استفاده از پساب؛ راهی برای مقابله با کم آبی

گروه اقتصای: در تازه‌ترین گزارش‌ها، ورودی آب از ابتدای سال آبی تا ۱۷ شهریورماه ۱۴۰۰ با کاهش ۴۰ درصدی مواجه بوده، یعنی در سال آبی جاری حدود یک میلیارد و ۳۱۰ میلیون مترمکعب ورودی آب ثبت شده که این میزان در مدت مشابه سال آبی گذشته دو میلیارد و ۱۸۸ میلیون متر مکعب بوده است.

در چنین شرایطی متوسط مصرف آب در تهران سه میلیارد و ۳۰۰ میلیون لیتر (معادل سه میلیون و ۳۰۰هزار متر مکعب) است که با در نظرگرفتن این رقم، می‌توان گفت تهران به میزان ۱۰۰ روز مصرف شهروندانش نسبت به سال گذشته با کمبود آب روبرو است.تهران، یکی از پر جمعیت‌ترین شهر‌های جهان است. این کلان‌شهر با جمعیت نزدیک به ۱۰ میلیون نفری خود حدود ۲۰ درصد جمعیت کل کشور در یک درصد مساحت کشور را شامل شده است.

بر اساس آمار موجود، هر تهرانی به طور متوسط ۲۴۰ لیتر در شبانه‌روز آب مصرف می‌کند، در حالی‌که متوسط کشوری این عدد ۲۰۰ لیتر است.از سوی دیگر هم‌اکنون سرانه آب هر نفر در کشور حدود ۱۶۰۰ مترمکعب است؛ در حالی‌که این عدد برای تهرانی‌ها تنها ۳۵۰ مترمکعب است و همین مسئله موجب شده است سرانه آب در تهران حدود یک‌پنجم متوسط کشور باشد.

از طرفی اتمام منابع آب و پیش‌بینی‌های اداره کل هواشناسی استان تهران که خبر از پاییزی کم‌بارش و افزایش نیم تا دو درجه‌ای دما در مقایسه با آمار بلندمدت در فصل پاییز می‌دهد شرایط متفاوتی برای کشور و به‌ویژه استان تهران فراهم آورده است. در واقع تهران سال آبی جدید را با کسری ۳۱۴ میلیون مترمکعبی نسبت به سال گذشته شروع کرده است، موضوعی که مدیر عامل شرکت آب و فاضلاب استان نیز در گفت و گویی به آن اشاره کرد.

محمدرضا بختیاری تصریح کرد که در حال حاضر ذخایر سد‌های تامین کننده آب شرب تهران به ۳۵۰ میلیون متر مکعب رسیده است.وی با اشاره به میزان ذخایر آبی سد‌های استان تهران گفت: سال آبی امسال بدترین شرایط در ۵۰ سال اخیر در کشور بود.

بختیاری افزود: امسال شرایط منابع آبی استان تهران بحرانی بود و علی‌رغم کاهش ۳۵ درصدی بارندگی‌ها، کسری ۳۸۰ میلیون مترمکعبی مخازن سد‌ها و رشد حدود ۳ درجه‌ای دمای هوا، توانستیم بدون قطع آب و حتی بدون اجرای سناریو‌های کاهش فشار آب از این شرایط بحرانی عبور کنیم.

او ادامه داد: سالانه حدود ۲.۵ درصد میزان مصرف آب در شهر تهران به دلیل رشد جمعیت افزایش می‌یابد و این رشد مصرف طبیعی است، اما امسال با وجود رشد تعداد مشترکان، مصرف آب در سال آبی ۱۳۹۹-۱۴۰۰ تنها یک درصد بیشتر شده و این کاهش مصرف نشان‌دهنده مشارکت و همکاری بالای مردم برای گذر از بحران آب بوده است.

مدیر عامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران با اشاره به بیلان منفی ۱۵۰ میلیون مترمکعبی تهران افزود: ما هر سال ۱۵۰ میلیون مترمکعب بیشتر از ورودی ذخایر زیرزمینی، آب برداشت می‌کنیم و حدود ۸۵ درصد یعنی دو برابر حد مجاز از منابع آبی تجدیدپذیر استفاده می‌کنیم.

بختیاری ادامه داد: بر اساس پیش‌بینی‌های سازمان هواشناسی سال آبی امسال در بهترین حالت، سال نرمالی خواهد بود و خبری از ترسالی نیست؛ ما با در نظر گرفتن بحرانی‌ترین شرایط احتمالی و تدوین بدترین سناریو‌های ممکن از غافل‌گیری در پاییز و زمستان جلوگیری می‌کنیم و ذخایر استراتژیک منابع آب را برای پاییز و زمستان حفظ خواهیم کرد.

