پازل چندوجهی کابینه

 اصولگرایان معتدل با قبول شکست جریان سیاسی متبوع‌شان در انتخابات ریاست جمهوری اخیر چندان به مقوله چگونگی انتخاب وزرا از سوی رئیس جمهور روحانی وارد نشده و به توصیه هایی کلی و تعارفات مرسوم سیاسی بسنده می‌کنند. اما اقلیت تندرو که نامزد محبوبشان در انتخابات شکست خورده است در کمال تعجب نه تنها حاضر به پذیرش این موضوع نیست بلکه درصدد آن است که از طریق‌تریبون‌های گوناگون در اختیارش برای دولت حاشیه‌سازی کرده و حتی این انتظار را هم دارند که جهت گیری‌های دولت در حوزه‌های گوناگونی همچون سیاست خارجی، فرهنگ و. . . به سمت و سوی آن چه آنان می‌پسندند تغییر کند!
رئیس جمهور منتخب برای چینش کابینه خود در دولت دوازدهم با یک پازل چند وجهی روبه‌رو است، به گونه‌ای که از یک سو باید اعضای کابینه مقبول حامیان عمدتا اصلاح طلب روحانی باشند، از طرفی آن‌ها باید در برخی از وزارت خانه‌های کلیدی به واسطه قاعده‌ای نانوشته تایید رهبر انقلاب را داشته باشند، از سوی دیگر عنصر هماهنگی با رئیس دولت هم نکته مهمی است که نباید از نظر دور داشت، وجه دیگر در مسئله چینش کابینه برای دولت دوازدهم نیاز به رای اعتماد وزرا از مجلس است. مجلسی که نشان داده است با وجود غلبه میانه روی در آن در برخی اوقات به هیچ وجه قابل پیش بینی نشان نمی‌دهد. و شاید از همه این‌ها مهمتر این نکته است که اعضای کابینه باید در کنار موضوعاتی که مطرح شد توانمندی‌های لازم را برای اداره حوزه مسئولیت خود را داشته باشد. در ادامه به هر یک از این وجوه چینش کابینه خواهیم پرداخت.

1ـ مقبول حامیان
حمایت قاطع جریان اصلاحات از روحانی که بسیار پررنگ‌تر از انتخابات ریاست جمهوری سال 1392 بود نکته‌ای است که نمی‌توان آن را به هیچ وجه نادیده گرفت. معتدلین همیشه همراه روحانی خود به خوبی از این موضوع آگاه هستند که اگر چهره‌های ارشد جریان اصلاح طلبی کشور به شکل صریح و علنی وارد میدان نشده بودند و تمام قد از «تَکرار» نام روحانی برای یک دوره چهار ساله دیگر حمایت نمی‌کردند امکان این پیروزی قاطع به شدت پایین می‌آمد. با توجه به این مقدمه این انتظار بدیهی وجود دارد که در هنگام انتخاب اعضای کابینه از سوی منتخب اکثریت هم این مسئله مورد توجه جدی قرار بگیرد.واقعیت آن است که حتی حسن روحانی نیز در انتخابات96 بسیار بیشتر از انتخابات92 وجوه اصلاح طلبانه شخصیت خود را عیان کرد و آن چه در برنامه‌ها و وعده هایش مشخص بود اهداف و برنامه هایی با رنگ و بوی اصلاح طلبی بوده است. از همین رو علاوه بر قدرشناسی از همراهان، او باید برای دست یافتن به اهدافی که به مردم وعده اش را داده است هم از نیروهای اصلاح طلب بیش از دولت یازدهم استفاده کند.

   2ـ رایزنی در سطوح بالا
همانطور که گفته آمد بر اساس قاعده‌ای مرسوم اما نانوشته روسای جمهور برای برگزیدن وزرای برخی وزارتخانه‌ها با رهبری انقلاب مشورت کرده و با هماهنگی ایشان دست به این انتخاب می‌زنند و این موضوع به عنوان واقعیتی پیش روی روحانی در هنگام چینش کابینه وجود دارد. وزارت خانه هایی از قبیل اطلاعات، امور خارجه و کشور از جمله وزارتخانه هایی هستند که برای انتخاب وزیر نیاز به رایزنی هایی در سطوح بالا دارند اما به نظر می‌آید با توجه به انتقادات مطرح شده در هفته‌های اخیر وازتخانه‌هایی از قبیل آموزش و پرورش، علوم و ارشاد نیز برای انتخاب دچار موانعی باشند. باید منتظر ماند و دید که روحانی می‌تواند به راه حلی «برد – برد» برای این وزارتخانه‌ها دست یابد یا خیر؟

3ـ هماهنگی
یکی از موارد آزاردهنده در چهار سال گذشته بروز برخی ناهماهنگی‌ها در کابینه دولت یازدهم بود. ناهماهنگی هایی بین اعضای کابینه با یکدیگر، بین وزرا با رییس جمهور و بین اقدامات انجام شده در برخی وزارتخانه با اهداف اعلامی منتخب اکثریت. برای جلوگیری از بروز چنین ناهماهنگی هایی که باعث آسیب هایی جدی در مسیر حرکت دولت خواهد شد نیاز به دقت نظر بیش از پیش رییس جمهور در انتخاب همکارانش احساس می‌شود. به طور که دیگر شاهد آن نباشیم که روحانی پس از چهار سال از عدم همراهی برخی حتی در درون دولت برای اجرای برنامه‌ها گلایه کند.

4ـ تاثیر مجلس
با نگاهی به‌ترکیب مجلس دهم و مقایسه آن با مجلس گذشته می‌توان به این نتیجه رسید که با وجود آن که همچنان اصولگرایان اکثریت کرسی‌های مجلس را در اختیار دارند اما از زاویه‌ای دیگر می‌توان به این نتیجه رسید که وجه غالب اصولگرایان حاضر در مجلس و حدود 110 نماینده اصلاح‌طلب مجلس دهم میانه رو محسوب می‌شوند و از همین رو دیگر شاهد اتهام زنی‌های سیاسی به بهانه وقایع88 مانند آن چه در هنگام رای اعتماد به وزرای دولت یازدهم شاهدش بودیم نخواهیم بود اما مشکل اساسی اینجاست که یافتن چهره هایی که هم همراهی نمایندگان اصولگرای معتدل و هم اصلاح طلبان معتدل مجلس را به طور همزمان با خود داشته باشد تا بتوانند با رای بالایی کار خود را آغاز کنند کار ساده‌ای نیست.  

5ـ توانمندی
در کنار موارد مطرح شده می‌توان مهمترین مسئله در انتخاب کابینه را کارآمدی و توانمندی اعضای انتخاب شده از سوی رییس جمهور دانست. تخصص و توانمندی وزرا و دیگر اعضای کابینه مهمترین نکته‌ای است که به هیچ وجه نباید تحت الشعاع موضوعات سیاسی قرار گیرد. اگر توانمندی کافی وجود نداشته باشد مشی اصلاح طلبانه، همراهی با ارکان نظام، هماهنگی با رییس جمهور و رای اعتماد بالا از سوی مجلس هم نمی‌تواند تضمین کافی برای به ثمر نشستن برنامه هایی باشد که مردم از دولت منتخب خود انتظار دارند.