آلودگی هوا؛ میراث سوء‌مدیریت‌هاست و بس

آلودگی هوا با آغاز فصل سرما دوباره به سراغ پایتخت آمد، در حقیقت این امر برای مردم تبدیل به عادت شده و به نظر می‌رسد هیچگاه این پرونده به پایان نخواهد رسید و 12 میلیون جمعیت ساکن تهران با این معضل باید دست و پنجه نرم کنند. در حقیقت کارهای صورت گرفته درباره آلودگی‌ها همچون قطره چکانی است که به سختی به نتیجه دست خواهد یافت. 10 سالی از طرح کاهش آلودگی هوا می‌گذرد که به نظر می‌رسد که استارت این طرح بیشتر نمادین بوده؛ چرا که نه تنها آلودگی هوا کاهش نیافته بلکه با افزایش آلودگی هوا در کشور مواجه شدیم.پدیده گرد و غبار و انتشار اخبارهای مبنی بر افزایش این معضل طی چند سال گذشته تبدیل شده به یک تراژدی که هیچگاه پایانی نداشته. اما در این بین نیز تنها شاهد وعده‌های ریز و درشت مسئولان ذی‌ربط بودیم.

منشاء اصلی پدیده گرد و غبار در کشور
پدیده گرد و غبار منشاء اصلی آن کشورهای عربی به ویژه عراق و عربستان عنوان می‌شود چند سالی است که روال عادی زندگی در بخش های از کشور به ویژه استان‌های خوزستان، ایلام، لرستان، کرمانشاه، کردستان و در بعضی از شرایط بحرانی بخش‌های از استان‌های شمال غربی و مرکز کشور را در بر می‌گیرد و هر بار نیز با شدت گرفتن آن همه مسئولان به دنبال چاره این معضل بوده و بعد از فروکش کردن آن همه چیز به بایگانی فرستاده می‌شود.

ایران سومین کشور آلوده جهان
مرتضی طلایی عضو شورای شهر تهران درباره آلودگی هوا در جلسه شورای شهر گفت: ما نمایندگان باید سپر بلای افراد بی‌دفاع شهر مانند جانبازان، کودکان و سالمندان باشیم و با حرف زدن کاری درست نمی‌شود.وی با بیان این‌که وعده‌های مسئولان درباره آلودگی هوا حکایت وعده‌های هفتاد من کاغذ شده است گفت: باید عملکرد ما به گونه‌ای باشد که مردم آن را لمس کنند متاسفانه ایران جز سه کشور آلوده جهان است. شاید فوت شهروندان براثر آلودگی هوا نباشد اما مرگ‌هایی که ناشی از بیماری عروق بوده آلودگی هوا در آن تاثیر دارد.

24 استان درگیر آلودگی هوا
كمال الدین پیرموذن، عضوهیئت رئیسه فراكسیون محیط زیست مجلس، با بیان این‌که آلودگی هوا و ریزگردها، نای نفس کشیدن از 24 استان کشور را گرفته، اظهار داشت: مجلس نهم و دولت جدید باید با تعامل یکدیگر این مشکلات را حل کرده و اولویت آن‌ها رفع آلودگی هوا، ریزگردها، احیای تالاب‌ها، جلوگیری از تخریب جنگل‌ها باشد. در واقع موضوع ریزگردها به یک معضل فراگیر در بسیاری از استان‌های کشور تبدیل شده که دولت منتخب باید توجه جدی به این موضوع داشته باشد.

بیماری‌های ناشی از آلودگی هوا
برخی از بیماری‍‌ها ناشی از آلودگی هوا عبارتند از:
آمفیزم
این بیماری در نتیجه انقباض لوله‌های برونشیال و تخریب كیسه‌های هوایی توسط آلاینده‌ها به وجود می‌آید و باعث كوتاهی نفس در فرد بیمار می‌شود.

برونشیت مزمن
از مشخصات این بیماری ‌سرفه‌های پی در پی و جریان خلط مستمر در شخص مبتلا است. مواد آلاینده باعث تخریب مژك‌های مجاری تنفسی‌، كه مواد محرک را از ریه خارج می‌كنند، شده و در نتیجه سرفه تنها راهی خواهد بود كه ذرات از ریه بیرون رانده شوند. در صورتی كه برونشیت مزمن درمان نشود، منجر به مرگ بیمار خواهد شد

حساسیت
مواد آلاینده می‌توانند باعث عكس‌العمل‌های آلرژیک مختلفی از جمله آبریزش بینی، تنگی نفس، خارش پوست، اشک چشم و عسطه‌های پی‌درپی شوند.

