تاریخ انتشار : ۱۳۹۸/۰۴/۱۰ ساعت ۱۱:۲۳
کد مطلب : ۱۸۱۴۵۲
نابسامانی در اجرای ممنوعیت‌های دخانیاتی
گروه جامعه: افزایش مصرف سیگار؛ موضوعی است که با نگاهی گذرا به چند سال گذشته آن را در می‌یابیم و این درحالیست که طبق اعلام مسوولان وزارت بهداشت، سالانه ۱۰۰ هزار میلیارد تومان ضرر ناشی از مصرف سیگار در کشور داریم که ۳۰ هزار میلیارد تومان آن جهت درمان بیماری‌های ناشی از دخانیات و۷۰ هزار میلیارد آن مربوط به هزینه‌های ناشی از غیبت از کار، ناتوانی و مرگ زودرس است.
بنابر اعلام رئیس گروه امور صنعتی مرکز برنامه‌ریزی و نظارت بر دخانیات کشور، در سال ۹۷ حدود ۴۸ میلیارد نخ سیگار تولید شد که این میزان از تولید بیشترین آمار تولید سیگار در تاریخ صنعت دخانیات برآورد می‌شود. این درحالیست که با توجه به نیاز بازار این پیش‌بینی وجود دارد که در سال ۹۸ این میزان تولید به ۶۵ میلیارد نخ سیگار برسد تا رکوردی جدید در این زمینه ثبت شود.همچنین باید یادآور شد علاوه بر این میزان تولید سیگار، طبق برآوردهای صورت گرفته قاچاق سیگار در کشور حدود ۱۰ الی ۱۵ میلیارد نخ گزارش می‌شود؛ موضوعی که به گفته مسئولان حوزه سلامت کشور، بهانه‌ای برای حمایت از تولید و تجارت سیگار در ایران است و تولید انبوه و روزافزون سیگار را راهی برای جلوگیری از قاچاق آن معرفی می‌کنند.از سوی دیگر طبق اعلام سازمان بهداشت جهانی، یکی از بهترین راه‌ها برای کاهش مصرف دخانیات، بویژه در میان نوجوانان و جوانان، وضع مالیات سنگین بر تنباکو و سیگار است. افزایش مالیات بر تنباکو که منجر به افزایش قیمت سیگار خواهد شد، می‌تواند تا ۱۰ درصد مصرف سیگار را کاهش دهد، اما تنها در ۳۲ کشور جهان از قانون وضع مالیات سنگین بر دخانیات استفاده می‌شود.
مالیات بر دخانیات در ایران و دنیا
در کشور ما از ۲۰ درصد خرده فروشی دخانیات مالیات اخذ می‌شود؛ در حالی‌که طبق اعلام سازمان بهداشت جهانی باید این عدد به ۷۵ درصد خرده‌فروشی افزایش پیدا کند. در همین راستا و طبق اعلام دبیر ستاد کشوری مبارزه با دخانیات، تنها افزایش قیمت ۱۰۰ تومانی هر پاکت سیگار بر اساس لایحه بودجه ۹۷ می‌توانست ۳۰۰ میلیارد تومان درآمد جهت مبارزه با عوارض مواد دخانی برای کشور به ارمغان آورد؛ موضوعی که محقق نشد.اما مشکلات وزارت بهداشت با دست‌اندرکاران تولید و تجارت سیگار به همین‌جا ختم نمی‌شود؛ به طوری که طبق اعلام وزارت بهداشت در حالی که تحریم‌ها مشکلاتی را برای تأمین دارو به این وزارتخانه تحمیل کرده است و موضوع تأمین ارز، برای واردات دارو از دغدغه‌های جدی مسئولان حوزه سلامت است، اما ۱۶ میلیون دلار ارز با نرخ ۴۲۰۰ تومانی به واردات کاغذ سیگار اختصاص پیدا کرده است. از سوی دیگر اختصاص ۱۷۰ میلیون دلار ارز نیمایی برای واردات توتون به کشور از نکات قابل توجه در این زمینه است.
