مستقیم سر «ماندلا»‍!

 هر چند نامیدن معبر یا مکانی مهم به نام شخصیت‌های برجسته داخلی و خارجی اقدام پسندیده و رایجی است اما بهتر آن است که نام انتخاب شده بر سر زبان‌ها بیفتد نه آن که تنها در مکاتبات رسمی به کار رود. کما این که 35 سال پس از پیروزی انقلاب اسلامی هنوز نام قبلی این بزرگراه یا خیابان (جردن) را مردم به کار می‌برند. نامی که یادآور ساموئل مارتین جردن پایه‌گذار دبیرستان البرز در تهران است. از این رو به نظر می‌رسد چنانچه یک بزرگراه جدیدالاحداث به نام ماندلا خوانده می‌شد بخت بیشتری برای رواج داشت هرچند اقتضای اسم و رسم ماندلا نام‌گذاری مکان یا معبر قابل توجه و نه دور از کانون رفت وآمدهای شهری است. با پیروزی انقلاب اسلامی در بهمن سال 1357 اسامی بسیاری از خیابان‌ها و معابر و میدان‌ها و پارک‌ها تغییر یافت.

گروه اول خیابان‌ها و مکان‌هایی بودند که نام اعضای خانواده سلطنتی را بر پیشانی داشتند و طبعا باید تغییر می‌کردند. یا نام برخی مقامات خارجی به خاطر نوع ارتباط با رژیم گذشته برای آنها تعیین شده بود (مانند کندی، آیزنهاور، چرچیل و استالین). نام‌های جدید را بعضا خود مردم و پیش از انقلاب برگزیده بودند. مانند تغییر نام برج شهیاد به آزادی که به خیابان آیزنهاور هم تسری یافت و "آزادی" خوانده شد. در برخی موارد نامی که مردم انتخاب کرده بودند تغییر یافت مانند تغییر نام پارک فرح به خسرو گلسرخی که مورد تایید قرار نگرفت و " لاله" خوانده شد و چون به سرعت و قبل از رواج قبلی شهرت یافت دومی به سرعت به کار گرفته شد. نام‌هایی که یا توسط مردم تغییر کرده بود یا از همان ابتدا رایج شد در زبان‌ها افتاد. مشهورترین این نام‌ها خیابان دکتر فاطمی است که هیچ کس نام قدیم آن را به کار نمی‌برد.

گروه دوم اسامی‌یی است که در سال‌های اخیر تغییر یافته و مناسبت خیلی از آنها و حتی ملیت صاحب نام جدید شناخته نیست. احمد قصیر به جای بخارست، سلیمان خاطر به جای امیر اتابک و مواردی از این دست اگر چه رسمیت دارند اما در رفت و آمدهای شهری بر سر زبان‌ها نیستند. با این حال در مواردی ابتدای انقلاب نامی برگزیده شد و یکی دو سال بعد تغییر کرد. این نام‌های سوم هم اما رایج شدند چون نسل جدید که اغلب جمعیت را تشکیل می‌دهند با این اسامی سوم بالیدند. در این مورد نیز مشهورتر از همه تغییر نام خیابان پهلوی به مصدق و سپس ولی عصر(عج) است . چه بسا اگر هر نام دیگری انتخاب می‌شد نمی‌توانست جای مصدق را بگیرد. اما به سبب اعتقادات مذهبی و پیشینه نام میدان ولی‌عصر به سرعت رایج شد. مورد دیگر نام میدان هفتم تیر است که بلافاصله پس از پیروزی انقلاب به این نام خوانده نشد و طبعا پس از واقعه هفتم تیر سال 60 این نام گذاری صورت پذیرفت.

در برخی موارد خوش آهنگی و مشکل‌دار نبودن برخی اسامی موجب رواج آنها شده است. مثال جالب در این زمینه خیابان وزراست. پیش از انقلاب هم نام این خیابان "وزرا" نبود. "پارک" بود. اما همه با نام "وزرا" می‌شناسند و حتی " خالد اسلامبولی" جز در مکاتبات رسمی به کار نمی‌رود. منظور از این یادآوری‌ها این است که بهتر است نامی انتخاب شود (یا بهتر بود انتخاب می‌شد) که محدود به مکاتبات رسمی نباشد و مردم هنگام فراخوان تاکسی هم به کار برند و همان گونه که می‌گویند: "تاکسی! ملاصدرا" یا " تاکسی! گاندی" ، ماندلا را هم صدا کنند. حال آن که پیش‌بینی می شود همچنان " جردن" یا " آفریقا" به کار رود. با همه این‌ها اگر قرار بر تغییر نام و نه نام‌گذاری یک معبر جدید به نام قهرمان مبارزه با تبعیض‌نژادی و نفی خشونت باشد آفریقا را در قیاس با معابر موجود دیگر می‌توان گزینه مناسبی دانست. هم به خاطر اهمیت و طول این خیابان و پرتردد بودن آن و هم نزدیکی به خیابان گاندی و شباهت‌های ماندلا و گاندی. در این صورت از این پس خود ما شهروندان هستیم که باید نام این خیابان را رواج دهیم. چرا که ماندلا به لحاظ آوایی هم خوش آهنگ و زیباست و نامی بین‌المللی به حساب می‌آید. اگر همین امروز تابلوهای خیابان یا بزرگراه آفریقا را تغییر دهند و تندیس یا سردیسی از نلسون ماندلا نیز در آن نصب کنند ما نیز در نامیدن خیابان جدید به نام ماندلا تردید نکنیم و هنگامی که پیک موتوری یا تاکسی ( آژانس) را فرامی‌خوانیم بگوییم: مقصد، خیابان ماندلا!