آسم
در یک حمله آسمی، مجاری تنفسی باریک شده و عبور هوای تنفسی به حداقل می‌رسد و در نتیجه بیمار دچار تنگی نفس می‌شود. می‌تواند موجب انفاركتوس یا التهاب قلب گردد كه عمدتاً به صورت سینه درد، طپش قلب، تنگی نفس و اختلال در سیستم قلب تظاهر می‌كند.

سرطان ریه، معده و بیماری‌های قلبی
هر چندكه این بیماریها مستقیماً و منحصراً مربوط به آلودگی هوا نیست، اما آلودگی هوا یكی از عوامل مهم به وجود آورنده و تشدید كننده آنها به حساب می‌آید. براثر احتراق مواد آلی (زغال٬ چوب٬ نفت وغیره) در حرارت های بین 800-200 درجه سانتی گراد و بر اثر فعل و انفعالات شیمیایی مقداری هیدروكربن‌های سرطان زا تولیدمی شود.

نوع ومقدار تولید این موادسرطان زا بستگی به نوع سوخت٬ حرارت٬ میزان اكسیژن و عوامل دیگر دارد. ثابت شده است مقداری از مواد سرطان زا بر اثر احتراق توتون و تنباكو (سیگار كشیدن) و سوختن چوب، هیزم و كاغذ و مقدار زیادی از این مواد هم بر اثر احتراق بنزین و گازوئیل در موتور خودروها تولید می شوند. به‌طور كلی با فرض اینكه اتومبیل‌ها در شرایط استاندار فنی كار بكنند در عرض یكسال در شهر تهران حجم زیادی ماده شیمیایی سرطان زا بر اثر احتراق بنزین و گازوئیل تولید و در هوا پخش می‌شود.

مرگ 4 هزار ایرانی در اثر آلودگی هوا
معصومه آباد عضو شورای شهر با انتقاد از بی‌توجهی دولت و شهرداری نسبت به قوانین آلودگی هوا گفت: طبق اعلام وزارت بهداشت سالانه 4 هزار نفر جان خود را ابر اثرآلودگی هوا از دست می‌دهند.وی ادامه داد: متاسفانه آلاینده‌ها در پایتخت 10 برابر استانداردهای موجود هستند. ما از میان 80 هزار تاکسی در حال حرکت 13 هزار تاکسی فرسوده داریم.

هشدار مرکز پایش آلودگی هوای استان تهران نسبت به افزایش غلظت آلاینده‌ها در پایتخت
با توجه به اطلاعات دریافتی از ایستگاه‌های سنجش آلودگی هوای حفاظت محیط زیست استان تهران وضعیت کیفی هوای پایتخت به لحاظ آلاینده ذرات معلق در شرایط «ناسالم» قرار دارد. لذا توصیه می‌شود:
• کاهش تردد و فعالیت افراد دارای بیماری‌های زمینه‌ای از جمله بیماران قلبی و ریوی و افراد سالمند در فضاهای باز
• عدم تردد غیر ضروری در معابر برای تمامی افراد به ویژه سالمندان و کودکان
• پرهیز از انجام فعالیت‌های شدید بدنی و فعالیت‌های ورزشی در فضای باز
• مراقبت از کودکان و خردسالان ( در سنین مهدکودک، پیش دبستانی و دبستان ) به منظور کاهش تردد و حضور در فضای باز
• عدم استفاده از وسایل نقلیه شخصی تا حد امکان
• عدم هرگونه فعالیت که موجب تشدید آلایندگی هوا گردد نظیر سوزاندن ضایعات، عملیات قیرکاری، تردد با وسایط نقلیه معیوب
• دقت در هنگام سوختگیری در جایگاه‌ها و جلوگیری از سر ریزشدن بنزین و سایر سوخت‌ها

