کابوسی به نام یارانه نقدی

گروه اقتصادی: روزنامه همدلی  نوشت: عزم دولت برای حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی (به تعبیر طعنه‌آمیز اصولگرایان دلار جهانگیری) در بودجه سال ۱۴۰۱ جزم شده است؛ تصمیمی که در جامعه و بین اهل نظر نگرانی به همراه آورده است. برخی‌ها تبعات منفی حذف یک‌باره ارز ترجیحی را شدید می‌دانند. ماجرای دلار جهانگیری ازاین‌قرار است که بعد از خروج دولت ترامپ از برجام و اعمال تحریم‌های یک‌جانبه، دولت وقت تصمیم گرفت برای کاهش فشار ناشی از تحریم بر طبقات آسیب‌پذیر به واردکنندگان کالا‌های اساسی ارز ترجیحی اختصاص دهد، اما مثل همیشه ضعف نظارت و لابی و فساد اداری باعث ایجاد انحراف و حیف‌ومیل شدن میلیارد‌ها دلار ارز ۴۲۰۰ تومانی شد و افرادی مرتکب سوءاستفاده شدند. اکنون درحالی‌که با وجود اختصاص ارز دولتی گرانی بیداد می‌کند مشخص نیست دولت فعلی در شرایطی که همچنان نتوانسته به اقتصاد ثبات لازم بدهد، قدرت خرید جامعه را بهبود ببخشد و پول ملی را تقویت کند آیا عواقب حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی را پیش‌بینی کرده است؟ در هیچ اقتصاد شکوفا و پایداری نظام دو قیمتی و چند قیمتی به دلیل فسادآور بودن جایگاه چندانی ندارد، اما اتخاذ تصمیمات اقتصادی بدون بررسی همه جوانب می‌تواند بسیار مخرب باشد. برنامه‌های دولت برای صدهزارمیلیاردتومان حاصل از حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی مشخص نشده، اما رئیس برنامه‌وبودجه دولت گفته «متوسط یارانه از محل جبران اصلاح نرخ ارز کالا‌های اساسی ۹۰هزار تومان خواهد شد، این یارانه برای برخی دهک‌ها از ۱۰۰ تا ۱۲۰هزار تومان هم شاید در نظر گرفته می‌شود، اما هنوز نهایی نشده.»
یازده سال از طرح هدفمند کردن یارانه‌ها می‌گذرد. خیلی خوب بود اگر طی یک تحقیق علمی و کارشناسی شده میزان موفقیت‌آمیز بودن طرح هدفمندی مورد ارزیابی قرار بگیرد، اما در یک نگاه معمولی هم می‌توان نام شکست‌خورده را بر طرح هدفمندی نهاد. یارانه نقدی‌ای که به تعبیر رئیس‌جمهور وقت پول امام زمان بوده و قرار بود فاصله طبقاتی را کاهش دهد و فقر مطلق را در کشور برطرف کند، اما هیچ‌گاه چنین نشد. امروز یارانه ۴۵ هزارتومانی در سفره ایرانی‌ها نمی‌تواند برکتی ایجاد کند. جامعه خاطره تلخی از یارانه نقدی دارد، مردم به این نتیجه رسیده‌اند که دولت چندرغازی در جیبشان می‌گذارد و بعد از آزادسازی قیمت‌ها و گران‌تر شدن کالا‌ها چند برابر آن مبلغ از جیب دیگرشان برداشته می‌شود. واقعیت هم همین است، حذف یارانه کالا‌های اساسی می‌تواند موج گرانی ایجاد کند؛ موجی که طی این سال‌ها با موج‌سواری فرصت‌طلبان آسیب‌های زیادی متوجه طبقات متوسط و فقیر جامعه کرده است.
در ماجرای بنزین وقتی شنیدند قرار است بنزین گران شود و در ازای آن یارانه معیشت پرداخت شود واکنش جامعه را در حوادث آبان دیدیم. اکنون هم اگر دولت مصمم باشد از راه منابع حاصله از حذف ارز ترجیحی یارانه نقدی را افزایش دهد در بهترین حالت به هر فرد ۲۰۰ هزارتومان یارانه نقدی اختصاص یابد، اما آثار روانی، تورمی و چند برابر شدن قیمت کالا‌هایی که با ارز یارانه‌ای وارد کشور می‌شوند قطعاً کسی که متضرر خواهد بود مردم هستند. بهتر است دولت تا تعیین تکلیف برجام، رفع تحریم‌ها و ایجاد ثبات به بازار ارز از حذف ارز ۴۲۰۰تومانی خودداری کرده و آن را از بودجه سال آینده حذف کند و به‌جای آن نظارت خود را بر کسانی که ارز دولتی می‌گیرند بیشتر کند تا دلار‌ها سر از جای دیگر در نیاورد. یارانه نقدی ظاهر فریبنده‌ای دارد که در درونش برای مردم چیزی جز ضرر و خسارت به همراه نداشته است.