فضای امنیتی باید از رسانه‌ها کنار رود

این روزها، انجمن یادشده به ریاست محمد‌علی وکیلی - مدیرمسوول روزنامه‌ ابتکار - فعالیت خود را ادامه می‌دهد. وکیلی با حضور در خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) به پرسش‌هایی درباره‌ی نحوه‌ی فعالیت، مأموریت‌ها،‌ دغدغه‌های صنفی، نحوه‌ی عضو‌گیری، عرصه‌ی رقابت و تنگناهای پیش روی این انجمن پاسخ داد. رییس انجمن مدیران روزنامه‌های غیردولتی با اشاره به سابقه‌ی این انجمن، توضیح داد: انجمن از سال 1382 فعالیت خود را آغاز کرد و تا آذرماه سال 1392 به همان صورت غیررسمی فعالیت می‌کرد. این انجمن در ابتدا با 13 روزنامه کار خود را آغاز و در پایان، تعداد روزنامه‌ها به 20 رسید. انجمن روزنامه‌های غیردولتی فعالیت‌های صنفی زیادی داشته، اما هیچ‌گاه امکان ثبت آن فراهم نشده بود، تا این‌که آذرماه امسال با شروع کار دولت جدید و وجود یک فضای باز، فراخوانی را منتشر کردیم تا بتوانیم این انجمن را به‌صورت رسمی ثبت کنیم. در مجموع، با حضور 29 مدیرمسوول به نمایندگی از 36 روزنامه‌ی غیردولتی، آذرماه امسال مجمع عمومی با حضور نماینده‌ی وزارت کار برگزار و ترکیب هیئت مدیره تعیین شد.

انجمن مدیران روزنامه‌های غیر‌دولتی «صنفی» شدوکیلی با بیان این‌که مجوزهای لازم چند روز پیش برای انجمن صنفی مدیران روزنامه‌های غیردولتی از سوی وزارت کار صادر شد، اظهار کرد: از آنجا که ما صنف هستیم و اساسنامه‌ای هم برای این صنف تهیه‌ کرده‌ایم، در چارچوب همان اساسنامه درپی توسعه‌ی فعالیت‌های خود هستیم. از آذرماه تا کنون، جلسات متعددی را در قالب هیئت مدیره‌ی انجمن برای سامان‌دهی حوزه‌ی فعالیت‌های خود داشته‌ایم. در نتیجه‌ی این جلسات، اعضا به این نتیجه رسیدند که فعالیت‌های انجمن را از سطح کارهای دون‌پایه ارتقا دهند و در نحوه‌ی کارکرد حوزه‌ی رسانه تأثیرگذار باشند. مثلا در کشور کویت، مدیران رسانه‌ها انجمنی دارند که مقامات برای مطرح کردن موضوعات خود، در جلسه‌ی این مدیران حضور می‌یابند.

مدیرمسوول روزنامه‌ی ابتکار گفت: جای یک دیوان رسانه‌ای، به‌گونه‌ای که شورای داوری از بین خود رسانه‌های تشکیل شود و موضوعات بدون جهت‌گیری‌های سیاسی داوری شوند، در کشور ما خالی بود. مثلا در حال حاضر بین سازمان محیط زیست و شهرداری درباره‌ی آلودگی هوا اختلاف وجود دارد. گروهی از رسانه‌ها پشت شهرداری هستند و گروهی پشت محیط زیست. بنابراین موضوع آلودگی هوا را که اصلا سیاسی نیست، با جهت‌گیر‌ی‌های سیاسی پوشش می‌دهند.

وکیلی همچنین با اشاره به موضوع مفاسد اقتصادی، بیان کرد: هر روز به عرض و به طول موضوع مفاسد اقتصادی اضافه می‌شود و باید توسط رسانه‌ها افشاگری‌هایی در این زمینه انجام شود. همان‌گونه که تأکید رییس‌جمهور نیز این بود که باید اسامی مفسدان توسط رسانه‌ها اعلام شود؛ اما متأسفانه در این زمینه، وحدت رویه وجود ندارد و ما درباره‌ی مسائل مهمی که به امنیت کشور برمی‌گردد، وحدت نداریم و این تفاوت دیدگاه موجب تفاوت امنیت نیز می‌شود. اگر بتوان با تعریف و هماهنگی‌های این انجمن، در موضوعات مهمی مانند پرونده‌ی هسته‌ای، اقتصاد و موضوعات مهم اجتماعی، وحدت رسانه‌ای ایجاد کرد ما می‌توانیم به صحت اطلاعات و پالایش آن کمک کنیم.