این حمایت‌های مالی از واردات مواد اولیه تولید سیگار در حالی انجام می‌شود که سالانه ۱۰۰ هزار میلیارد تومان ضرر ناشی از مصرف سیگار در کشور داریم که ۳۰ هزار میلیارد تومان آن جهت درمان بیماری‌های ناشی از دخانیات و۷۰ هزار میلیارد آن مربوط به هزینه‌های ناشی از غیبت از کار، ناتوانی و مرگ زودرس است.همچنین طبق گزارشات سازمان بهداشت جهانی، سالانه هشت میلیون نفر از مردم جهان بر اثر مصرف دخانیات جان خود را از دست می‌دهند. در ایران نیز مصرف دخانیات سالانه جان ۵۵ تا ۶۰ هزار نفر را می‌گیرد. در حال حاضر در کشور ما نیز طبق اعلام وزارت بهداشت حدود ۱۴ درصد مردان و کمتر از یک درصد زنان از سیگار و ۴۵ درصد مردان و ۳۵ درصد زنان از قلیان استفاده می‌کنند.
قربانیان دود دست دوم دخانیات
در کنار تمام عوارضی که دخانیات برای فرد مصرف کننده دارد، نمی‌توان از عوارض مواجهه با دود دست‌دوم دخانیات غافل بود. مواجهه با دود دخانیات مهم‌ترین عامل در ایجاد سندرم مرگ ناگهانی نوزادان بوده و زنان و کودکان بیشترین قربانیان مواجهه با دود دست‌دوم دخانیات هستند. این مواجهه ناخواسته با دود می‌تواند باعث بروز بیماری‌هایی مانند عفونت گوش میانی، آسم و خس‌خس سینه شود.از طرفی هم در کشور طرح‌هایی برای مبارزه با دخانیات ارائه شده که این طرح‌ها یا تصویب نشدند و یا پس از تصویب، اجرایی نشدند. ممنوعیت استعمال دخانیات در اماکن عمومی، ممنوعیت تولید و مصرف تنباکوی معطر، ممنوعیت فروش نخی سیگار بویژه به افراد زیر ۱۸ سال، ممنوعیت تبلیغ مستقیم و غیرمستقیم مواد دخانی و… از جمله موارد مصوب در قانون جامع کنترل مبارزه با دخانیات است که اجرای آنها از زمان تصویب تا امروز با اما و اگرهایی مواجه بوده است.
مرور تاریخی بر بحث مبارزه با دخانیات نشان می‌دهد در آبان ماه ٩۶ دیوان عدالت اداری رأی داد که تنباکوهای معسل مصادیق تبلیغ است. اما نکته قابل توجه آن است که از زمانی که دیوان عدالت اداری رأی بر ممنوعیت تولید تنباکوی معطر داد، به اذعان مسوولان وزارت بهداشت و جمعیت مبارزه با دخانیات، هیچ اقدام بازدارنده‌ای از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت در این زمینه صورت نگرفت.حال با تمام عوارض دخانیات اما سوال اصلی اینجاست که چرا تا کنون اقدامی موثر در راستای نظارت بر اجرای قوانین مصوب برای جلوگیری از ترویج، تبلیغ و مصرف مواد دخانی صورت نگرفته است؟
نابسامانی در اجرای ممنوعیت‌های دخانیاتی
در همین راستا محمدرضا مسجدی - دبیرکل جمعیت مبارزه با دخانیات کشور به ایسنا، گفت: متأسفانه در حال حاضر موضوع دخانیات نه دغدغه مسوولان نیست و به همین علت است که تا این حد نابسامانی در موضوع اجرای ممنوعیت‌های دخانیات مشاهده می‌شود. با وجود تمام قوانین هر کس کار خودش را می‌کند و با تمام قوانین موجود که صراحتاً تبلیغ و استفاده از سیگار در آثار شبکه نمایش خانگی و سریال‌های صداوسیما ممنوع است، می‌بینیم که برای ساخت سریال‌ها از سیگار و قلیان استفاده می‌شود و مدیران مربوطه هم اقداماتی در این جهت انجام نمی‌دهند و نظارتی روی قوانین مصوب نمی‌شود.مسجدی اذعان کرد: طبق اعلام معاون سازمان صنعت، معدن و تجارت بیش‌از ۵۰ درصد مؤسسات صنعتی کشور یا ورشکسته شده‌اند و یا با نیمی از نیروی کاری خود مشغول به کار هستند، اما صنعت دخانیات روزبه‌روز پیشرفته‌تر و سودآورتر می‌شود. با مقایسه قیمت سیگار در بهمن ۹۷ و اردیبهشت ۹۸ می‌بینیم که علی‌رغم افزایش قیمت ۵۰ تا ۲۰۰ درصدی سیگار نه تغییری در حجم خرید آن دیده می‌شود و نه حتی یک ریال از این افزایش قیمت برای جبران ضررهای ناشی از سیگار به جیب دولت می‌رود. تمام این افزایش قیمت به جیب تولیدکننده، واردکننده و واسطه‌ها می‌رود؛ در صورتیکه اگر نظارت بر اجرای قوانین، دغدغه بود، سراغ افزایش مالیات سیگار می‌رفتند.
