تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۲/۲۸ ساعت ۱۸:۱۹
کد مطلب : ۳۳۷۲۲۵
سود بزرگ جنگ اوکراین برای جیب قطر
گروه بین الملل: در حالی که ایالات متحده و اروپا به دنبال محروم کردن روسیه از درآمد نفت و گاز هستند رهبران آنان امیدوارند که قطر بتواند خلاء را پر کند.
قطر در ۲۵ سال گذشته کشوری کوچک در خلیج فارس مقادیر فزاینده‌ای گاز طبیعی را برای فهرست رو به رشدی از مشتریان در سراسر جهان ارسال کرده است. در نتیجه، قطر توانسته ثروت هنگفتی را جمع آوری کرده و اهمیت ژئوپولیتیکی را به دست آورده است که در صورت فقدان گاز نمی‌توانست به آن دست یابد.اکنون تا حدی به دلیل جنگ در اوکراین قرار است نفوذ قطر افزایش یابد. در حالی که ایالات متحده و متحدان اروپایی آن به دنبال محروم کردن روسیه از درآمد‌های نفتی و گازی هستند غرب به قطر به عنوان منبع سوخت جایگزین برای گرم کردن خانه‌های شهروندان اروپایی، پختن غذا و تولید برق نگاه می‌کند.اگرچه قطر نمی‌تواند فورا گاز اضافی زیادی را به اروپا ارسال کند، زیرا بیشتر تولید آن تحت قرارداد‌های پیشین با سایر کشور‌ها قرار گرفته، اما ده‌ها میلیارد دلار برای افزایش تولید تا سال ۲۰۲۷ میلادی حدود دو سوم تولید اضافی در نظر گرفته شده است.
«سعد الکعبی» وزیر مشاور در امور انرژی قطر و رئیس شرکت دولتی انرژی آن کشور در مصاحبه‌ای گفته بود که حدود نیمی از این گاز می‌تواند به اروپا برسد. افزایش علاقه به گاز قطر یک چرخش رویکرد چشمگیر برای کشوری است که در سال‌های اخیر به انتقاد رهبران غربی درباره سوخت‌های فسیلی به دلیل سهم‌شان در تغییرات آب و هوایی عادت کرده بود.
کعبی با کنایه می‌گوید کشور‌هایی که می‌گفتند «ما به شرکت‌های نفت و گاز نیاز نداریم و این شرکت‌ها بد و شیطان صفت هستند» اکنون می‌گویند: «به ما کمک کنید و بیشتر تولید کنید. تولید فعلی کافی نیست».
مسبب این تغییر رویکرد «ولادیمیر پوتین» رئیس جمهور روسیه و تصمیم آن کشور برای حمله به اوکراین در ماه فوریه بود. ناگهان کشورهای اروپایی که سال گذشته نزدیک به نیمی از واردات گاز خود را از روسیه دریافت کردند به دنبال یافتن منابع سوخت دیگری بودند تا پول هزینه شده برای ماشین جنگی پوتین را کاهش دهند.
این موضوع به قطر که با ایالات متحده و استرالیا برای کسب رتبه برتر در صادرات گاز طبیعی مایع در جهان رقابت می‌کند، فرصتی طلایی بخشیده است. در ماه ژانویه، همزمان با افزایش نگرانی‌ها از تهاجم روسیه بایدن قطر را «متحد اصلی غیر عضو در ناتو» برای امریکا دانست و از شیخ «تمیم بن حمد آل ثانی» امیر قطر در کاخ سفید میزبانی کرد اولین رئیس دولت از کشوری در حاشیه خلیج فارس که چنین استقبالی را از بایدن دریافت کرده است. مسائل مرتبط با انرژی در دستور کار دیدار آن دو رهبر قرار داشت.
پس از آغاز جنگ اوکراین، «بوریس جانسون» نخست وزیر بریتانیا با شیخ تمیم تماس گرفت تا درباره «تضمین عرضه گاز پایدار» و سایر موضوعات گفتگو کند و رهبران ارشد اروپایی از جمله «جوزپ بورل» دیپلمات ارشد اتحادیه اروپا برای گفتگو در مورد انرژی به قطر پرواز کردند. «رابرت هابک» وزیر اقتصاد و تغییرات آب و هوای آلمان برای امضای قرارداد گازی با قطر نیز همین کار را انجام داد.