جایگاه رسانه‌ها در مسیر افت منزلت است
مدیرمسوول روزنامه‌ی ابتکار با اعتقاد به این‌که به‌خاطر تشدد در جامعه‌ی رسانه‌ای و وجود سلایق مختلف در دستگاه‌ها، جامعه‌ی رسانه‌ای در مسیر افت منزلت است، یادآوری کرد: این افت منزلت در هشت سال گذشته تشدید شده و جبران آن به‌دست خود اهالی رسانه ممکن است. همین موضوع موجب شده که دیوار رسانه‌ها کوتاه باشد و همه‌ی مسوولان اشتباه‌های خود را به پای رسانه‌ها بنویسند. البته منظور من رسانه‌ی ملی نیست، چون صداوسیما هم پول دارد و هم قدرت. در این میان، فقط رسانه‌های مکتوب و غیردولتی مظلوم هستند که اقتصادشان متزلزل است و کارکنان‌شان در معرض خطر قرار دارند. او افزود: اگر صنف ما تعصب و کارکرد صنفی پیدا کند، اقتصاد مطبوعات نیز بهبود می‌یابد و می‌توانیم به انتظارها جهت دهیم. اکنون انتظارهای غیرواقعی از جامعه‌ی رسانه‌ای وجود دارد، در حالی که اگر یک تقسیم کار درست وجود داشته باشد، رسانه‌ها به رسالت اصلی خود می‌پردازند.

رسانه‌ها با سوت زدن کسی به صف نمی‌شوند
رییس انجمن صنفی مدیران روزنامه‌های غیردولتی با تأکید بر این‌که دستگاه‌ها نمی‌توانند برای رسانه‌ها وحدت رویه ایجاد کنند، چون ما با سوت زدن کسی به صف نمی‌شویم، اظهار کرد: فقط خود ما می‌توانیم با یک استدلال و روش‌های دموکراتیک، آرای خود را جمع‌آوری کنیم و ورودمان را به مباحث تأثیرگذار کنیم. انجمن صنفی روزنامه‌های غیردولتی به مرور زمان کارکردی شبیه اتاق بازرگانی پیدا خواهد کرد. در حال حاضر در این انجمن حدود 9 کمیته تشکیل شده‌اند و یک شورای گفت‌وگو در زیرمجموعه‌ی این کمیته‌ها فعالیت می‌کند. او ادامه داد: در آینده قصد داریم فضایی را اختصاصا به نام انجمن صنفی مدیران روزنامه‌های غیردولتی پیش‌بینی کنیم تا امکان برگزاری صبحانه‌ی کاری با مقامات و دیگر انجمن‌ها را دنبال کنیم. تصویری که ما برای این انجمن متصور شده‌ایم، تصویر یک انجمن مرجع است که به مقامات در پالایش اطلاعات درست و اصلاح رویه کمک می‌کند و وزن جامعه‌ی رسانه‌ای را ارتقا می‌بخشد.

مدیرمسوول روزنامه‌ی ابتکار در پاسخ به این پرسش که اگر روزنامه‌هایی با تفکر سیاسی کاملا متفاوت به این جمع بپیوندند، چگونه می‌خواهید وحدت رویه ایجاد کنید؟ توضیح داد: اگر ما به اصول دموکراسی پایبند باشیم، می‌توانیم کنار هم بنشینیم و اغنایی بحث کنیم. در این صورت به قاعده‌ی اکثریت، تمکین می‌کنیم. هیچ‌وقت تفاوت دیدگاهی نباید موجب شود که کسی از ورود به این انجمن منع شود. البته این اتفاق به شرطی است که به روش‌ها پایبند باشیم؛ ولی اگر قرار است سلیقه‌ی خاصی داشته باشیم و به‌صورت فاشیستی رفتار کنیم، آن‌گاه قائم به ذات می‌شویم. وکیلی همچنین درباره‌ی حضور مدیران روزنامه‌های غیردولتی شهرستانی در این انجمن نیز گفت: در حال حاضر روزنامه‌های سراسری در این انجمن حضور دارند؛ اما ممکن است در آینده، با اجازه‌ی مجمع، یک اصلاح اساسنامه‌ای صورت گیرد و اجازه‌ی ورود نمایندگان روزنامه‌های استانی به این انجمن نیز داده شود.

