گاندو هنوز قربانی می‌گیرد

گروه جامعه: دو سالی است که آسمان روی خوشش را به سرزمین خشکی زده سیستان و بلوچستان نشان داده است و بارش پیاپی باران، از تشنگی زمینش کاسته است. تالاب‌ها و رودخانه‌های این استان مرزی پر آب شده‌اند اما سیراب شدن زمین روی ناخوشی هم داشت به راه افتادن سیلاب، سیلابی که خیلی از خانه‌ها را ویران کرد.
ترسالی در دو سال اخیر سیستان و بلوچستان و سیلابش آب را به خانه گاندوها (تمساح‌های پوزه کوتاه) هم انداخت و ۴۰۰ سَر گاندو را در ۴۳۰ کیلومتر از طول رودخانه سرباز در منطقه باهوکلات در گوشه جنوب شرقی ایران بیش از همیشه پراکنده کرده است.منطقه حفاظت شده باهوکلات که محل زیست گاندوهاست، در طول مرز مشترک ایران و پاکستان واقع شده و شامل محدوده شهرستان‌های چابهار، سرباز و بخش‌هایی از نیکشهر می‌شود.تابستان‌های زود هنگام و بلند مدت بلوچستان که از اردیبهشت ماه تا اواسط مهرماه می‌رسد، گاندوها تخم‌ریزی می‌کنند و چشم انتظار فرزندان جدیدشان حسابی حساس و عصبی و مهاجم می‌شوند. و نزدیک شدن به محل تخم ریزی‌شان نتیجه‌ای جز حمله به دنبال ندارد.مردم محلی به خوبی رفتار گاندوها را می‌شناسند و می‌دانند در روزهای گرم تا حد ممکن نباید به آنها نزدیک نشوند. اما کمبود منابع آب و گرمای بیش از حد هوا آنها را گاهی مجبور می‌کند که به گودال‌های آب که به آنها در زبان محلی «هوتک» می‌گویند نزدیک شوند. جایی که ممکن است محل زندگی یک گاندو باشد. این نزدیک شدن مخاطره آمیز در سال‌های گذشته اتفاقات ناگواری به دنبال داشته است.از کشته شدن علیرضا بزرگزاده کودک ۱۰ ساله‌ای که ۴ سال پیش از فرط گرما تنی به آب زد و طعمه گاندو شد و برای همیشه پدر و مادرش را عزادار می‌کند، تا حوا رئیسی ۸ ساله که سال گذشته برای شست و شوی و برداشتن آب، نزدیک آب رودخانه شد و دستش را از دست داد.این پایان خاطرات غم‌انگیز کودکان بلوچ و گاندوها نبود، چند روز گذشته نیز امیرحمزه کودک ۱۰ ساله دیگری که براثر حمله گاندو دستش به شدت آسیب دید و متأسفانه دستش از مچ قطع شد.تصور اینکه کودکانی چه برای تأمین منابع آب چه برای بازی و آب تنی برای همیشه معلول شوند و یا در خطر مرگ قرار بگیرند غم‌انگیز و رعب آور است.

حصارکشی بی‌فایده است
وحید پورمردان مدیرکل محیط زیست استان سیستان و بلوچستان  با اشاره به اینکه گاندوها قابل کنترل نیستند و نمی‌توان آنها را محدود کرد، در پاسخ به این سوال که چرا محدوده زیست این حیوان را حصار کشی نمی‌کنید تا محلی‌ها از خطر حمله این حیوان در امان باشند، گفت: حصار کشی در طول ۴۳۰ کیلومتر از محدوده رودخانه نه تنها از لحاظ اقتصادی به صرفه نیست که با توجه به رفتار خاص این گونه بی فایده است.وی در ادامه توضیح داد: گاندوها براساس یک رفتار طبیعی کانال‌هایی در زیر آب به طول ۱۵ متر می‌کشند که به راحتی می‌توانند از حصارهای نصب شده عبور کنند و به سمت گودال‌های آب اطراف رودخانه بیایند.پورمردان با بیان اینکه برای حل این معضل و جلوگیری از حوادث ناگوار بعدی تنها دو راه حل وجود دارد، ابراز داشت: راه اول که راه حل اصلی هم‌محسوب می‌شود، تأمین آب شرب این منطقه است. مسأله‌ای که از همان اتفاق ناگوار اول حمله گاندو به علیرضای ۱۰ ساله در روستای آزادتی کشاری از توابع شهرستان سرباز دنبال شد. اما نیمه کاره رها شده است.وی راه حل دوم را فرهنگ سازی و آموزش مردم محلی به منظور مدیریت نحوه مواجه شأن با این گونه دانست و گفت: از سال گذشته که حوا بزرگ زاده با حمله گاندو معلول شد، به صورت جدی و با کمک فعالان محیط زیست آموزش چهره به چهره و خانه به خانه را در میان روستاییان آغاز کردیم و از آنها خواستیم در فصول گرم نزدیک رودخانه نشوند. حتی در نزدیک محل زیست گاندوها هم تابلوهای گرافیکی هشدار نصب شده اما تغییر رفتار زمان می‌برد.

لوله‌های آبی که در انتظار جریان آب هستند
پورمردان با اشاره به اینکه روستاهای حوالی محل زیست گاندو لوله کشی آب شده‌اند اما از آب قابل استفاده درون لوله‌ها خبری نیست، ابراز داشت: سد پیشین بر اثر بارندگی‌های اخیر لبریز از آب است و معلوم نیست چرا مسئولان مربوطه برای تأمین آب شرب این مردم محروم اقدامی نمی‌کنند. در حالی که مهمترین نیاز مردم این آب شرب است.

تصفیه خانه‌ای که افتتاح نشده رها شد
ساخت تصفیه خانه رها شده که بعد از فوت علیرضای ۱۰ ساله در زمستان سال ۹۶ پایان یافت از سوی سازمان کشتیرانی در قالب مسئولیت‌های اجتماعی با ۵۰۰ میلیون تومان هزینه افتتاح شد اما هیچ گاه به سرانجام نرسیده است از گلایه‌های بلوچزاده دهیار روستای آزادتی هم هست.وی با بیان اینکه زنان و کودکان این منطقه به منظور تأمین آب مجبور به نزدیک شدن به منطقه زیست گاندوها هستند و هر ساله شاهد اتفاقات ناگواری از این دست هستیم گفت: هیچکس مسئولیت راه اندازی این تصفیه خانه را قبول نمی‌کند. و مردم برای تأمین نیازشان یا باید منتظر تانکرهای آب باشند یا به سمت آبگیرهایی بروند که ممکن است گاندوها کمین کرده باشند.

تأسیس ۳ تصفیه‌خانه جان کودکان بلوچ را نجات می‌دهد
سال گذشته فعالان محیط زیست پس از حادثه تلخی که برای حوا رئیسی رخ داد، در قالب نذر طبیعت چندین مخزن آب هزار لیتری خریداری و در چهار روستای ریکوکش، جغربیت پایین، ککسوچ و شیرگواز رسیده و در محوطه سایت پرورش و پژوهش تمساح در ریکوکش قرار گرفت.اما این حادثه باز هم در ناحیه‌ای دیگر از سرزمین وسیع زیست گاندوها تکرارشد.تکرار این حادثه باز هم تذکری بود تا مسئولان به فکر تأمین آب شرب شبانه روزی این منطقه باشند، گفته می‌شود تأسیس ۳ تصفیه خانه در این محدوده عمده مشکل را حل می‌کند و دیگر شاهد اخبار تلخ و خسارت‌های جانی غیر قابل جبرانی از حمله گاندوها به کودکان نخواهیم بود.