به جای مشوق‌های فرزندآوری درآمد جاری را افزایش دهید

گروه اقتصادی: فاصله دوبرابری هزینه سبد حداقل معیشت کارگری تا حداقل دستمزد مصوب سالانه اثرات مختلفی را بر خانوارهای کارگران ایرانی گذاشته است که از جنبه‌های مختلف قابل بررسی‌ست. یکی از این موارد، خود امر تشکیل خانواده و فرزندآوری است که به بازتولید نیروی کار در جامعه می‌انجامد. طی یک دهه اخیر به دلایل مختلف اقتصادی و فرهنگی رفته رفته روند بازتولید جمعیت چنان کاهش یافته است که دولت‌ها در سال‌های اخیر نسبت به جلوگیری از کاهش نرخ‌زاد و ولد و افزایش آن سیاست‌های مختلفی را در پیش گرفتند. در این رابطه مرتضی افقه (اقتصاددان و کارشناس مسائل توسعه و بخش عمومی) معتقد است که عمده دلایل کاهش روند رشد جمعیتی و گرایش به رشد منفی ناشی از مسائل معیشیتی (بخصوص در میان ۱۷ میلیون جمعیت کارگری کشور) است. 

این کارشناس اقتصادی در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه «فاصله دریافتی کارگران و سایر دهک‌های فرودست جامعه از هزینه‌های روزمره چه تاثیری بر مسئله رشد جمعیتی دارد» به سیاست‌های دولت‌های دوازدهم و سیزدهم در این زمینه اشاره کرد و گفت: بسیاری از سیاست‌های این سال‌های اخیر دولت‌ها (حداقل در دهه اخیر) برای تشویق به افزایش جمعیت با شکست مواجه شده و در یک دهه گذشته با کاهش نرخ رشد جمعیت مواجه بودیم که مهمترین علت آن فقر بوده که بیشتر ناشی از درآمد و دستمزد پایین طبقات اجتماعی زحمتکش است. 

افقه ادامه داد: از آنجا که آغاز تصمیم گیری برای ازدواج و تشکیل خانواده با مردان است، مسئله میزان حقوق دریافتی و شغل اولین شاخصی است که درباره شرایط تشکیل خانواده و سپس فرزندآوری سنجیده می‌شود و سایر شاخصه‌های فرهنگی و رسومات موجود، تنها این نیاز را (تشدید) می‌کند و اصل ضرورت آن را زیر سوال نمی‌برد. 

این استاد دانشگاه با انتقاد از برخی رویکردها در بحث شناخت تحولات جمعیتی در ایران که مسئله را به فرهنگ و رسومات خلاصه می‌کنند، اظهار کرد: «اتفاقا این فقط در دهه اخیر است که رشد جمعیتی ما با چنین مشکلی مواجه شده و این نمی‌تواند ناشی از یک تحول عمیق فرهنگی و مناسکی باشد که توقعات جامعه درباره ازدواج و فرزندآوری ناگهان دگرگون شوند. بحران در زمینه خرید لوازم خانگی و تهیه مسکن خود یکی از موانع اصلی بحث بهبود شاخص‌های جمعیتی است که وضعیت آن در جای خود قابل تامل است. 

مرتضی افقه با رد برخی مشوق‌ها مانند اعطای زمین یا ارائه یارانه و جایزه برای فرزند سوم از سوی دولت گفت: تجربه نشان داده که جمعیت کشور در دو دهه اخیر نرخ افزایش کاهشی داشته و عمده دلایل آن اقتصادی است. از آنجا که عمده‌ترین مایحتاج برای زندگی مشترک و فرزندآوری همین هزینه‌های روزمره خوراک و پوشاک و مسکن و آموزش است، مشوق‌هایی مانند سرمایه‌گذاری حساب یا اعطای زمین مشوق‌هایی کاملا بی‌فایده و نابجا هستند. به نظر می‌رسد اگر نخواهیم ساده‌لوحانه به مسئله نگاه کنیم، باید سعی کنیم تا دریافتی و حقوق روزمره کارگران را در این رابطه افزایش دهیم تا بتوانیم شاهد بهبود وضعیت نرخ تشکیل خانواده و فرزندآوری باشیم.