دغدغه صنفی مدیران روزنامه‌های غیردولتی چیست؟
رییس انجمن صنفی مدیران روزنامه‌های غیردولتی در پاسخ به این‌که دغدغه‌های صنفی این انجمن چیست؟ بیان کرد: اقتصاد مطبوعات، جایگاه رسانه‌ها در کشور،‌ امنیت حوزه‌ی رسانه، تشویش در حوزه‌ی خط قرمز‌ها و نحوه‌ی برخورد دستگاه‌های نظارتی با رسانه‌ها از جمله دغدغه‌های مدیران رسانه‌ها است. اگر بتوانیم فضای رسانه‌ای را به‌گونه‌ای مدیریت کنیم که میانگین امنیت رسانه‌ها ارتقا یابد، اتفاق خوبی است.

وکیلی در پاسخ به این‌که یکی از مشکلات عمده‌ی روزنامه‌های خصوصی، بحث توقیف‌های یک‌شبه، بیمه نبودن خبرنگاران و پایین بودن دستمزدهاست، این انجمن برای رفع چنین مشکلاتی چه برنامه‌هایی دارد؟ تصریح کرد: ما به‌تازگی با آقای جعفری دولت‌آبادی - دادستان تهران - جلسه‌ای داشتیم. در آن جلسه، اعضای انجمن فرصت پیدا کردند تا محصولات و مبدورات خود را با ایشان مطرح کنند. گاهی دوستان ما تصویری از کار رسانه دارند که گویی یک عده دشمن از خارج کشور بسیج شده‌اند و بنای دگرگونی دارند. داشتن چنین تصویری بسیار خطرناک است. بنابراین بهترین راه برای از بین بردن این تصویر، گسترش فرهنگ گفت‌وگو است.

او افزود: ما در همان جلسه به آقای دولت‌آبادی گفتیم که اگر دغدغه و علاقه‌مندی ما نسبت به نظام بیشتر از کسانی که پشت میز نشسته‌اند، نباشد، کمتر از آن‌ها نیست؛ اما در هر صورت، رسانه یک کارکرد دارد و نمی‌تواند عین ذهنیت مسوول آن سوی میز را انتقال دهد. اگر گاهی رسانه‌های ما، بخصوص در صفحه‌ی نخست، یک شطرنج دعوای حاکمیتی را دارند، رسانه‌ها نیستند که این دعوا را درست کرده‌اند، بلکه رسانه‌ها فقط ناقل هستند.

میدان بازی باید خوب مدیریت شود نه بازیگران!
وکیلی با اعتقاد به این‌که ما به جای این‌که فشار را بر علت وارد کنیم، بر معلول وارد می‌کنیم، یادآوری کرد: رسانه‌ها بازیگران میدان هستند و اگر بازی خوب مدیریت شود، بازیکن‌های ضعیف بیرون می‌روند. نگاه امنیتی باید به حوزه‌ی رسانه تغییر کند و دستگاه‌های قضایی باید تلاش خود را بر منطقی کردن صفحه‌ی بازی متمرکز کنند. اگر در صحنه‌ی بازی تعادل و عدالت حاکم نباشد، طبیعتا خروجی آن ضعیف است. این‌که انرژی دستگاه‌ها صرف کنترل بازیگران شود، یک بی‌تدبیری است؛ نظام باید بازی را کنترل کند و قواعد این بازی شامل قوانین روشن، تعریف کردن خطوط قرمز و مورد اجماع قرار دادن آن‌هاست.

رییس انجمن صنفی مدیران روزنامه‌های غیردولتی با مقایسه کردن رسانه‌نگاری با بازی فوتبال، اظهار کرد:‌ اگر در یک بازی، تیمی چهار مربی داشته باشد یا شش داور در وسط زمین سوت بزنند، طبیعتا بازی به‌هم می‌ریزد وهمین امر موجب تشویش در قرائت داوران از نمره و عملکرد بازیکن‌ها می‌شود. این روند باید در رسانه‌های اصلاح و درهای گفت‌وگو باز شود. رسانه‌هایی که امروز در کشور فعالیت می‌کنند، از چند مرحله برای فعالیت کردن گذشته و از همین نظام، مجوز فعالیت گرفته‌اند. بنابراین نباید نگاه خودی و ناخودی به آن‌ها وجود داشته باشد. ما باید احساس یکسانی از زبان حکومت با خودمان داشته باشیم. اگر زبان حکومت یکسان بود، حس مسوولیت یکسان در ما ایجاد می‌شود.