با این وجود، توانایی قطر به منظور کاهش مشکلات گازی اروپا در کوتاه مدت و محدود است. کعبی می‌گوید حدود ۸۵ درصد از تولید فعلی آن کشور تحت قرارداد و توافق نامه‌های بلند مدت با طرفین دیگر اکثرا آسیایی قرار دارد. او می‌افزاید: «من نمی‌توانم با این قرارداد‌های سخت گیرانه کاری انجام دهم. حرمت قرارداد‌ها و شهرت ما از همه چیز مهم‌تر است. بنابراین، من نمی‌توانم نزد مشتری بروم و بگویم: «متأسفم، باید به اروپایی‌ها کمک کنم».
با این وجود، تحلیلگران معتقدند در سالیان آینده سرمایه‌گذاری‌های قطر در گاز طبیعی مایع که احتمالا با تحولات مرتبط با انرژی ناشی از جنگ در اوکراین ترکیب می‌شود این کشور کوچک بیابانی را به اروپا نزدیک‌تر خواهد ساخت و در این راه قطر از سوی واشنگتن مورد تمجید قرار خواهد گرفت.
کعبی می‌گوید که سال‌ها پیش از آغاز جنگ اوکراین قطر پروژه‌ای را با هزینه تخمینی ۴۵ میلیارد دلار برای ساخت دو نیروگاه گاز جدید و افزایش ظرفیت تولید سالانه به میزان ۶۴ درصد آغاز کرده بود. این گاز در سال ۲۰۲۶ میلادی وارد بازار خواهد شد و به احتمال زیاد بین خریداران در اروپا و آسیا تقسیم می‌شود. در این بین قطر بر روی ساخت پایانه‌هایی برای دریافت گاز طبیعی مایع در بلژیک، بریتانیا و فرانسه سرمایه‌گذاری کرده است.
آلمان به عنوان بزرگترین اقتصاد اروپا پیش از جنگ اوکراین فاقد گاز طبیعی مایع بود. با این وجود، اکنون تسهیلات ۳ میلیارد دلار را برای دستیابی به چهار پایانه شناور دریافت گاز تخصیص داده است. فرانسه و ایتالیا نیز در حال بررسی گزینه‌های مشابه هستند.
«دیوید رابرتز» دانشیار روابط بین الملل در کینگز کالج لندن می‌گوید: «زمانی که قطر در اوایل دهه ۱۹۷۰ میلادی گاز طبیعی را در آب‌های سرزمینی خود کشف کرد ناامید شده بود چرا که برخلاف منابع گازی هیچ گونه نفتی کشف نشده بود. این در حالی بود که اقتصاد عربستان سعودی و کویت به دلیل کشف نفت متحول شد. بنابراین، مقام‌های قطری ناامیدانه بخش اعظم گاز در زمین را رها کردند. سپس پیشرفت‌های فناوری گشایشی را فراهم کرد.در دهه ۱۹۹۰ میلادی، قطر و شرکای بین المللی آن کشور میلیارد‌ها دلار برای بهره برداری از صنعت گاز طبیعی مایع سرمایه‌گذاری کردند. پیش از آن، گاز طبیعی از طریق خط لوله انتقال می‌یافت و فاصله‌ای که می‌توانست به فروش برسد محدود شده بود. با این وجود، هنگامی که با استفاده از فناوری، گاز تا ۱۲۶ درجه زیر صفر سانتی گراد خنک و مایع شد و حجم آن کاهش یافت این وضعیت بدان معنا بود که حمل مقادیر زیادی گاز از طریق کشتی در سراسر جهان امکان‌پذیر شده بود و در مقصد دوباره به گاز تبدیل می‌شد».گاز طبیعی مایع در آن زمان به عنوان سوختی پرهزینه و مخاطره‌آمیز تلقی می‌شد، اما بازار سوخت جدید که علاقه کمتری به سایر سوخت‌های فسیلی دارد رشد کرد و قطر نقش مهمی در آن ایفا نمود. «رابرتز» می‌گوید: «شما می‌بینید که تسلط قطر در بازار افزایش یافته و آنان بهترین و ارزان‌ترین گاز طبیعی مایع را عرضه کردند و این روند ادامه دارد».
