نکات ایمنی برای جلوگیری از خطر گازگرفتگی

به گزارش ایسنا، غلامرضا کوشکی، رئیس مرکز کنترل شبکه راهبری گاز کشور گفته است در هفته جاری، شاهد کاهش دما در سراسر کشور بودیم؛ تقریبا دو سوم از شهرهای کشور تحت تاثیر این سرما قرار گرفتند، حدود ۲۸ مرکز استان دمای زیر صفر درجه را تجربه کردند و این شرایط منجر به افزایش میزان مصرف گاز شده است. کاهش قابل ملاحظه دما هوا در هفته جاری و در راه بودن فصل زمستان، استفاده از وسایل گرمایشی گازسوز را افزایش داده است، وسایلی که در کنار آسایش و راحتی می‌تواند خطراتی از جمله گازگرفتی و مرگ خاموش را به همراه داشته باشند.

مسمومیت با مونوکسید کربن یا گازگرفتگی
مونواکسید کربن گازی است که در اثر سوختن ناقص سوخت‌های فسیلی مانند نفت، گاز، بنزین، گازوئیل و زغال حاصل می‌شود و چون گازی بی‌رنگ، بی‌بو و بی‌مزه است، مسمومیت با آن به آسانی رخ می‌دهد و می‌تواند حتی منجر به مرگ فرد هم شود.بیشتر وسایل موجود در خانه مانند بخاری گازی، شومینه، آبگرمکن، موتورخانه، اجاق خوراک‌پزی، پیک‌نیک و همین‌طور خودروها می‌توانند این گاز کشنده را تولید کنند، به ویژه هنگامی که شعله و تهویه آن‌ها به خوبی تنظیم نشود باعث احتراق ناقص می‌شوند.

این گاز خطرناک باید به وسیله دودکش به درستی به خارج از محیط هدایت شود، در غیر این صورت در محیط خانه منتشر می‌شود و افراد حاضر در محیط را مسموم کرده و در نهایت باعث مرگ و آسیب‌های جبران ناپذیر می‌شود. از آنجا که این گاز بی‌رنگ، بی‌بو و بسیار سمی و کشنده است، مسمومیت منجر به مرگ آن، به «مرگ خاموش» مشهور است.
 
عملکرد ناقص دودکش، مهم‌ترین علت گازگرفتگی
دودکش‌های نامناسب و عدم تهویه مناسب از مهم‌ترین علل مسمومیت با گاز منوکسیدکربن است. از این‌رو، رعایت نکات ایمنی از جمله موارد زیر درخصوص آن‌ها ضروری است:
- برای نصب دودکش حتما از سرویس‌کاران مجاز کمک بگیرید. دودکش باید به درستی نصب شود، شیب منفی نداشته و جهت مسیر آن رو به بالا باشد.
- استفاده از بخاری گازی در اتاق‌های کمتر از ۱۲ متر مربع زیربنا و کارگذاشتن هر گونه وسیله گاز سوز در داخل حمام ممنوع است. نصب بخاری در اتاق‌ خواب‌هایی که حمام دارد نیز ممنوع است.
- از لوله‌های آکاردئونی به عنوان دودکش استفاده نکنید. آن‌ها از استحکام کافی برخوردار نیستند و می‌توانند جابه‌جا شوند و مقداری از گاز مونوکسید کربن را داخل محیط منزل یا محل کار پخش کنند.
- دودکش بخاری را در شومینه قرار ندهید. با این کار شیب دودکش می‌تواند معکوس شود، عمل خروج گازهای ناشی از احتراق به خوبی انجام نشود و گاز مونوکسید کربن در محیط پخش شود.
- هر وسیله گاز سوز نظیر بخاری و آبگرمکن باید دودکش مجزا و مناسب داشته باشند. عبور دودکش از فضای داخلی و سقف کاذب حمام، رختکن و سرویس‌های بهداشتی ممنوع است و باید قبل از راه‌اندازی وسایل گرمایشی از باز بودن مسیر دودکش‌ها مطمئن شد.
- قبل از نصب و روشن کردن بخاری، مکش مناسب دودکش‌ها را با قرار دادن شعله آتش (شعله کبریت یا شمع) روبروی لوله دودکش بررسی کنید. درصورتی ‌که دودکش بخاری درست‌ کار کند باید شعله آتش را به سمت خود بکشاند، در غیر این صورت قبل از استفاده و روشن‌کردن بخاری راه دودکش را باز کنید.‏
- در پشت بام خانه‌ها حتما از کلاهک H  شکل برای دودکش استفاده کنید، به صورت مداوم آن را بازرسی کنید. انتهای دودکش‌ها باید از سطح بام یک متر بالاتر و از دیوارهای جانبی سه متر دورتر باشد.
- افزایش طول افقی لوله‌های دودکش برای هر یک متر باید حدود سه متر لوله دودکش به‌صورت عمودی باشد.
- از قراردادن لوله خروجی بخاری در داخل ظرف آب جدا خودداری کنید. 
- استفاده از کباب پز، اجاق گاز و پلوپز گازی به عنوان وسیله گرمایشی در محیط‌های بسته، غیرمجاز و خطرناک است و حداکثر طول شیلنگ وسایل گاز سوز باید ۱۲۰ سانتی متر باشد و از بست‌های فلزی برای محکم نمودن محل اتصال شیلنگ استفاده شود و نشتی گاز با کف صابون آزمایش گردد.
- لوله‌های دودکش به‌طور مناسب عایق‌بندی شود.
- هیچگاه در خانه از دستگاه‌های گاز سوزی که نیاز به دودکش ندارند، استفاده نکنید.
- اگر در منزل از شوفاژ استفاده می‌کنید، دقت کنید موتورخانه از تهویه مناسبی برخوردار باشد و هوای موتورخانه به هیچ طریقی در ارتباط با هوای محل سکونت شما نباشد. خوابیدن در اتاقی که هوای آن به طریقی در ارتباط با هوای موتورخانه است، بسیار خطرناک است و می‌تواند به مرگ منجر شود.
- برای تشخیص مونوکسید کربن، حسگرهای مخصوصی (دتکتور) ساخته شده است. می‌توانید در خانه، به خصوص در اتاق خواب آن‌ها را نصب کنید. حسگرهای گاز مونوکسید کربن با حسگرهای تشخیص دود متفاوت هستند، آن‌ها را با هم اشتباه نگیرید. محل مناسب نصب این حسگرها در خانه را از کارشناسان جویا شوید.
- خروجی دودکش نباید در کنار کولر و یا زیر پنجره باشد؛ زیرا گازهای سمی مجددا وارد فضای خانه می‌شود.
- روشن بودن طولانی مدت آبگرمکن‌های دیواری گازی سبب بروز خطر می‌شود. بکار گیری آبگرمکن‌های دیواری در فضاهای بسته یا مکان‌های بدون جریان هوا مجاز نیست.
 

