گروه بین الملل: در شرایطی که در سالهای اخیر تنشها میان ایالات متحده از یک سو و روسیه و چین از سوی دیگر افزایش یافته، پنتاگون در گزارشی که بهتازگی منتشر کرده، هشدار میدهد که در یک دهه اخیر احتمال استفاده از سلاح هستهای در درگیریهای منطقهای و جهانی افزایش یافته است.
این گزارش ۶۷صفحهای با عنوان ساده «عملیات هستهای مشترک»، بهعنوان راهنمایی در زمینه «اصول و راهنماییهای اساسی برای برنامهریزی، اجرا و ارزیابی عملیات هستهای» منتشر شده است. در واقع این گزارش در آوریل ۲۰۲۰ تکمیل شده بود؛ اما در روزهای اخیر و براساس قانون آزادی اطلاعات به فدراسیون دانشمندان آمریکایی ارائه شد.
وزارت دفاع آمریکا در گزارش خود تصریح کرده است برخلاف آمریکا که تلاش کرده تا تعداد و قابلیتهای تسلیحات هستهای خود را کاهش دهد، سایر کشورها از جمله روسیه و چین در مسیری مخالف حرکت کرده و شمار و کیفیت سلاحهای اتمی خود را ارتقا دادهاند. در بخشی از این گزارش آمده است که «روسیه و چین انواع جدیدی از تواناییهای هستهای را به زرادخانه خود اضافه کردهاند، توانایی و موقعیت نیروهای هستهای را در استراتژیها و برنامههای خود افزایش داده و رفتارهای ماجراجویانه و تهاجمی بیشتری را انجام دادهاند. از این پس با مجموعه بیسابقهای از تهدیدها از جمله تهدیدهای متعارف اصلی از قبیل سلاحهای شیمیایی، میکروبی، اتمی، فضایی، سایبری و نیروها و گروههای غیردولتی خشونتطلب مواجه هستیم».
گزارش پنتاگون میافزاید که با وجود تلاشهای آمریکا برای کاهش نقش سلاحهای اتمی در امور بینالمللی و مذاکرات این کشور برای کاهش شمار سلاحهای هستهای هیچکدام از رقبای واشنگتن در این جهت حرکت نکردهاند.گزارش وزارت دفاع آمریکا اینگونه نتیجه میگیرد که «خطر جنگها میان قدرتهای مجهز به سلاح اتمی در بخشهایی از جهان افزایش یافته است. علاوه بر روسیه و چین، کره شمالی و ایران هم تهدیدهای اتمی بالقوه برای ایالات متحده به شمار میروند». این گزارش از ادامه برنامه تسلیحات اتمی کره شمالی بهعنوان فوریترین و خطرناکترین تهدید در زمینه تکثیر سلاحهای اتمی یاد کرده و در کنار آن ادعا کرده است که «توسعه برنامه موشکهای بالستیکی ایران و رفتارهای این کشور در قبال کشورهای همسایه به اندازه سلاحهای اتمی کره شمالی خطرناک هستند. در چنین شرایطی، توان بالقوه وقوع درگیریهای منطقهای میان دشمنان مسلح هستهای در نقاط مختلف و همچنین امکان تشدید تنش هستهای در حین بحران یا درگیری افزایش یافته است».از زمان تکمیل این گزارش در آوریل ۲۰۲۰، دولت جو بایدن، رئیسجمهوری آمریکا، پیمان کنترل تسلیحات هستهای جدید (START) را با روسیه به مدت پنج سال تمدید کرده و مذاکرات را برای بازگشت مجدد به توافق هستهای ۲۰۱۵ ایران پس از خروج دونالد ترامپ رئیسجمهور سابق آمریکا از آن در سال ۲۰۱۸، آغاز کرده است.
دراینحال «رابرت وود»، نماینده آمریکا در کنفرانس جهانی خلع سلاح اتمی، در ژنو گفت که چین در نظر دارد سامانههای سلاحهای اتمی دریایی و هوایی خود را توسعه دهد. به گفته وود «دولت چین به پیروی از روسیه در حال توسعه سامانههای پرتابگر اتمی موشکهای بالستیکی خود است و در چنین صورتی محیط ثبات راهبردی دستخوش تغییرات اساسی خواهد شد. بهزودی ممکن است سلاحهای هستهای غیرمتعارفی مانند موشکهایی که با نیروی هستهای کار میکنند و زیردریاییهای بدون سرنشین، به زرادخانه هستهای چین افزوده شوند که این موضوع نگرانکنندهای است. درحالحاضر جایگاه چین با موقعیت آن کشور در ۱۰ سال پیش متفاوت است و اکنون در پی سلاحهایی مشابه سامانههای تسلیحاتی است که روسها به دنبالشان بودهاند و با نیروی هستهای کار میکنند».
«هانس کریستنسن»، کارشناس نظامی آمریکایی که تواناییهای نظامی و هستهای روسیه و چین را زیر نظر دارد هم با استناد به مشاهدات ماهوارهای از تأسیسات موشکی چین هشدار داده است که این کشور با سرعت بیشتری به سمت توانایی پرتاب موشکهای دارای کلاهک هستهای از سیلوهای زیرزمینی حرکت میکند.
به گفته کریستنسن، راهبرد تازه موشکی چین احتمالا با هدف بهبود ظرفیت و تواناییهای موجود در این کشور برای پاسخ سریع به حمله هستهای در پیش گرفته شده است. این کشور در پی آن است تا با آنچه «تهدیدهای فزاینده آمریکا در زمینه هستهای میداند» مقابله کند. گزارش وزارت دفاع آمریکا و هشدارهای این کارشناس نظامی در حالی منتشر میشود که دو کشور در طیف گستردهای از مسائل از تجارت تا امنیت ملی با تنشهای کمسابقهای روبهرو هستند.
آسوشیتدپرس هم در گزارشی که درباره تواناییهای هستهای رقبای ایالات متحده منتشر کرده، هشدار داده که افزایش توان هستهای پکن میتواند در محاسبات ایالات متحده برای پاسخ نظامی احتمالی به برخی اقدامات تهاجمی چین در تایوان یا دریای جنوبی چین تغییراتی ایجاد کند. پنتاگون در تابستان سال گذشته در گزارش سالانه خود درباره برنامه نظامی چین تأکید کرده بود که پکن قصد دارد در زمان صلح با تدارک تأسیسات زیرزمینی نظامی و عملیاتیکردن آنها تا حد آمادگی در سطح هشدار، بر توان و ظرفیت هستهای خود بیفزاید تا در صورت مواجهشدن با خطر حمله هستهای بلافاصله اقدام به شلیک کند.«در سیاست راهبردی تسلیحات هستهای جمهوری خلق چین، اولویت به حفظ نیرو و توان هستهای این کشور پس از مواجهشدن با نخستین حمله و نیز پاسخ با نیروی کافی برای واردکردن صدمات جبرانناپذیر به دشمن داده شده است».
پنتاگون در حالی از افزایش توان هستهای پکن ابراز نگرانی کرده که زرادخانه اتمی چین طبق ارزیابیها و گزارشهای مستند، بسیار کوچکتر از زرادخانههای ایالات متحده و روسیه است. درحالحاضر تعداد کلاهکهای هستهای چین بین ۲۰۰ تا ۳۲۰ عدد تخمین زده میشود و وزارت دفاع آمریکا پیشبینی میکند که ارتش چین در ۱۰ سال آینده ظرفیت و تعداد زرادخانه هستهای خود را دو برابر خواهد کرد.