این امر باعث سرازیر شدن پول نقد به اقتصاد قطر شد و به ۲.۵ میلیون نفر از مردم قطر که تنها ۳۰۰ هزار نفر از آنان شهروند هستند یکی از بالاترین درآمد سرانه در جهان را بخشیده است. دوحه پایتخت قطر رونق گرفت و محصولاتی از فولاد و آسمان خراش‌های شیشه‌ای و مجموعه‌ای از هتل‌ها و مراکز خرید مجلل رشد کردند.صندوق ثروت دولتی این کشور افزایش یافت و سهام شرکت‌های بزرگ و دارایی‌های کلیدی در لندن، نیویورک و سایر شهر‌های جهان را تصاحب کرد. قطر در سال جاری میزبان جام جهانی فوتبال خواهد بود که به آن کشور اجازه می‌دهد تا خود را به ۱.۵ میلیون هوادار فوتبال از سراسر جهان نشان دهد.
قطر از ثروت خود برای ایفای نقشی بزرگ در سیاست منطقه‌ای استفاده کرده است. الجزیره شبکه ماهواره‌ای عربی از رقبای قطر انتقاد کرده و جنبش‌های معترض و گروه‌های شورشی در سراسر منطقه را در جریان خیزش‌های بهار عربی در سال ۲۰۱۱ تشویق کرده بود. قطر به طور مستقیم بر روی این شبکه خبری سرمایه‌گذاری کرده است.
این کشور روابط دیپلماتیک خود را با گروه‌ها و کشور‌هایی که از یکدیگر نفرت دارند حفظ کرده است. این موضوع به قطر اجازه می‌دهد به عنوان یک میانجی بین کشور‌ها عمل کند. علاوه بر شرکت‌های انرژی غربی، قطر میزبان بزرگترین پایگاه نظامی ایالات متحده در خاورمیانه است و هم چنین روابط نزدیکی با ایران دارد و میدان گازی فرا ساحلی خود را با آن کشور به اشتراک می‌گذارد.هفته گذشته، شیخ تمیم با مقام‌های ایرانی در تهران دیدار داشت تا مذاکرات برای احیای توافق بین المللی درباره برنامه هسته‌ای ایران را که اولویت دولت بایدن است پیش ببرد.
قطر میزبان مقام‌های ارشد حماس گروه شبه نظامی فلسطینی و نمایندگان طالبان است. سال گذشته، دولت بایدن به دلیل کمک قطر به خروج ایالات متحده و شرکای امریکایی مورد تحسین قرار گرفت.
«جیم کرین» پژوهشگر سیاست انرژی در موسسه سیاست عمومی دانشگاه رایس می‌گوید: «قطری‌ها بسیار بیشتر از چیزی که تصور می‌شد نفوذ پیدا کرده اند. آنان گاز طبیعی را به یک اهرم قدرت نرم تبدیل کرده اند». این که قطر چگونه در آینده از نفوذ خود استفاده خواهد کرد یک پرسش باز و بدون پاسخ مانده است. با این وجود، در حال حاضر توجهات بین المللی به سوی قطر جلب شده است.در بندر راس لفان کشتی‌های بزرگ برای بارگیری گاز مایع طبیعی پهلو می‌گیرند. «محمد المهندی» ناظر اداره بار در بندر می‌گوید که کشتی‌های زیاد دیگری در دریا منتظر نوبت هستند.
او می‌گوید: «همه جادو اینجا رخ می‌دهد.» کعبی نیز به وضوح از این که استقبال دوباره کشورهای غربی از گاز رونق گرفته خرسند است. او می‌گوید که سال‌ها پیش از جنگ در اوکراین با شرکت‌های بزرگ آلمانی در مورد ساخت پایانه‌هایی به منظور دریافت گاز طبیعی مایع مذاکره کرده است. در آلمان، اما دولت آن کشور این توافق را تایید نکرده بود.
با این وجود، پس از شروع جنگ در اوکراین وزیر انرژی آلمان به همراه مدیران ارشد شرکت‌ها به دوحه رفت و اعلام کرد که دولت آلمان پروژه‌ها را به پیش خواهد برد. کعبی می‌گوید: «اکنون رویکرد دولت آلمان ۱۸۰ درجه تغییر کرده است». او به خاطر می‌آورد که به وزیر آلمانی گفته بود: «ما آماده رقص تانگو با شما هستیم».
