فرسایش سالی ۲ میلیارد تن خاک در ایران

سید محمد مجابی با اشاره به اینکه یکی از موضوعات مهمی که در کشور باید به آن پرداخته شود و در سیاست‌های ابلاغی مقام معظم رهبری نیز به آن اشاره شده، موضوع عنصر حیاتی خاک است، اظهار کرد: خاک نقش مهمی در حفظ محیط زیست و توسعه کشور و ارتباط مستقیمی نیز با موضوعات مهمی ازجمله امنیت غذایی دارد.وی در ادامه با بیان اینکه به‌طور متوسط در جهان بین ۴۰۰ تا ۵۰۰ سال طول می‌کشد تا یک سانتیمتر خاک تشکیل شود، تصریح کرد: در اقلیم کشور ما این زمان بین ۷۰۰ تا ۱۰۰۰ سال است همچنین وسعت ایران ۱۶۵ میلیون هکتار گزارش شده که ۹۰ میلیون هکتار از این وسعت فاقد خاک است. ازسویی دیگر ۷۶ میلیون هکتار از وسعت کشور ما دارای خاک است که از این میزان در ۱۸.۵ میلیون هکتار کشاورزی انجام می‌شود.

فرسایش سالانه حدود ۲ میلیارد تن خاک در ایران
مجابی با اشاره به اینکه در کشور ما اطلاعات دقیقی از میزان فرسایش خاک وجود ندارد، گفت: بر اساس تخمین‌ها ما در کشور سالانه ۱۶.۴ تن در هکتار فرسایش خاک داریم که این میزان بیش از سه برابر میانگین جهانی است همچنین به‌طور کلی و در مجموع حدود ۲ میلیارد تن در سال فرسایش خاک در ایران رخ می‌دهد که البته این میزان طی سال‌های اخیر که با سیل‌های سنگینی مواجه بودیم، بیشتر شده است.رئیس کمیته محیط زیست مجمع تشخیص مصلحت نظام ادامه داد: البته در ایران اقداماتی برای کنترل فرسایش خاک انجام شده است و سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور طی دو برنامه توانسته است که فرسایش خاک را به میزان یک تن در هکتار کاهش دهد اما به هرحال باتوجه به فرسایش شدید خاک، همچنان با میانگین جهانی فاصله زیادی داریم.مجابی با بیان اینکه سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور توانسته است که با اقداماتی مانند تثبیت شن‌های روان و انجام عملیات آبخیزداری و آبخوان‌داری تا حدودی مانع فرسایش خاک شود، تصریح کرد: سیاست‌های کلی مقام معظم رهبری در حوزه محیط زیست به‌طور مشخص به مسئله خاک، فرسایش و آلودگی آن پرداخته است. برای مثال در یکی از بندهای این سیاست‌ها بر پیشگیری و ممانعت از انتشار انواع آلودگی‌های غیرمجاز، جرم‌انگاری تخریب محیط زیست و مجازات بازدارنده و موثر برای آلوده‌کنندگان محیط زیست و الزام آن‌ها به جبران خسارت تاکید شده است.وی در ادامه گفت: در قانون حفاظت از خاک نیز به این موارد اشاره شده است. برای مثال در ماده ۱۲ این قانون آمده است که برای حفاظت از خاک و بازسازی آن در مناطقی که تخریب و یا آلوده شده است باید طرحی تهیه شود همچنین در ماده ۱۶ قانون حفاظت از خاک تاکید شده است که تخریب‌کنندگان و آلوده‌کنندگان خاک موظف هستند که پس از دریافت اخطار فعالیت خود را متوقف و نسبت به جبران خسارت اقدام کنند. به‌طور کلی آنچه که اهمیت دارد این است که در سیاست‌های کلی رهبری در حوزه محیط زیست به موضوع خاک به‌طور مشخص پرداخت شده است و این سیاست‌ها نیز در قانون حفاظت از خاک آورده شده‌اند.رئیس کمیته محیط زیست مجمع تشخیص مصلحت نظام با اشاره به اینکه در ماده ۳۸ قانون برنامه ششم توسعه چند وظیفه مشخص به‌عهده دستگاه متولی برای حفاظت از خاک گذاشته شده است، اظهار کرد: ازجمله این وظایف می‌توان به اجرای عملیات آبخیزداری، آبخوان‌داری و حفاظت از خاک در سطح ۱۰ میلیون هکتار و اجرای عملیات بیابان‌زدایی و کنترل کانون‌های بحرانی در سطحی حدود یک میلیون و ۱۰۰ هزار هکتار اشاره کرد.

سازمان جنگل‌ها اعتبار کافی برای کاهش فرسایش خاک ندارد
به گفته مجابی سازمان جنگل‌ها تقریبا به ۵۰ درصد اهداف خود در قانون برنامه ششم توسعه در زمینه تثبیت شن‌های روان و مهار کانون‌های فرسایش بادی رسیده است البته می‌توان گفت که این سازمان اعتبارات کافی برای رسیدن به این اهداف را نداشته است این یعنی با اعتبارات مناسب می‌توانستیم فرسایش خاک را در کشور به میزان قابل توجهی کاهش دهیم.وی در ادامه تصریح کرد: به‌طور کلی می‌توان گفت که ایران در حوزه کنترل فرسایش خاک با سرعت بسیار پایینی به‌سمت بهبود حرکت می‌کند اما همچنان با میانگین جهانی فرسایش خاک اختلاف زیادی دارد. از این‌رو یکی از مهمترین نکاتی که باید در برنامه هفتم توسعه به آن پرداخت کنترل فرسایش خاک است. ما نیاز داریم که در برنامه هفتم به این موضوع با دقت بیشتری بپردازیم و اعتبارات مورد نیاز را در اختیار دستگاه متولی قرار دهیم.
رئیس کمیته محیط زیست مجمع تشخیص مصلحت نظام با بیان اینکه پیش‌بینی می‌کنیم با امکانات موجود در کشور می‌توان سالی یک تن در هکتار فرسایش خاک را کاهش داد، گفت: از این‌رو درصورت تامین اعتبارات لازم می‌توان طی دو برنامه پنج ساله به میانگین جهانی در حوزه فرسایش خاک رسید.

نیاز به تدوین اطلس دقیق از کانون‌های فرسایش بادی در کشور داریم
مجابی افزود: ما در ایران نیاز داریم که اطلس دقیقی از کانون‌های فرسایش بادی باتوجه به نقشه‌های تغییراقلیم و بارش‌های سیل‌آسا داشته باشیم تا بتوانیم اقدامات موثر را در زمان‌بندی‌های مناسب انجام دهیم.وی در پایان با تاکید براینکه اراضی کشاورزی نباید در کشور تغییر کاربری دهند و ما خاک‌های حاصلخیز خود را از دست دهیم، اظهار کرد: تغییرکاربری اراضی خود عاملی بر فرسایش خاک است. به‌هرحال باید در برنامه هفتم توسعه به موضوع خاک توجهی جدی شود.