پشت پرده بحران انسولین

پیش‌تر هم فهرست‌های ارزی بانک‌مرکزی نشان داده بود که از مجموع 280 شرکتِ بزرگ دریافت‌کننده ارز دولتی در حوزه دارو و ماده اولیه دارو، شش شرکت بزرگ بیش از 50 درصد ارز دولتی «یورو» را دریافت کرده‌اند.
حالا هم جداول این آمارنامه بر این داده‌ها صحه گذاشت. منبع: آخرین آمارنامه دارو منتشر شده از سوی سازمان غذا و دارو
منوپل ارز دارو
محمدرضا واعظ مهدوی، رئیس انجمن علمی اقتصاد سلامت ایران درباره شکل تخصیص ارز به شرکت‌های دارویی می‌گوید: گزارش مصارف ارزی شرکت‌ها واقعا تکان دهنده است. مافیای دارو، ارز دارو را منوپل کرده است.او به ماجرای کمبود انسولین در بازار اشاره می‌کند که سازمان غذا و دارو را بر این داشت تا انسولین قلمی را به صورت تک نسخه‌ای از داروخانه‌های اتریش و چند کشور اروپایی خریداری کند.نتیجه جالب بود؛ درحالی که طبیعتا باید قیمت خرید آن از داروخانه بیشتر از وارداتش می‌شد، دیدند که هزینه خرید آن یک سوم قیمت وارداتش شد. این ماجرا را خود سخنگوی سازمان غذا و دارو روایت کرده است.حالا واعظ‌‌ مهدوی هم معتقد است این یک نمونه رو شده به خوبی نشان می‌دهد که شرکت‌های بزرگ واردکننده چه اجحافی به مردم می‌کنند. آن‌وقت در همین شرایط به جای این که ارز به تولیدکنندگان داده شود برای مواد اولیه، به واردکنندگان داده می‌شود. یا به جای این که به کارخانجات کوچک برای مواد اولیه کمک شود، بازار دارو را در دستان چند شرکت محدود واردکننده قرار داده‌اند که عموما هم وارداتی هستند. در نتیجه بسیاری از این ارز صرف واردات داروهایی می‌شود که مشابه داخلی دارند.
حالا دو ادعای واعظ‌ مهدوی، یکی هدررفت ارز توسط شرکت‌های واردکننده و دیگری بی‌عدالتی در تخصیص ارز در دو گفتگوی جداگانه بررسی شده است.

سالانه 100میلیون دلار هدررفت فقط برای انسولین
فرامرز اختراعی، رئیس سندیکای مواد موثره دارویی،  تصریح می‌کند که چطور شرکت‌های واردکننده انسولین قلمی قیمت تامین آن را 6.4 یورو اعلام کرده بودند اما وقتی همین کالا فوریتی وارد شد شرکتی در اتریش آن را با قیمت 2.3 یورو با کیفیت بسیار عالی تامین کرد.او می‌گوید: شرکت‌های بزرگ واردکننده با دریافت ارز کلان سال‌هاست که در حوزه انسدولین قلمی در حال اجحاف به کشور هستند. کلا چهار یا پنج شرکت دارویی انسولین وارد می‌کردند، مشخص است که این شرکت‌ها کدامند و احتمالا با هم توافق کرده‌اند تا قیمت تامین را بالاتر اعلام کنند. با این همه متاسفانه قاطعیت برای پیگیری در نظام دارویی ما وجود ندارد.طبق اظهارات اختراعی هر سال حدودا 100 میلیون دلار هدررفت ارز واردات انسولین است. برای درک بهتر این رقم جالب است بدانید که 70 درصد نیاز دارویی کشور فقط با 140 میلیون دلار مواد موثره قابل تامین است.او عنوان می‌کند: کل نیاز دارویی واردکننده دارو 740 میلیون یورو است تا با آن 98 درصد از داروی کشور را تامین کنند. اما یک میلیارد یورو ارز تخصیص داده شده تا چند قلم محدود دارو تهیه شود. باید دید این شرکت‌ها چه بیش‌اظهاری‌هایی می‌کنند که انسولین فقط یک قلم آن بود.

ارز فقط برای دانه درشت‌های دارویی
حرف بی‌عدالتی در تخصیص که می‌شود خوب است سراغی از شرکت‌های کوچک گرفت و پای گفته‌ها و روایت صاحبان آنان از شکل و نحوه اولویت‌بندی تخصیص ارز دارو و تجهیزات نشست.«قبلا برای حواله کردن پول 20 دلار به صرافی می‌دادیم و ظرف 48 ساعت کار تمام می‌شد اما حالا این کار را بانک‌های عامل می‌کنند با 18 درصد کارمزد. این فشار بیشتر به واردکننده و درآمد برای بانک است. البته این درحالی است که خوش‎ شانس باشیم و بتوانیم ارز دریافت کنیم».این را یکی از فعالان بخش خصوصی می‌گوید که سال‌هاست تجهیزات پزشکی و دارو وارد می‌کند. حالا این تجهیزات را از 39 قلم به چهار قلم کاهش داده است و دریافت ارز برای همین چهار قلم هم به قول خودش با هفت خوان رستم روبه‌رو است البته اگر بدهند.این واردکننده که نخواست نامش فاش شود معتقد است در فرایند اولویت‌بندی برای تخصیص ارز در وزارت بهداشت امکان مداخله افراد و به دنبال آن رانت و برخورد سلیقه‌ای وجود دارد.« برخی شرکت‌های بزرگ تمام ثبت سفارش‌هایشان پذیرفته شده و ارز می‌گیرند اما برخی ثبت سفارش‌ها با این که فرضا مربوط به دو سال پیش است همچنان ارز نگرفته‌اند. دست روی هر نوع ارزی که می‌گذاریم حتی ین ژاپن می‌گویند در الویت نیستید درصورتی که درباره تعدادی شرکت‌ بزرگ این شرایط وجود ندارد و برای واردات همان کالا ارز دریافت می‌کنند»اولویت‌ها برای اختصاص ارز بر اساس آنچه خود سازمان غذا و دارو اعلام کرده به ترتیب مواد اولیه، کالاهایی که کمبود دارند، کالا با حداقل اسناد( با اعتبار واردکننده) و الباقی است.
اما آن‌طور که این وارد کننده ادعا می‌کند مشخص نیست مبنای سنجش هر یک از این اولویت‌ها در وزارت بهداشت چیست و امکان رانت در تشخیص اولویت و نوبت تخصیص ارز وجود دارد.