بی‌خواب‌ها نمی‌دانند که خواب هستند!

مطالعه اخیر توضیح می‌دهد که بی‌خوابی نمی‌تواند به سادگی تنها بی‌خوابی تعبیر شود، بلکه به ناتوانی مغز در جلوگیری از عملکرد در حالت بین بیداری و خواب بستگی دارد.بی‌خوابی یا کم‌خوابی یک علامت است که فرد به طور مستمر به خواب نمی‌رود؛ به عبارتی دیگر مشکل در به خواب رفتن، بیدار شدن مکرر در خلال شب همراه با ناتوانی یا اشکال در به خواب رفتن مجدد، بیدار شدن خیلی زود در صبح و خوابی که باعث تجدید قوا نشود را بی‌خوابی گویند.بی‌خوابی یکی از اختلالات خواب است که در روانشناسی خواب، مورد مطالعه و بررسی قرار می‌گیرد.ناتوانی در به خواب رفتن یا ناتوانی در خواب ماندن در مدت طولانی یا خواب عمیق را کم‌خوابی می‌گویند. کم‌خوابی در واقع خود بیماری به حساب نمی‌آید بلکه جزو علائم محسوب می‌شود. کم‌خوابی معمولا ناشی از اضطراب و تنش هیجانی است.از دیگر علل کم‌خوابی، می‌توان احساس عدم امنیت، ترس از تنهایی، افسردگی و مصرف کافئین را نام برد.کم‌خوابی در بین زنان نسبت به مردان رایج‌تر است. بنا بر آمارهای وزارت بهداشت آمریکا سالانه ۶۴ میلیون نفر از آمریکایی‌ها از کم‌خوابی رنج می‌برند.مصرف داروهای ضدافسردگی و قرص‌های خواب‌آور می‌تواند برای درمان موقت این بیماری مفید باشد، اما بهترین راه برای درمان آن، تحریک دستگاه عصبی مرکزی است.

 

محققان با توجه به تحلیل رفتار و عادات گروه‌های مختلفی از مردم در کشورهای مختلف و از گروه‌های سنی متفاوت و همچنین بررسی گروه‌های مختلف از افرادی که از انواع بی‌خوابی رنج می‌برند، به این نتیجه رسیده‌اند که استفاده از تلفن همراه به دلیل وجود نرم‌افزارهایی مانند شبکه‌های اجتماعی و شبکه‌های پیام‌رسان در آن‌ها یکی از عوامل تاثیرگذار در بی‌خوابی هستند.این نرم‌افزارها به خصوص زمانی که روی تلفن همراه استفاده می‌شوند و با کاربر به تخت خواب می‌روند، باعث برهم زدن تمرکز پیش از خواب می‌شوند، به گونه‌ای که تقریبا بعد از دریافت یا ارسال یک پیغام، بدن برای آنکه بتواند مجددا به تمرکز لازم برای خواب برگردد، به حدود ۳۰ دقیقه زمان نیاز دارد.این موضوع به دلیل تکرار شدن و با در نظر گرفتن این که شبکه‌های اجتماعی در همه جای دنیا در دسترس بوده و تعطیلی و هزینه چندانی هم ندارند، به یکی از عوامل بی‌خوابی در عصر حاضر تبدیل شده است.

به نظر متخصصان، میزان بی‌خوابی با بالا رفتن سن افزایش می‌یابد و در افراد بالای ۶۵ سال این میزان از درصد بالاتری برخوردار است، اما به‌طور کلی اختلالات خواب در همه سنین حتی در سنین کودکی نیز مانند بزرگسالی وجود دارد.آمار گویای این نکته است که یک سوم مردم ایران از بی‌خوابی به عنوان شایع‌ترین اختلال خواب رنج می‌برند.محققان معتقدند که بازدیدهای پرتکرار روزانه از شبکه‌های اجتماعی مانند فیس‌بوک و توییتر فرصت برخورداری از یک خواب خوب شبانه را از بین می‌برد و از سوی دیگر، افرادی نیز که مشکلات خواب دارند، ممکن است از پرسه زدن در این شبکه‌های مجازی به عنوان راهی برای وقت‌گذرانی استفاده کنند.مغز افراد عادی در هنگام آماده شدن برای خواب، فعالیت‌های عصبی را خاموش می‌کند، اما مغز یک فرد بی‌خواب در مهار فعالیت‌هایی که برای خواب ضروری است، مشکل دارد.