خسارات سالیانه 14 میلیارد ریالی بر اثر آلودگی هوا در ایران
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در بررسی کارشناسی درباره طرح کاهش آلودگی هوای کشور٬ خسارات سالیانه آلودگی هوا در ایران را بیش از ۱۴ هزار میلیارد ریال ارزیابی کرد.روابط عمومی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، گروه مطالعات زیربنایی این مرکز اعلام کرد: با وجود آمارهایی که از مقایسه میزان آلاینده‌ها با استانداردهای جهانی صورت می‌گیرد، ادعای دور از واقعیتی نیست اگر اصلی‌ترین مشکل زیست محیطی کلان شهرهای کشور را مسئله آلودگی هوا بدانیم. آمارهای گوناگون و بعضا متناقض ارائه شده از روند آلودگی و سهم منابع مختلف در ایجاد آن یکی از مشکلات امروز آلودگی هوا در کشور ماست.

دخیل بودن نهادهای مختلف اعم از قانونگذار، اجرایی، انتظامی، صنایع، شهرداری‌ها، سازمان محیط زیست و... که هر کدام جداگانه به ارائه آمار در این زمینه می‌پردازند و عدم هماهنگی این بخش‌ها می‌تواند باعث انحراف از هدف اصلی یعنی کنترل آلودگی هوا و سردرگمی در تبیین سیاست‌های مناسب شود. آخرین برآورد بانک جهانی (در سال ۲۰۰۵) نشان می‌دهد که خسارات سالیانه آلودگی هوا در ایران ۱۴ هزار و ۴۲۰ میلیارد ریال معادل ۶/۱ درصد تولید ناخالص داخلی است و خسارت مرگ و میر ناشی از آلودگی هوای شهری سالیانه ۶۴۰ میلیون دلار معادل ۵ هزار و ۱۰۰ میلیارد ریال یعنی0/75 درصد از تولید ناخالص داخلی است.

نگرانی از تبعات ناشی از مواجهه با آلاینده‌های هوا و آثار نامطلوب آن بر سلامت سبب شده به منظور کنترل و کاهش آلودگی هوا در کشور، نمایندگان مجلس شورای اسلامی طرح کاهش آلودگی هوا در کشور را پیشنهاد دهند. بررسی‌های به عمل آمده نشان می‌دهند که مشکلات ناشی از آلودگی هوا به دلیل کمبود مواد قانونی نبوده و عدم اجرای قوانین موجود دلیل اصلی مشکلات کنونی کلان شهرهای کشور است. لکن تدوین قانونی منسجم و جامع و متناسب با بحران‌های جدید آلودگی هوا همراه با التزام دستگاه‌های اجرایی در کشور می‌تواند درکنترل و کاهش آلودگی هوای کشور موثر واقع شود.

معرفی سه متهم اصلی آلودگی هوای پایتخت
از سوی مشاور زیست محیطی معاون شهردار تهران، خودرو، سوخت و صنعت به عنوان سه متهم اصلی آلودگی هوای تهران معرفی شدند.وحید نوروزی مشاور زیست محیطی معاون شهردار تهران در گفت‌وگویی گفت: در این میان خودروهای آلاینده و غیر استاندارد متهم ردیف اول، سوخت‌های بی‌کیفیت و بدون استاندارد متهم ردیف دوم و صنایع آلوده کننده و مخرب متهم ردیف سوم آلودگی هوا محسوب می‌شوند.مشاور معاون شهردار تهران در امور محیط زیست در پایان خاطرنشان کرد: نقش صنعت که معمولا پشت خودرو سنگر می‌گیرد در آلودگی هوا بسیار مهم بوده و همپای خودرو و سوخت است.

متولی آلودگی هوا از دید مجلس
پاپی‌زاده درباره متولی معضل آلودگی هوا اظهارداشت: این موضوع بستگی به آن دارد که کدام یک از سازمان‌هایی که در کم کردن آلودگی هوا نقش دارند، به عنوان بازدارنده تعریف می‌شود. به طور مثال معاینه فنی خودروها که یکی از عوامل مهم در کاهش آلودگی هوا هستند بر عهده شهرداری است.وی ادامه داد: درباره صنایع آلاینده نیز سازمان حفاظت محیط زیست متولی رسیدگی به این موضوع و برخورد با این صنایع است.