نتیجه چرخه معیوب اقتصاد ایران

گروه اقتصادی: اکو ایران نوشت: بر اساس طرح پژوهشی سازمان برنامه و بودجه کشور از بررسی عوامل نوسان‌ساز بازار ارز در اقتصاد ایران، انتظارات تورمی و شوک‌های ارزی عامل اصلی ایجاد تورم در کشور هستند. به اعتقاد پژوهشگران این مرکز، چرخه علت و معلولی این دو شاخص تنها یک نتیجه دارد: تشدید تورم.
بر اساس طرح پژوهشی سازمان برنامه و بودجه کشور از بررسی عوامل نوسان‌ساز بازار ارز در اقتصاد ایران، تحریم‌های نفتی و کاهش واردات تکنولوژی، موجب فشار بر نرخ ارز شده و نوسانات این شاخص را رقم زده است.
این موضوع با فشار بر نقدینگی منجر به تورم شده و وقتی این اتفاق برای چندین بار در کشور رخ می‌دهد سبب آن می‌شود که انتظارات تورمی در کشور بالا برود. در نهایت بررسی‌ها نشان می‌دهد چرخه علت و معلولی انتظارات تورمی و شوک ارزی سبب می‌شود تا تورم در ایران تشدید شود.
معرفی نظام‌های ارزی ایران
همواره این سوال در اقتصاد ایران مطرح شده که تا چه اندازه نرخ ارز بر قیمت‌های بازار موثر بوده است؟ برای پاسخ به این سوال تعریف نظام‌های ارزی اهمیت می‌یابد. نظام ارزی‌ای که در ایران فعالیت کرده مشتمل بر دو گونه بوده است: نظام ارزی شناور مدیریت شده و نظام ارزی ثابت.
در نظام ارزی شناور مدیریت شده، بانک مرکزی به طور دستوری نرخی را برای ارز اعلام نمی‌کند، اما با اعمال سیاست‌های پولی سعی در کنترل نرخ ارز در نرخی که مدنظر است خواهد داشت. از طرف دیگر بانک مرکزی در نظام ارزی ثابت با اعمال دستوری قیمت اقدام به تعیین نرخ ارز در بازار می‌کند. نظام ارزی ایران بین این دو شکل از نظام ارزی در حال تغییر بوده و با توجه به شرایط مختلف اقتصادی تعیین شده است.
نرخ ارز دستوری؛ عامل بی‌ثباتی اقتصادی کشور
مطالعات نشان می‌دهد نرخ ارز در ایران همواره از نرخ ارز حقیقی فاصله داشته است و نتوانسته به علامت درست به فعالان اقتصادی بدهد. دولت در نظام ارزی ایران همواره در پایین نگه داشتن نرخ ارز نسبت به نرخ ارز واقعی سعی کرده در حالیکه عمر این سیاست تا زمانی است که درآمد‌های دلاری نفت کاهش و تحریم‌های اقتصادی افزایش یابد. پس از آن نرخ ارز جهش کرده به قیمتی بالاتر از نرخ ارز تعادلی بلندمدت می‌رسد؛ به همین دلیل علامت‌های غلط از بازار ارز به سمت فعالان اقتصادی ارسال شده و باعث بی‌ثباتی اقتصادی می‌شود.
اثر افت تکنولوژی بر تولید
در بخش دیگری از این پژوهش مشاهده می‌شود با شدت گرفتن تحریم‌های اقتصادی و کاهش درآمد‌های نفتی، تولید داخلی حقیقی کشور از تولید جهانی انحراف پیدا کرده است. طبق بررسی‌ها به دلیل کاهش سرمایه‌گذاری دلار‌های نفتی و کاهش واردات تکنولوژی، تولید داخلی حقیقی از روند بلندمدت خود فاصله گرفته است. بعلاوه این کاهش تولید نیز باعث بی ثباتی در بازار ارز و نوسانات شدید نرخ ارز شده است.
نوسانات ارزی؛ شکل‌دهنده انتظارات تورمی در کشور
مطالعات حاکی از آن است که نقدینگی ایجاد شده در کشور دلیل لازم برای ایجاد تورم است، اما کافی نیست. زمانی‌که نرخ ارز در بازار شروع به نوسان می‌کند این نوسان باعث ایجاد حس نااطمنیانی در آحاد جامعه می‌شود. این حس نااطمنیانی از آینده همان انتظارات است که باعث می‌شود دلیل کافی برای تخلیه نقدینگی و ایجاد تورم به وجود آید؛ لذا نوسانات نرخ ارز با فعال کردن عامل نقدینگی بر تورم اثر گذاشته و باعث بی‌ثباتی اقتصادی می‌شود.
تحریم‌ها ثبات اقتصاد ایران را گرفت
نتایج پژوهش سازمان برنامه و بودجه کشور در خصوص نرخ ارز نشان می‌دهد تحریم‌های اقتصادی، شوک‌های دائمی صادرات نفت و عدم سرمایه‌گذاری درآمد‌های نفتی باعث نوسانات نرخ ارز در اقتصاد ایران شده است. این نوسانات با فشار بر نقدینگی باعث ایجاد تورم در کشور شده و این علامت را به فعالان اقتصادی می‌دهند که با افزایش یا کاهش نرخ ارز، سطح عمومی قیمت‌ها تغییر می‌کند لذا پس از آن با نوسانات ارزی، انتظارات تورمی مهمترین عاملی است که همانند ارز بر نقدینگی فشار آورده و تورم را شتاب می‌دهد.
راهکاری که دولت می‌تواند برای مقابله با این پدیده داشته باشد؛ یکی رفع تحریم‌ها و وارد کردن تکنولوژی از کشور‌های دیگر بوده و دیگر کنترل درآمد‌های نفتی به شیوه‌ای است که به سرمایه‌گذاری منجر شود و به طور مستقیم به اقتصاد تزریق نشود.