 

"دنیل کی"، استاد روانشناسی دانشگاه "بریگهام یانگ"، مطالعه‌ای انجام داده است که نشان می‌دهد اختلال در فرایند مهار مغز باعث بی‌خوابی می‌شود.کی توضیح داد: مطالعات قبلی نشان داد که بیماران مبتلا به بی‌خوابی ظاهرا به خواب می‌روند، چشمشان بسته است و مغزشان در یک الگوی خواب مشخص است، اما وقتی شما آنها را بیدار می‌کنید به شما می‌گویند بیدار بودم!وی همچنین نظریه قبلی را که برخی از دانشمندان خواب را به دو حالت خواب و بیداری تعریف کرده بودند، نقض کرد.وی تأکید کرد که خوابیدن لزوما به معنای آن نیست که شخص حالت آگاهی خود را از دست داده باشد.برای درک بهتر نظریه "کی"، از شرکت‌کنندگان در این مطالعه خواسته شد تا تحت آزمایش چندگانه خواب قرار گیرند. این آزمایش بالاترین استاندارد برای اندازه‌گیری خواب است.آزمایش چندگانه خواب یا پلی‌سومنوگرافی(Polysomnography) آزمایشی است که نوار مغزی (الکتروانسفالوگرافی) را در طی خواب ثبت می‌کند؛ اغلب همراه با آن، از الکترواکولوگرافی (ECG)، الکترومیوگرافی (EMG)، بازشدن قفسه سینه و ثبت وضعیت تورم آلت تناسلی، اشباع اکسیژن خون، حرکت بدن، دمای بدن، پاسخ گالوانیک پوست (GSR و سطح اسید معده استفاده می‌شود.اساسا این آزمایش برای تعیین مدت زمان تجربه حالت خواب و بیداری در شرکت کنندگان مورد استفاده قرار گرفت.پلی‌سومنوگرافی نشان داد که شرکت کنندگان  با توجه به میزان فعالیت‌های مغزی‌شان، بیدارتر از آنچه دستگاه اندازه‌گیری کرد، بودند."کی" به این نتیجه رسید که افراد مبتلا به بی‌خوابی ممکن است بتوانند از مدیتیشن ذهنی برای کاهش آسیب در فرایندهای شناختی که مانع آگاهی و منجر به خواب می‌شود، بهره‌مند شوند.محرومیت از خواب می‌تواند منجر به عوارض جدی مانند میگرن و فشار خون بالا شود.

 

کارشناسان خواب گفته‌اند که میزان کافی خواب می‌تواند مانع تغییر خلق و خو و تحریک‌پذیری شود.

داشتن یک الگوی خواب منظم، حالت آگاهی و خواب را به بدن و مغز آموزش می‌دهد. این بدان معنی است که یک فرد باید برنامه فعالیت‌های روزانه برای خود تعیین کند.وسایلی نظیر تلفن همراه و تلویزیون نیز می‌توانند مانع از خواب شود. مغز تا زمانی که محرک‌هایی وجود داشته باشد که آن را جذب کند، فعالیت می‌کند.کارشناسان پیشنهاد می‌کنند که تلفن‌های همراه و صفحه نمایش تلویزیون را خاموش کنیم و به جای آن، یک کتاب بخوانیم.افرادی که به سختی می‌خوابند، باید مصرف کافئین خود را کاهش دهند، چرا که کافئین به عصب‌ها پیام می‌دهد که بیدار بمانند.همچنین تمرین تنفس مانند مدیتیشن می‌تواند بدن را ریلکس کند، زیرا به اکسیژن اجازه می‌دهد که در سراسر بدن جریان یابد."کی" گفت که تحقیقاتش تنها یک مطالعه پیشرو است که راه را برای مطالعات بالقوه آینده در درمان بی‌خوابی باز می‌کند.