چرا "ممنوعیت تولید و ورود توتون معطر" اجرایی نمی‌شود؟
وی افزود: موضوعی که تفکر وجود مافیای قدرتمند در حیطه تولید و توزیع دخانیات را قوت می‌بخشد این است که می‌بینیم علی‌رغم رأی دیوان عدالت اداری مبنی بر ممنوعیت تولید و ورود توتون معطر به کشور، همچنان این توتون‌های آسیب‌رسان جدی به سلامت در قلیان‌ها استفاده شده و این رأی ممنوعیت اجرایی نمی‌شود.
غفلت از جدی‌ترین علت بروز بیماری‌های غیرواگیر
دبیرکل جمعیت مبارزه با دخانیات با اشاره به کمپین‌های گوناگونی که در کشور برای جلوگیری از بروز بیماری‌های غیرواگیر اجرا می‌شود، گفت: با تمام هزینه‌هایی که برای این کمپین‌ها می‌شود، از سیگار که از جدی‌ترین دلایل بروز بیماری‌های غیرواگیر است، غافل هستیم. البته وزارت بهداشت هم بیش‌از این توانایی مقابله ندارد و تنها می‌تواند بار درمان عوارض ناشی از سیگار را به دوش بکشد.
وی با اشاره به طرح پاد (مدارس بدون دخانیات) در شهرستان ورامین و موفق خواندن آن افزود: طی تفاهم‌نامه‌هایی که با شورای شهر تهران امضا کرده‌ایم، در نظر داریم طرح پاد را در شهر بزرگ تهران نیز اجرا کنیم، اما باید هزینه‌های انجام طرح را نیز در نظر گرفت. ما آموزش را از مدارس آغاز کردیم و به تدریج دانش‌آموزان توانستند باعث گسترش آموزه‌ها در خانواده و به تدریج در کل شهر باشند. البته در شهر ورامین ما حمایت قوی روحانیون را نیز داشتیم که کمک بزرگی به ما کرد.
دبیرکل جمعیت مبارزه با دخانیات در ادامه نسبت به نقش روحانیت در اجرای قوانین کنترل دخانیات تاکید کرد و گفت: طی تفاهم‌نامه‌ای که با حوزه علمیه خواهران و برادران داشتیم قرار است تا حدود ۲۰۰ هزار طلبه در مباحث آموزشی عدم مصرف دخانیات در سراسر کشور به ما کمک کنند. همچنین جلسات متعددی با رئیس ستاد ائمه جمعه داشتیم و از آنها خواستیم با توجه به نقش ویژه خود در جامعه به ما کمک کنند. روحانیت جایگاه مهمی برای حوزه فرهنگسازی در حیطه کاهش مصرف دخانیات است اما نمی‌تواند جای خالی سایر مسوولان را پر کند.
مالیات بر دخانیات در ایران و دنیا
در کشور ما از ۲۰ درصد خرده فروشی دخانیات مالیات اخذ می‌شود؛ در حالی‌که طبق اعلام سازمان بهداشت جهانی باید این عدد به ۷۵ درصد خرده‌فروشی افزایش پیدا کند. در همین راستا و طبق اعلام دبیر ستاد کشوری مبارزه با دخانیات، تنها افزایش قیمت ۱۰۰ تومانی هر پاکت سیگار بر اساس لایحه بودجه ۹۷ می‌توانست ۳۰۰ میلیارد تومان درآمد جهت مبارزه با عوارض مواد دخانی برای کشور به ارمغان آورد؛ موضوعی که محقق نشد.اما مشکلات وزارت بهداشت با دست‌اندرکاران تولید و تجارت سیگار به همین‌جا ختم نمی‌شود؛ به طوری که طبق اعلام وزارت بهداشت در حالی که تحریم‌ها مشکلاتی را برای تأمین دارو به این وزارتخانه تحمیل کرده است و موضوع تأمین ارز، برای واردات دارو از دغدغه‌های جدی مسئولان حوزه سلامت است، اما ۱۶ میلیون دلار ارز با نرخ ۴۲۰۰ تومانی به واردات کاغذ سیگار اختصاص پیدا کرده است. از سوی دیگر اختصاص ۱۷۰ میلیون دلار ارز نیمایی برای واردات توتون به کشور از نکات قابل توجه در این زمینه است.