با صحبت‌های رییس‌جمهور موافقم
او در پاسخ به این‌که شما با سخنان رییس‌جمهور مبنی بر این‌که برخی رسانه‌ها دژ پولادین دارند، موافقید؟ تأکید کرد: البته که موافقم؛ این اتفاق پیش از آن‌که تابع تخصیص منابع باشد، تابع نوع نگاه است. هنرمندان هم مانند ما دچار چنین مشکلی هستند. اضلاع حاکمیت و اجزای نظام، باید لحن و پیام یکسانی را به مولدهای حوزه‌ی فرهنگ بدهند.

مدیرمسوول روزنامه‌ی ابتکار درباره‌ی این‌که این تفاوت نگاه ممکن است در دولت هم وجود داشته باشد، توضیح داد: در همه‌ی دستگاه‌ها، این تفاوت نگاه نسبت به رسانه‌ها وجود دارد. وزارت ارشاد، دبیر هیئت نظارت بر مطبوعات است، هیئت نظارت بر مطبوعات نقش نظارتی دارد و دستگاه قضایی نیز چنین وظیفه‌ای را دارد؛ اما بسیارند دستگاه‌هایی که نامی از آن‌ها در قانون نیامده، اما این وظیفه را برای خود قائل‌اند که نشریات ما را تحلیل کنند و تحلیل‌های خود را در قالب بولتن به مسوولان تحویل دهند و روی ذهن آن‌ها تأثیر بگذارند. وقتی عملکرد یک رسانه از نظر یک داور، مثبت است و از نظر یک داور دیگر، منفی آن رسانه خودش را باید با کجا تنظیم کند؟ حرف ما این است که باید خطوط قرمز تعریف شوند و همه‌ی دستگاه‌های نظارتی درباره‌ی آن به اجماع برسند تا مبنای عملکرد ما قرار گیرد.

تفاوت برخورد با رسانه‌ها در دو دولت
وکیلی با اشاره به مصوبات شورای عالی امنیت ملی به‌عنوان خط قرمز رسانه‌ها، اظهار کرد:‌ پرونده‌ی هسته‌ای و عملکرد تیم هسته‌ای در دولت آقای احمدی‌نژاد به‌عنوان زیرمجموعه‌ی مصوبات شورای عالی امنیت ملی جزو خطوط قرمز رسانه‌ها بود. با این‌که ما در آن زمان به بسیاری از تاکتیک‌های تیم هسته‌ای انتقاد داشتیم، اما چون مصوبه‌ی شورای عالی امنیت ملی وجود داشت، همه‌ی رسانه‌ها آن را رعایت کردند. به همین دلیل، هیچ تذکری در این موضوع مشخص به رسانه‌های منتقد داده نشد؛ اما در این دولت، رسانه‌های منتقد به خودشان اجازه می‌دهند هرچه می‌خواهند درباره‌ی پرونده‌ی هسته‌ای بگویند، اما آیا دستگاه‌های نظارتی برخوردی با آن‌ها انجام می‌دهند؟ اگر قرار است مصوبات شورای عالی امنیت ملی رعایت شود باید توسط همه‌ی رسانه‌ها باشد.

او ادامه داد: این در زمینه‌ی پروسه‌ی دادرسی متهمان نیز حاکم است؛ با این‌که ما در قانون داریم که تا زمانی که متهمی پروسه‌ی دادرسی‌اش به پایان نرسیده و دادگاه صالحه جرم او را اعلام نکرده، هیچ رسانه‌ای حق انتشار علنی نام او را ندارد، اما می‌بینیم که در رسانه‌ها، این قاعده یکسان نیست و نام افراد با بدترین صفت‌ها آورده می‌شود، بدون این که دستگاه قضایی اتهام آن‌ها را ثابت کرده باشد.