خطرات مسمومیت با مونوکسید کربن در وسایل نقیله
روشن ‌کردن خودرو در محیط بسته پارکینگ به تولید گاز سمی مونوکسید کربن منجر می‌شود. به هیچ عنوان برای گرم‌ کردن فضای داخل خودرو از پیک‌نیک استفاده نکنید.

تست دودکش و رنگ شعله آزمایشی برای کارکرد مناسب دودکش
دقت و توجه به داغ بودن دودکش، بهترین آزمایش برای کارکرد مناسب دودکش به شمار می‌رود. حواس‌مان به رنگ شعله بخاری و وسایل پخت و پز باشد، اگر رنگ شعله بخاری آبی نباشد، ممکن است هوای کافی به بخاری نرسیده و تولید گاز منوکسیدکربن کند. چنانچه رنگ شعله قرمز، زرد یا نارنجی باشد، نشانگر نقص در سوخت‌رسانی و کمبود اکسیژن در محیط است که به سرعت باید بررسی و اقدام شود.

تهویه هوای داخل فضای منزل و محل کار
در فصل سرما علاوه بر جلوگیری از هدر رفت انرژی باید تهویه هوای داخل فضای منزل و محل کار به خوبی صورت گیرد.

علائم مسمومیت با مونوکسید کربن
نشانه‌های مسمومیت با مونوکسید کرین اکثرا شبیه به آنفلوانزا توصیف می‌شود و معمولا شامل سردرد، سرگیجه، ضعف، تهوع، درد قفسه سینه، گیجی و تغییر در وضعیت ذهنی فرد است.

اقدامات فوری
فوری‌ترین اقدام، بازکردن پنجره‌ها، درها و فراهم کردن امکان تهویه هوا است. در صورتی که آموزش‌های لازم را دیده‌اید، ضمن تماس با اورژانس (۱۱۵) تا زمان رسیدن نیروهای امداد، اقدامات زیر را در محل بروز حادثه انجام دهید:
- جریان گاز را قطع کنید.
- با یک ماسک یا پارچه خیس مرطوب، دهان خود را بپوشانید و به صورت نشسته یا سینه‌خیز به طرف فرد قربانی حرکت کنید.
- وسایل گرمازا مانند اجاق‌گاز و بخاری را خاموش‌ کنید.
- درها و پنجره‌ها را باز بگذارید.
 
کمک‌های اولیه
- با اورژانس تماس بگیرید و فردی را که مشکوک به گازگرفتگی است، با احتیاط به فضای آزاد انتقال دهید.
- یقه پیراهن و لباس‌های تنگ فرد مسموم را شل کرده و باز کنید.
- سطح هوشیاری فرد مسموم‌ را بررسی کنید. برای این کار با سرانگشتان هر دو دست خود روی سرشانه‌های فرد ضربه وارد کنید و با صدای بلند و رسا او را صدا بزنید.
- اگر بعد از بررسی سطح هوشیاری فرد، او پاسخگو نبود، چنانچه هنوز با اورژانس تماس نگرفته‌اید، به سرعت تماس بگیرید و اقدامات لازمی را که باید در لحظه انجام بدهید، از کارشناسان اورژانس جویا شوید.
- اگر فرد مسموم تنفس‌ طبیعی دارد؛ اما پاسخگو نیست، او را به پهلو (وضعیت ریکاوری) قرار دهید.
- اگر فرد مسموم هوشیار است و نفس می‌کشد، او را به تنفس عمیق در هوای پاک و آزاد تشویق کنید. تنفس باید به آرامی و بدون کنش‌های استرسی و هیجانی صورت بگیرد.
- به یاد داشته باشید فرد مسموم را باید به سرعت به مراکز درمانی مناسب انتقال دهید؛ زیرا زندگی او به اکسیژن درمانی وابسته است.