این حمایت‌های مالی از واردات مواد اولیه تولید سیگار در حالی انجام می‌شود که سالانه ۱۰۰ هزار میلیارد تومان ضرر ناشی از مصرف سیگار در کشور داریم که ۳۰ هزار میلیارد تومان آن جهت درمان بیماری‌های ناشی از دخانیات و۷۰ هزار میلیارد آن مربوط به هزینه‌های ناشی از غیبت از کار، ناتوانی و مرگ زودرس است.همچنین طبق گزارشات سازمان بهداشت جهانی، سالانه هشت میلیون نفر از مردم جهان بر اثر مصرف دخانیات جان خود را از دست می‌دهند. در ایران نیز مصرف دخانیات سالانه جان ۵۵ تا ۶۰ هزار نفر را می‌گیرد. در حال حاضر در کشور ما نیز طبق اعلام وزارت بهداشت حدود ۱۴ درصد مردان و کمتر از یک درصد زنان از سیگار و ۴۵ درصد مردان و ۳۵ درصد زنان از قلیان استفاده می‌کنند.
قربانیان دود دست دوم دخانیات
در کنار تمام عوارضی که دخانیات برای فرد مصرف کننده دارد، نمی‌توان از عوارض مواجهه با دود دست‌دوم دخانیات غافل بود. مواجهه با دود دخانیات مهم‌ترین عامل در ایجاد سندرم مرگ ناگهانی نوزادان بوده و زنان و کودکان بیشترین قربانیان مواجهه با دود دست‌دوم دخانیات هستند. این مواجهه ناخواسته با دود می‌تواند باعث بروز بیماری‌هایی مانند عفونت گوش میانی، آسم و خس‌خس سینه شود.از طرفی هم در کشور طرح‌هایی برای مبارزه با دخانیات ارائه شده که این طرح‌ها یا تصویب نشدند و یا پس از تصویب، اجرایی نشدند. ممنوعیت استعمال دخانیات در اماکن عمومی، ممنوعیت تولید و مصرف تنباکوی معطر، ممنوعیت فروش نخی سیگار بویژه به افراد زیر ۱۸ سال، ممنوعیت تبلیغ مستقیم و غیرمستقیم مواد دخانی و… از جمله موارد مصوب در قانون جامع کنترل مبارزه با دخانیات است که اجرای آنها از زمان تصویب تا امروز با اما و اگرهایی مواجه بوده است.
مرور تاریخی بر بحث مبارزه با دخانیات نشان می‌دهد در آبان ماه ٩۶ دیوان عدالت اداری رأی داد که تنباکوهای معسل مصادیق تبلیغ است. اما نکته قابل توجه آن است که از زمانی که دیوان عدالت اداری رأی بر ممنوعیت تولید تنباکوی معطر داد، به اذعان مسوولان وزارت بهداشت و جمعیت مبارزه با دخانیات، هیچ اقدام بازدارنده‌ای از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت در این زمینه صورت نگرفت.حال با تمام عوارض دخانیات اما سوال اصلی اینجاست که چرا تا کنون اقدامی موثر در راستای نظارت بر اجرای قوانین مصوب برای جلوگیری از ترویج، تبلیغ و مصرف مواد دخانی صورت نگرفته است؟
نابسامانی در اجرای ممنوعیت‌های دخانیاتی
در همین راستا محمدرضا مسجدی - دبیرکل جمعیت مبارزه با دخانیات کشور به ایسنا، گفت: متأسفانه در حال حاضر موضوع دخانیات نه دغدغه مسوولان نیست و به همین علت است که تا این حد نابسامانی در موضوع اجرای ممنوعیت‌های دخانیات مشاهده می‌شود. با وجود تمام قوانین هر کس کار خودش را می‌کند و با تمام قوانین موجود که صراحتاً تبلیغ و استفاده از سیگار در آثار شبکه نمایش خانگی و سریال‌های صداوسیما ممنوع است، می‌بینیم که برای ساخت سریال‌ها از سیگار و قلیان استفاده می‌شود و مدیران مربوطه هم اقداماتی در این جهت انجام نمی‌دهند و نظارتی روی قوانین مصوب نمی‌شود.