استقرار سخت و نارضایتی گمرک در مناطق آزاد

مصوبه هیات دولت در سال ۱۳۹۴ این الزام را ایجاد کرد که در مبادی ورودی مناطق آزاد نیز گمرک مستقر شود، این در حالی است که تا پیش از این مصوبه، گمرک فقط در پایانه‌های خروجی مناطق آزاد مستقر بود، چراکه طبق قانون چگونگی اداره مناطق آزاد، مبادلات بازرگانی مناطق با خارج از کشور پس از ثبت گمرکی از شمول مقررات صادرات و واردات مستثنی هستند و مقررات صدور و ورود کالا و تشریفات گمرکی در محدوده هر منطقه به تصویب هیات وزیران می‌رسد.این موضوع تا پیش از مصوبه هیات دولت در خصوص استقرار گمرک در مبادی ورودی مناطق آزاد، به صورت کامل در اختیار سازمان‌های مناطق آزاد بود تا عملیات گمرکی با تشریفات حداقلی انجام شود و تعرفه ورود کالا نیز با در نظر گرفتن معافیت‌های قانونی این مناطق اعمال شود.

اما در حالی استقرار گمرک در مناطق آزاد و اعمال قوانین گمرکی با قوانین و مقررات مناطق آزاد همخوانی چندانی ندارد که پیش از این برخی بحث‌ها در رابطه با اهمیت و اثرگذاری وجود گمرک برای بستن راه قاچاق از مناطق آزاد مطرح بوده است. در این حالت جای سوال دارد که در مدت زمان اجرایی شدن این مصوبه، وضعیت استقرار گمرک و ورود و خروج کالا چگونه بوده است؟ موضوعی که میراشرفی - رئیس کل گمرک ایران - در رابطه با آن توضیحاتی به ایسنا ارائه کرده است.

قاعدتا نباید گمرک در مناطق آزاد باشد
به گفته میراشرفی، ‌ طبق قوانین مناطق آزاد، این مناطق خارج از قلمروی گمرکی هستند و قاعدتا نباید گمرک در آنها وجود داشته باشد، اما با توجه به حساسیت‌هایی که در این مناطق وجود دارد استقرار گمرک به غیر از مبادی خروجی، در مبادی ورودی نیز تکلیف شد.وی به سختی استقرار گمرک در مناطق آزاد اشاره و اظهار کرد: این استقرار بسیار سخت است، چراکه معمولا در دنیا مناطق آزاد محدود و محصور است ولی مناطق در ایران اغلب بسیار گسترده هستند؛ به طوری که برخی مناطق مانند ماکو حدود ۴۳۰ هزار هکتار وسعت دارد که برای محصور کردن آنها نیاز به بودجه و زمانی بسیار طولانی دارد یا منطقه اروند با دو شهر بزرگ آبادان و خرمشهر و چندین روستا بسیار وسیع هستند و باید برای کنترل ورود و خروج همه امکانات گمرکی را بسیج کرد. در عین حال که برخی مناطق با موانع طبیعی مواجه بوده و مثلا در آنها دره‌ یا کوه وجود دارد که کنترل را با سختی مواجه می‌کند.

رئیس کل گمرک ایران ادامه داد: گرچه با وضعیت گستردگی بالای مناطق آزاد استقرار کامل گمرک در آن مشکل است، اما با این حال طبق تکلیفی که به عهده  گمرک گذاشته شده تا جایی که توانسته‌ایم در اجرایی شدن آن حرکت کرده‌ایم، ولی فعلا وضعیت چندان راضی‌کننده نیست.وی در رابطه با کنترل قاچاق از کانال گمرک نیز به این موضوع اشاره کرد که باید در برخی مباحث به وضعیت و شرایط مناطق آزاد دقت کافی داشته باشیم. به هرحال این مناطق می‌تواند مزیت‌های خاص خود را به ویژه در دور زدن تحریم‌ها به همراه داشته و باید از این ظرفیت استفاده شود.مسئولان مناطق آزاد بر این باورند که اکنون با اجبار ثبت سفارش در مناطق آزاد و همچنین استقرار سامانه جامع امور گمرکی، حجم و آمار ورود کالا به مناطق کاملا ثبت شده و مشخص است. با این حساب اگر قرار بود مناطق آزاد مبادی اصلی ورود کالای قاچاق باشند، این موضوع باید به صورت چشمگیری در تغییر آمارهای ورود کالا به مناطق آزاد و آمارهای رسمی ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز خود را نشان می‌داد.

در عین حال که علت گرفته شدن انگشت اتهام به سوی مناطق آزاد بیش از آنکه قاچاق کالا بوده باشد، عدم برخورداری از سامانه جامع و امکان ارائه اطلاعات به صورت لحظه‌ای بوده است و اکنون با حل این مشکل و بررسی وضعیت اطلاعات ثبت سفارش و واردات کالا به مناطق آزاد و ورود کالا به سرزمین اصلی از مسیر مناطق آزاد، ضمن اصلاح و بهبود عملکرد مناطق آزاد، می ‌توان به صورت روشن تری به مبارزه و اصلاح عوامل و مبادی اصلی قاچاق به کشور پرداخت.