قطر در ۲۵ سال گذشته کشوری کوچک در خلیج فارس مقادیر فزاینده‌ای گاز طبیعی را برای فهرست رو به رشدی از مشتریان در سراسر جهان ارسال کرده است. در نتیجه، قطر توانسته ثروت هنگفتی را جمع آوری کرده و اهمیت ژئوپولیتیکی را به دست آورده است که در صورت فقدان گاز نمی‌توانست به آن دست یابد.اکنون تا حدی به دلیل جنگ در اوکراین قرار است نفوذ قطر افزایش یابد. در حالی که ایالات متحده و متحدان اروپایی آن به دنبال محروم کردن روسیه از درآمد‌های نفتی و گازی هستند غرب به قطر به عنوان منبع سوخت جایگزین برای گرم کردن خانه‌های شهروندان اروپایی، پختن غذا و تولید برق نگاه می‌کند.اگرچه قطر نمی‌تواند فورا گاز اضافی زیادی را به اروپا ارسال کند، زیرا بیشتر تولید آن تحت قرارداد‌های پیشین با سایر کشور‌ها قرار گرفته، اما ده‌ها میلیارد دلار برای افزایش تولید تا سال ۲۰۲۷ میلادی حدود دو سوم تولید اضافی در نظر گرفته شده است.
«سعد الکعبی» وزیر مشاور در امور انرژی قطر و رئیس شرکت دولتی انرژی آن کشور در مصاحبه‌ای گفته بود که حدود نیمی از این گاز می‌تواند به اروپا برسد. افزایش علاقه به گاز قطر یک چرخش رویکرد چشمگیر برای کشوری است که در سال‌های اخیر به انتقاد رهبران غربی درباره سوخت‌های فسیلی به دلیل سهم‌شان در تغییرات آب و هوایی عادت کرده بود.
کعبی با کنایه می‌گوید کشور‌هایی که می‌گفتند «ما به شرکت‌های نفت و گاز نیاز نداریم و این شرکت‌ها بد و شیطان صفت هستند» اکنون می‌گویند: «به ما کمک کنید و بیشتر تولید کنید. تولید فعلی کافی نیست».
مسبب این تغییر رویکرد «ولادیمیر پوتین» رئیس جمهور روسیه و تصمیم آن کشور برای حمله به اوکراین در ماه فوریه بود. ناگهان کشورهای اروپایی که سال گذشته نزدیک به نیمی از واردات گاز خود را از روسیه دریافت کردند به دنبال یافتن منابع سوخت دیگری بودند تا پول هزینه شده برای ماشین جنگی پوتین را کاهش دهند.
این موضوع به قطر که با ایالات متحده و استرالیا برای کسب رتبه برتر در صادرات گاز طبیعی مایع در جهان رقابت می‌کند، فرصتی طلایی بخشیده است. در ماه ژانویه، همزمان با افزایش نگرانی‌ها از تهاجم روسیه بایدن قطر را «متحد اصلی غیر عضو در ناتو» برای امریکا دانست و از شیخ «تمیم بن حمد آل ثانی» امیر قطر در کاخ سفید میزبانی کرد اولین رئیس دولت از کشوری در حاشیه خلیج فارس که چنین استقبالی را از بایدن دریافت کرده است. مسائل مرتبط با انرژی در دستور کار دیدار آن دو رهبر قرار داشت.
پس از آغاز جنگ اوکراین، «بوریس جانسون» نخست وزیر بریتانیا با شیخ تمیم تماس گرفت تا درباره «تضمین عرضه گاز پایدار» و سایر موضوعات گفتگو کند و رهبران ارشد اروپایی از جمله «جوزپ بورل» دیپلمات ارشد اتحادیه اروپا برای گفتگو در مورد انرژی به قطر پرواز کردند. «رابرت هابک» وزیر اقتصاد و تغییرات آب و هوای آلمان برای امضای قرارداد گازی با قطر نیز همین کار را انجام داد.