استفاده از پساب؛ راهی برای مقابله با کم آبی
در شرایط کم آبی که استان تهران را با چالش جدی مواجه کرده است استفاده از پساب یکی از مهم‌ترین مباحث مطرح در نگرش جامع به منابع آب و کمک و مقابله با کم آبی در این استان است، به ویژه که پساب جایگزین مطمئنی برای آبیاری فضای سبز به جای آب‌های زیرزمینی است و استفاده صحیح از پساب‌های شهری در بخش‌های کشاورزی، صنعت و آبیاری فضای سبز مانع از برداشت حجم بالایی از آب‌های زیرزمینی خواهد شد.

به گفته مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران حدود یک میلیارد و ۱۰۰ میلیون متر مکعب پساب سالانه در استان تهران تولید می‌شود که سهم شهر تهران از این میان ۸۰۰ میلیون مترمکعب است. همچنین در استان تهران سالانه ۸۴۰ میلیون متر مکعب آب از سفره‌های زیرزمینی برداشت می‌شود که ۸۰۰ میلیون مترمکعب آن به وسیله پساب به سفره‌های آب زیرزمینی بازمی‌گردد.

موضوعی که چندی پیش معاون بهره برداری شرکت فاضلاب تهران نیز به آن پرداخت و در گفتگو با ایرنا از واگذاری ۹۰ درصد پساب تولیدی تصفیه خانه‌های محلی به شهرداری‌های مناطق به منظور آبیاری فضای سبز شهر تهران تا پایان سال جاری خبر داد.

سید مرتضی احتشامی با اشاره به تفاهم‌نامه جامع سازوکار تامین پایدار آب فضای سبز تهران میان وزارت نیرو و شهرداری تهران اظهار اشت:حدود ۱۷ میلیون متر مکعب فاضلاب در سال توسط تصفیه خانه‌های فاضلاب محلی شهر تهران تولید می‌شود.

وی با بیان اینکه این واگذاری علاوه بر جبران مخاطرات ناشی از کاهش بارندگی، اثر بسیار زیادی در حفاظت از ذخایر آب زیرزمینی دارد افزود: در گام نخست برای فروش این حجم از پساب، براساس موافقت نامه برای آبیاری فضای سبز و جنگل کاری درون شهری و بیرون شهری در اختیار شهرداری قرارمی گیرد.

احتشامی مراحل واگذاری پساب تصفیه‌خانه‌های فاضلاب به شهرداری را بر اساس مدل‌های اقتصادی و مالی خواند و گفت: در حال حاضر پساب تصفیه خانه فاضلاب شهرک غرب به شهرداری منطقه ۲ و بخشی نیز به برج میلاد تحویل داده می‌شود.

وی با اشاره به عملیاتی شدن کامل تعرفه پساب بیان داشت: امکان جایگزینی دست‌کم ۴۰ میلیون متر مکعب از رواناب‌ها و آب‌های سطحی با استفاده از پساب تصفیه‌خانه‌های فاضلاب محقق خواهد شد.

مصرف بی‌رویه آب از سوی شهروندان، هدر رفت آب در بخش کشاورزی، کمبود منابع آب‌های زیرزمینی ناشی از کمبود بارش و استفاده بی‌رویه کشاورزان، ساماندهی نشدن چاه‌های غیرمجاز و تحقق نیافتن برنامه تغییر الگوی کشت از جمله عواملی هستند که موجب بروز و تشدید تنش‌های آبی و خشکسالی در استان تهران می‌شود که می‌بایست در این زمینه برنامه ریزی و اقدامات اساسی صورت گیرد.

بحران کم‌آبی به صورت تصادفی برطرف نمی‌شود و حل آن نیاز به همیاری و مدیریت شهری یکپارچه در سطوح مختلف سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی و اجراست.گذر از چنین شرایطی نیازمند راهکاری سریع و زودبازده است؛ کاهش مصرف، رعایت شیوه‌های مدیریت مصرف و پرهیز مصارف غیرضرروی یکی از این راهکارهاست.

به گفته کارشناسان دراین روز‌های کم آبی پایتخت تنها ۱۰ درصد کاهش مصرف در هر خانوار اقدامی راهگشا است. این میزان کاهش بسیار ناچیز است و به هیچ عنوان لطمه‌ای به نیاز‌های روزمره خانواده‌ها وارد نمی‌کند، ولی کمک زیادی به تامین آب در این روز‌های بی‌باران خواهد بود.همچنین در این شرایط، ضروری است مصارف سایر حوزه‌ها (غیر شرب) نظیر کشاورزی، صنعت و فضای سبز شهری مورد بازنگری جدی قرار گیرد، چراکه که بخش اعظمی از مصارف آب در این حوزه‌ها صورت می‌گیرد.