وکیلی با بیان این‌که این انجمن می‌تواند با برگزاری نشست‌ها و گفت‌وشنودها با مقامات مختلف تلاش کند که یک تفسیر واحد را از خطوط قرمز کشور برای رسانه‌ها بسازد، گفت: مشکلات جامعه‌ی خبرنگاری، مضاعف است. این جامعه از نظر حقوق و دستمزد مشکل دارد، اما شاه‌کلید حل این مشکلات، اقتصاد مطبوعات و نگاهی به توقیف است. در حال حاضر ضریب تداوم فعالیت مطبوعات پایین است و به همین دلیل، بخش خصوصی رغبتی به سرمایه‌گذاری ندارد. امیدواریم با گفت‌وشنودها، اتفاقی بیفتد که ضریب امنیت و ضریب جذب سرمایه در مطبوعات بالا برود تا اقتصاد رسانه پایدار و به‌دنبال آن، اقتصاد خبرنگار و پایه‌ی بیمه‌ای او نیز تقویت شود.او ادامه داد: متأسفانه روزنامه‌نگاران فکر می‌کنند که تمام این اتفاق‌ها به پای مدیران مسوول است، در حالی که منشأ این مشکلات در جای دیگری است.

برای رقابت با انجمن صنفی دیگری نیامده‌ایم
مدیرمسوول روزنامه‌ی ابتکار در پاسخ به این پرسش که این روزها وقتی پیشوند صنفی در کنار یک انجمن می‌آید، این تعبیر می‌شود که این انجمن برای رقابت با انجمن صنفی روزنامه‌نگاران و کم‌رنگ کردن نام آن انجمن به میدان آمده، آیا واقعا چنین است؟ تأکید کرد:‌ به هیچ‌وجه این‌طور نیست؛ ما برای کم‌رنگ کردن نام هیچ انجمن صنفی دیگری نیامده‌ایم. دغدغه‌های مدیران روزنامه‌ها و مشکلات صنفی‌شان کاملا متفاوت است. کلیات مشکلات حوزه‌ی رسانه در اقتصاد، سیاست حاکمیتی، تعامل دستگاه‌ها، قانون مطبوعات و ... از نظر ماهیتی با دغدغه‌های صنفی روزنامه‌نگاران متفاوت است. البته ممکن است ما در نقاطی با یکدیگر هم‌پوشانی داشته باشیم، اما قرار نیست جلوی فعالیت یکدیگر را بگیریم. طبیعتا انجمن صنفی روزنامه‌نگاران نمی‌تواند مشکلات بنگاه‌های رسانه‌ای را در دستور کار داشته باشد.

وکیلی با اعتقاد به این‌که این دو صنف می‌توانند در کنار یکدیگر به رفع دغدغه‌های مشترک بپردازند، گفت: حتی وجود چنین نگاه‌های انحصاری هم درست نیست. این تفکر که اگر صنفی به‌وجود می‌آید، برای از بین بردن صنف دیگر است، تفکر ناثواب و ناصحیحی است. اگر می‌خواهیم یک جامعه‌ی پویای رسانه‌ای داشته باشیم، باید برای حضور دیگر صنوف نیز آغوش باز کنیم. ادعای تمامیت‌خواهی چه از زبان یک اصولگرا و چه از زبان یک اصلاح‌طلب، یک حرف متحجرانه و غیراصلاح‌طلبانه است. چنین تفکری مخالف اصلاح‌طلبی است، چون تکثر صداها در منش اصلاح‌طلبی وجود دارد. از سوی دیگر، انحصار همیشه فسادآور است.

او در بخش پایانی سخنانش با اشاره به عضوگیری این انجمن، اظهار کرد: ما برای حضور همه‌ی روزنامه‌های غیردولتی فرخوان داده‌ایم و مشروعیت خود را در زیاد شدن تعداد اعضا می‌دانیم، حتی اگر یکی از روزنامه‌های غیردولتی در میان ما نباشد، به‌عنوان یک نقص به‌شمار می‌آید.

وکیلی با تأکید بر این‌که یکی از اهداف تأسیس این انجمن، پیدا کردن راهکاری برای رقابت با بنگاه‌های رسانه‌ای دولتی است، اضافه کرد: حضور بنگاه‌های رسانه‌ای دولتی که منابع بی‌شماری در اختیار دارند یک تهدید برای روزنامه‌های غیردولتی است. دولتی‌ها موجب شدند که عرصه برای ما در همه‌ی رسانه‌ها تنگ شود. بنابراین تصمیم گرفتیم، در این انجمن راهکاری بیندیشیم تا آثار این رقابت را به حداقل برسانیم.