با این وجود، توانایی قطر به منظور کاهش مشکلات گازی اروپا در کوتاه مدت و محدود است. کعبی می‌گوید حدود ۸۵ درصد از تولید فعلی آن کشور تحت قرارداد و توافق نامه‌های بلند مدت با طرفین دیگر اکثرا آسیایی قرار دارد. او می‌افزاید: «من نمی‌توانم با این قرارداد‌های سخت گیرانه کاری انجام دهم. حرمت قرارداد‌ها و شهرت ما از همه چیز مهم‌تر است. بنابراین، من نمی‌توانم نزد مشتری بروم و بگویم: «متأسفم، باید به اروپایی‌ها کمک کنم».
با این وجود، تحلیلگران معتقدند در سالیان آینده سرمایه‌گذاری‌های قطر در گاز طبیعی مایع که احتمالا با تحولات مرتبط با انرژی ناشی از جنگ در اوکراین ترکیب می‌شود این کشور کوچک بیابانی را به اروپا نزدیک‌تر خواهد ساخت و در این راه قطر از سوی واشنگتن مورد تمجید قرار خواهد گرفت.
کعبی می‌گوید که سال‌ها پیش از آغاز جنگ اوکراین قطر پروژه‌ای را با هزینه تخمینی ۴۵ میلیارد دلار برای ساخت دو نیروگاه گاز جدید و افزایش ظرفیت تولید سالانه به میزان ۶۴ درصد آغاز کرده بود. این گاز در سال ۲۰۲۶ میلادی وارد بازار خواهد شد و به احتمال زیاد بین خریداران در اروپا و آسیا تقسیم می‌شود. در این بین قطر بر روی ساخت پایانه‌هایی برای دریافت گاز طبیعی مایع در بلژیک، بریتانیا و فرانسه سرمایه‌گذاری کرده است.
آلمان به عنوان بزرگترین اقتصاد اروپا پیش از جنگ اوکراین فاقد گاز طبیعی مایع بود. با این وجود، اکنون تسهیلات ۳ میلیارد دلار را برای دستیابی به چهار پایانه شناور دریافت گاز تخصیص داده است. فرانسه و ایتالیا نیز در حال بررسی گزینه‌های مشابه هستند.
«دیوید رابرتز» دانشیار روابط بین الملل در کینگز کالج لندن می‌گوید: «زمانی که قطر در اوایل دهه ۱۹۷۰ میلادی گاز طبیعی را در آب‌های سرزمینی خود کشف کرد ناامید شده بود چرا که برخلاف منابع گازی هیچ گونه نفتی کشف نشده بود. این در حالی بود که اقتصاد عربستان سعودی و کویت به دلیل کشف نفت متحول شد. بنابراین، مقام‌های قطری ناامیدانه بخش اعظم گاز در زمین را رها کردند. سپس پیشرفت‌های فناوری گشایشی را فراهم کرد.در دهه ۱۹۹۰ میلادی، قطر و شرکای بین المللی آن کشور میلیارد‌ها دلار برای بهره برداری از صنعت گاز طبیعی مایع سرمایه‌گذاری کردند. پیش از آن، گاز طبیعی از طریق خط لوله انتقال می‌یافت و فاصله‌ای که می‌توانست به فروش برسد محدود شده بود. با این وجود، هنگامی که با استفاده از فناوری، گاز تا ۱۲۶ درجه زیر صفر سانتی گراد خنک و مایع شد و حجم آن کاهش یافت این وضعیت بدان معنا بود که حمل مقادیر زیادی گاز از طریق کشتی در سراسر جهان امکان‌پذیر شده بود و در مقصد دوباره به گاز تبدیل می‌شد».گاز طبیعی مایع در آن زمان به عنوان سوختی پرهزینه و مخاطره‌آمیز تلقی می‌شد، اما بازار سوخت جدید که علاقه کمتری به سایر سوخت‌های فسیلی دارد رشد کرد و قطر نقش مهمی در آن ایفا نمود. «رابرتز» می‌گوید: «شما می‌بینید که تسلط قطر در بازار افزایش یافته و آنان بهترین و ارزان‌ترین گاز طبیعی مایع را عرضه کردند و این روند ادامه دارد».
