاد استفاده نشده، در مدیریت شهری  نیز این وضعیت را شاهد هستیم.

امیدواریم کارهای نیمه کاره‌ای که بنای آن گذاشته شده دوام پیدا کند
زهرا شجاعی، رئیس مجمع زنان اصلاح‌طلب نیز در این باره می‌گوید: در سال 76 که من حوزه زنان را تحویل گرفتم بسیار آسان‌تر از آن چیزی بود که دولت یازدهم در زمان تحویل دولت به دست گرفته است. در حوزه فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی  با شرایطی که به وجود آمده اقدامات مثبتی صورت گرفته است و همچنین رشد سازمان‌های غیردولتی به ویژه در حوزه زنان اقداماتی اثرگذار در کشور  به شمار می‌آید. امیدواریم کارهای نیمه کاره‌ای که بنای آن گذاشته شده است دوام پیدا کند و به نقطه پایان برسد و چهار سال دیگر شاهد پیشرفت و موفقیت کشور باشیم.

نیمی از جمعیت جامعه حذف شده‌اند
پردیس عامری، پژوهشگر حوزه زنان هم در باره مطالبات زنان می‌گوید:  متاسفانه همانطور که در مناظره‌ها هم دیدیم، زنان جایی در سخنان کاندیداها نداشتند و نیمی از جمعیت جامعه در تمام این مدت حذف شده‌اند، سال‌هاست بیانیه امضا می‌کنیم و مطالباتمان را بیان می‌کنیم، فکر می‌کنم حالا دیگر همه مطالباتمان را می‌دانند اما آنچه در این فضا به آن نیاز داریم حمایت برای تشکل‌ مستقل زنان است که فعالان زنان با پشتوانه علمی بتوانند در فضای مردسالار فعالیت کنند. درواقع به بسیج مردمی از راه تشکل مستقل از احزاب سیاسی نیاز داریم.

نیاز است شرایط عمومی بهتری برای حضور زنان در فضاهای عمومی فراهم شود
نیـــره توکلی، جامــعه‌شــناس و آسیب‌شناس اجتماعی نیز در ایــن باره می‌گوید: در این چهار ساله بسیاری از ان‌جی‌اوهای زنان شکوفا شده و به فعالیت پرداختند. همچنین وضعیت نشریات مربوط به زنان بسیار بهتر از پیش شد و آنها هم فعالیت خود را از سر گرفتند. امیدواریم این وضعیت ادامه داشته باشد و در عین حال نیاز است شرایط عمومی بهتری برای حضور زنان در فضاهای عمومی فراهم شود.

رئیس‌جمهور در مقام قانونگذاری نیست که بگوییم قوانین را به نفع زنان تغییر دهند
فریده غیرت، حقوقدان نیز در این رابطه می‌گوید:  رئیس‌جمهور در مقام قانونگذاری نیست که بگوییم قوانین را به نفع زنان تغییر دهند. فقط چیزی که اینجا مورد توجهمان است و بارها به عنوان توقعات از رئیس جمهور مطرح کردیم، ایجاد زمینه مساعد در کشور است، به سمتی که دید جامعه نسبت به زنان تغییر کند و حقوقی که لازمه وجود یک انسان است برای زن‌ها در نظر گرفته شود. در کشور ما مساله وضع قوانین برای زنان یا تغییر قوانین به نفع آنها با مشکلات عدیده‌ای مواجه است، چون دید نسبت به تساوی زنان، منفی است و جنبه‌های دیگری به آن داده می‌شود. از رئیس جمهور این انتظار را داریم بر قانون اساسی نظارت داشته باشد، چرا که اگر قانون اساسی را بخوانند و درست اعمال کنند، حقوقی داریم که اجرای آنها مغفول مانده.

زنان مطالبه گر از همیشه منتظرند
بار‌ها از مطالبات زنان گفته شده و حالا همه می‌دانند خواسته‌های زنان به ویژه زنان توانمند توجه به چه اموری است اما  حسن روحانی که با رای همین زنان که نیمی از جامعه را تشکیل می‌دهند رئیس جمهور دولت دوازدهم شد بداند زنان مطالبه‌گرتر،  از همیشه منتظرند.