مسجدی اذعان کرد: طبق اعلام معاون سازمان صنعت، معدن و تجارت بیش‌از ۵۰ درصد مؤسسات صنعتی کشور یا ورشکسته شده‌اند و یا با نیمی از نیروی کاری خود مشغول به کار هستند، اما صنعت دخانیات روزبه‌روز پیشرفته‌تر و سودآورتر می‌شود. با مقایسه قیمت سیگار در بهمن ۹۷ و اردیبهشت ۹۸ می‌بینیم که علی‌رغم افزایش قیمت ۵۰ تا ۲۰۰ درصدی سیگار نه تغییری در حجم خرید آن دیده می‌شود و نه حتی یک ریال از این افزایش قیمت برای جبران ضررهای ناشی از سیگار به جیب دولت می‌رود. تمام این افزایش قیمت به جیب تولیدکننده، واردکننده و واسطه‌ها می‌رود؛ در صورتیکه اگر نظارت بر اجرای قوانین، دغدغه بود، سراغ افزایش مالیات سیگار می‌رفتند.
چرا "ممنوعیت تولید و ورود توتون معطر" اجرایی نمی‌شود؟
وی افزود: موضوعی که تفکر وجود مافیای قدرتمند در حیطه تولید و توزیع دخانیات را قوت می‌بخشد این است که می‌بینیم علی‌رغم رأی دیوان عدالت اداری مبنی بر ممنوعیت تولید و ورود توتون معطر به کشور، همچنان این توتون‌های آسیب‌رسان جدی به سلامت در قلیان‌ها استفاده شده و این رأی ممنوعیت اجرایی نمی‌شود.
غفلت از جدی‌ترین علت بروز بیماری‌های غیرواگیر
دبیرکل جمعیت مبارزه با دخانیات با اشاره به کمپین‌های گوناگونی که در کشور برای جلوگیری از بروز بیماری‌های غیرواگیر اجرا می‌شود، گفت: با تمام هزینه‌هایی که برای این کمپین‌ها می‌شود، از سیگار که از جدی‌ترین دلایل بروز بیماری‌های غیرواگیر است، غافل هستیم. البته وزارت بهداشت هم بیش‌از این توانایی مقابله ندارد و تنها می‌تواند بار درمان عوارض ناشی از سیگار را به دوش بکشد.
وی با اشاره به طرح پاد (مدارس بدون دخانیات) در شهرستان ورامین و موفق خواندن آن افزود: طی تفاهم‌نامه‌هایی که با شورای شهر تهران امضا کرده‌ایم، در نظر داریم طرح پاد را در شهر بزرگ تهران نیز اجرا کنیم، اما باید هزینه‌های انجام طرح را نیز در نظر گرفت. ما آموزش را از مدارس آغاز کردیم و به تدریج دانش‌آموزان توانستند باعث گسترش آموزه‌ها در خانواده و به تدریج در کل شهر باشند. البته در شهر ورامین ما حمایت قوی روحانیون را نیز داشتیم که کمک بزرگی به ما کرد.
دبیرکل جمعیت مبارزه با دخانیات در ادامه نسبت به نقش روحانیت در اجرای قوانین کنترل دخانیات تاکید کرد و گفت: طی تفاهم‌نامه‌ای که با حوزه علمیه خواهران و برادران داشتیم قرار است تا حدود ۲۰۰ هزار طلبه در مباحث آموزشی عدم مصرف دخانیات در سراسر کشور به ما کمک کنند. همچنین جلسات متعددی با رئیس ستاد ائمه جمعه داشتیم و از آنها خواستیم با توجه به نقش ویژه خود در جامعه به ما کمک کنند. روحانیت جایگاه مهمی برای حوزه فرهنگسازی در حیطه کاهش مصرف دخانیات است اما نمی‌تواند جای خالی سایر مسوولان را پر کند.
مرجع : ایسنا