این امر باعث سرازیر شدن پول نقد به اقتصاد قطر شد و به ۲.۵ میلیون نفر از مردم قطر که تنها ۳۰۰ هزار نفر از آنان شهروند هستند یکی از بالاترین درآمد سرانه در جهان را بخشیده است. دوحه پایتخت قطر رونق گرفت و محصولاتی از فولاد و آسمان خراش‌های شیشه‌ای و مجموعه‌ای از هتل‌ها و مراکز خرید مجلل رشد کردند.صندوق ثروت دولتی این کشور افزایش یافت و سهام شرکت‌های بزرگ و دارایی‌های کلیدی در لندن، نیویورک و سایر شهر‌های جهان را تصاحب کرد. قطر در سال جاری میزبان جام جهانی فوتبال خواهد بود که به آن کشور اجازه می‌دهد تا خود را به ۱.۵ میلیون هوادار فوتبال از سراسر جهان نشان دهد.
قطر از ثروت خود برای ایفای نقشی بزرگ در سیاست منطقه‌ای استفاده کرده است. الجزیره شبکه ماهواره‌ای عربی از رقبای قطر انتقاد کرده و جنبش‌های معترض و گروه‌های شورشی در سراسر منطقه را در جریان خیزش‌های بهار عربی در سال ۲۰۱۱ تشویق کرده بود. قطر به طور مستقیم بر روی این شبکه خبری سرمایه‌گذاری کرده است.
این کشور روابط دیپلماتیک خود را با گروه‌ها و کشور‌هایی که از یکدیگر نفرت دارند حفظ کرده است. این موضوع به قطر اجازه می‌دهد به عنوان یک میانجی بین کشور‌ها عمل کند. علاوه بر شرکت‌های انرژی غربی، قطر میزبان بزرگترین پایگاه نظامی ایالات متحده در خاورمیانه است و هم چنین روابط نزدیکی با ایران دارد و میدان گازی فرا ساحلی خود را با آن کشور به اشتراک می‌گذارد.هفته گذشته، شیخ تمیم با مقام‌های ایرانی در تهران دیدار داشت تا مذاکرات برای احیای توافق بین المللی درباره برنامه هسته‌ای ایران را که اولویت دولت بایدن است پیش ببرد.
قطر میزبان مقام‌های ارشد حماس گروه شبه نظامی فلسطینی و نمایندگان طالبان است. سال گذشته، دولت بایدن به دلیل کمک قطر به خروج ایالات متحده و شرکای امریکایی مورد تحسین قرار گرفت.
«جیم کرین» پژوهشگر سیاست انرژی در موسسه سیاست عمومی دانشگاه رایس می‌گوید: «قطری‌ها بسیار بیشتر از چیزی که تصور می‌شد نفوذ پیدا کرده اند. آنان گاز طبیعی را به یک اهرم قدرت نرم تبدیل کرده اند». این که قطر چگونه در آینده از نفوذ خود استفاده خواهد کرد یک پرسش باز و بدون پاسخ مانده است. با این وجود، در حال حاضر توجهات بین المللی به سوی قطر جلب شده است.در بندر راس لفان کشتی‌های بزرگ برای بارگیری گاز مایع طبیعی پهلو می‌گیرند. «محمد المهندی» ناظر اداره بار در بندر می‌گوید که کشتی‌های زیاد دیگری در دریا منتظر نوبت هستند.
او می‌گوید: «همه جادو اینجا رخ می‌دهد.» کعبی نیز به وضوح از این که استقبال دوباره کشورهای غربی از گاز رونق گرفته خرسند است. او می‌گوید که سال‌ها پیش از جنگ در اوکراین با شرکت‌های بزرگ آلمانی در مورد ساخت پایانه‌هایی به منظور دریافت گاز طبیعی مایع مذاکره کرده است. در آلمان، اما دولت آن کشور این توافق را تایید نکرده بود.
با این وجود، پس از شروع جنگ در اوکراین وزیر انرژی آلمان به همراه مدیران ارشد شرکت‌ها به دوحه رفت و اعلام کرد که دولت آلمان پروژه‌ها را به پیش خواهد برد. کعبی می‌گوید: «اکنون رویکرد دولت آلمان ۱۸۰ درجه تغییر کرده است». او به خاطر می‌آورد که به وزیر آلمانی گفته بود: «ما آماده رقص تانگو با شما هستیم».
مرجع : سایت فرارو
پربينندهترين مطالب و خبرها
